زادگاه کم فروغ خورشید

بسیاری از گردشگران به قصد بازدید از این روستای تاریخی به یزد سفر می‌کنند اما به دلیل محرومیت در زمینه خدمات و امکانات گردشگری از جمله سرویس بهداشتی، فروشگاه عرضه مواد خوراکی، کافی‌شاپ و رستوران، اقامت کوتاه‌مدتی در روستا دارند که بهره اقتصادی چندانی ندارد. یکی از مجموعه‌های مهم این روستا، کاروانسرای خرانق است که چند سالی است به بخش خصوصی واگذار شده اما بهره‌برداری ضعیفی از آن صورت گرفته که اصلا برای مسئولان و اهالی محل رضایت‌بخش نبوده است.

با این‌که تقاضاهای بسیاری برای مدیریت این کاروانسرا و ارائه خدمات بهتر وجود دارد، اما به دلیل قرارداد ۱۵ ساله بخش خصوصی برای بهره‌برداری از این مجموعه، امکان واگذاری به متقاضیان وجود ندارد. قلعه خرانق نیز حال و روز خوبی ندارد و باید برای مرمت و نگهداری به بخش خصوصی واگذار شود اما آنجا هم مشکل مالکیتی دارد و به دلیل خرده‌مالکی بودن، نمی‌توان مالکیت آن را تجمیع و با بودجه دولتی و بخش خصوصی به قلعه رسیدگی کرد. خرانق جاذبه‌های دیگری از جمله منارجنبان و پل قدیمی‌ نیز دارد که بسیار برای گردشگران جذاب است اما بهره‌برداری گردشگری از این روستای تاریخی قطعا به مشارکت بخش خصوصی و همراهی مردم بستگی دارد.

نارضایتی از بهره‌بردار ناکارآمد کاروانسرا 

بخشدار خرانق درباره ارائه خدمات ضعیف گردشگری در این روستا می‌گوید: یکی از مجموعه‌هایی که باید خدمات پذیرایی و اقامتی را به گردشگران ارائه کند، کاروانسرای خرانق است که به بخش خصوصی ناکارآمدی واگذار شده است. «جاوید عیدانی» ادامه می‌دهد: بخشداری چند برنامه مختلف در این مجموعه برگزار کرده اما غیر از این، کاروانسرا همیشه تعطیل است و قادر به ارائه خدمات به گردشگران نیست.

وی با بیان این‌که سرویس بهداشتی این مجموعه خراب است، می‌گوید: بخشداری اعلام آمادگی کرده که تعمیرات و نظافت مجموعه را به عهده بگیرد و در ازای آن چند غرفه از کاروانسرا را برای ارائه خدمات مناسب به گردشگران در اختیار داشته باشد اما بهره‌بردار این مجموعه موافقت نکرده است. وی با تاکید بر این‌که کاروانسرا بهترین محلی است که می‌توان خدمات اقامتی و پذیرایی به گردشگران داخلی و خارجی ارائه کرد، می‌افزاید: پیشنهاد ما این است که قرارداد بهره‌بردار لغو شود چراکه متقاضیان بسیاری برای بهره‌برداری مناسب از این مجموعه وجود دارند.

بخشدار خرانق درباره رسیدگی به قلعه برای جذب گردشگران بیشتر می‌گوید: قلعه خرانق حالت خرده مالکی دارد اما یکی از اقداماتی که در این مجموعه انجام شد، تعیین مسیر گردشگری و فروش بلیت به بازدیدکنندگان بود. وی ادامه می‌دهد: البته این کار چند ماهی است که شروع شده اما درآمد چنانی ندارد. به نظر من تنها محل کسب درآمد در خرانق، همان کاروانسرا است که می‌توان از درآمد حاصل از آن برای قلعه هم هزینه کرد که این امکان هم در حال حاضر منتفی است. عیدانی می‌گوید: طرح مرمت قلعه با تقاضای یکی از ایرانی‌های مقیم خارج از کشور به اداره کل میراث فرهنگی استان ارسال شده و سرمایه‌گذار به دنبال تجمیع پلاک‌ها به منظور شروع عملیات احیای قلعه است، البته این موضوع زمان‌بر خواهد بود.

محرومیت قلعه خرانق از بودجه‌های مرمتی

بخشدار خرانق با انتقاد از این‌که اداره کل میراث فرهنگی استان چند سالی است که برای مرمت این مجموعه بودجه‌ای تخصیص نداده، می‌افزاید: اعتباراتی هم که در سال‌های گذشته اختصاص یافته بسیار محدود بوده و چاره‌ای جز مشارکت بخش خصوصی برای رسیدگی به جاذبه‌های گردشگری خرانق وجود ندارد. وی درباره خطراتی که قلعه را تهدید می‌کند، می‌گوید: قلعه نیاز به استحکام‌بخشی دارد اما از نظر سرمایه‌گذاری که متقاضی کار در این مجموعه است، قلعه دیگر امکان سکونت ندارد؛ باید به موزه تبدیل شود و خانه‌های اطراف آن نیز برای ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی تجهیز شوند.

وی تاکید می‌کند: هنوز اقبال اجتماعی برای این‌که ساکنان خرانق خانه‌ها را به اقامتگاه بوم‌گردی تبدیل کنند وجود ندارد و باید برای جلب مشارکت برنامه‌ریزی شود. بخشدار خرانق درباره اهمیت گردشگری خرانق می‌گوید: این روستا در تور میبد- چک‌چک- خرانق قرار دارد که مورد توجه گردشگرانی است که به استان یزد سفر می‌کنند و حتی تورهایی نیز مستقیم برای بازدید از این مسیر گردشگری به صورت کشوری برگزار می‌شود که نشانه اهمیت این روستای تاریخی برای گردشگران است. وی می‌گوید: با این‌حال به دلیل کمبود امکانات، اینجا مسیر آخر توریست‌ها نیست و گردشگران تنها توقف چند ساعته‌ای در خرانق دارند.

• موزه‌ای برای سازه خشتی

قلعه خرانق یکی از بزرگ‌ترین قلعه‌های مسکونی روستایی استان یزد است که از خشت و گل ساخته شده و قابلیت تبدیل شدن به موزه سازه‌های خشتی استان را دارد. با توجه به این‌که این قلعه در گذشته محل سکونت اهالی روستا بوده، مالکیت‌های متعددی دارد که امکان بهره‌برداری اقتصادی از آنرا کاهش داده است. اقدامات مرمتی و اجرای طرح‌های گردشگری در این قلعه، نیازمند مشارکت اهالی خرانق برای فروش مالکیت‌ها و تجمیع پلاک‌هاست.

کاروانسرای خرانق نیز بنایی از دوره ساسانی است که به شکل حیاط مرکزی اجرا شده است. اتاق‌ها و صفه‌هایی در اطراف حیاط وجود دارد که مرکز اقامت کاروان‌ها در گذشته بوده و امروزه به عنوان محلی برای ارائه خدمات پذیرایی به گردشگران مورد بهره‌برداری است. همچنین اسناد تاریخی نشان می‌دهد که پل خرانق، بازمانده‌ از دوران اشکانیان است و به نظر می‌رسد که محل تردد نبوده، بلکه هدف از ساخت آن انتقال آب از یک سوی رودخانه به سوی دیگر بوده است. این پل مانند پل ورسک در شمال کشورمان البته در ابعاد کوچک‌تر جذابیت خاص خود را دارد. یکی از ۳ منارجنبان دارای قابلیت تکان‌خوردن در ایران در درون قلعه و کنار مسجد تاریخی خرانق قرار دارد. جنبیدن این بنا به وضوح مشخص است. این بنا در قدیم به عنوان فانوس خانه یا برج دیده‌بانی استفاده می‌شده‌ است.

قرارداد بهره‌بردار کاروانسرا لغو نمی‌شود

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان یزد با پذیرش ضعیف بودن خدمات گردشگری در این روستای تاریخی، می‌گوید: کاروانسرا در گذشته در قالب قراردادی ۱۵ ساله به بخش خصوصی واگذار شده که حدود ۱۰ سال آن سپری شده است. «سید مصطفی فاطمی» می‌افزاید: انتقاداتی به بخش خصوصی بهره‌بردار کاروانسرا وارد است اما جز تعطیلی این کاروانسرا به دلیل ارائه خدمات بی‌کیفیت، کاری دیگری از دستمان بر نمی‌آید چراکه نمی‌توانیم قرارداد را لغو کنیم.

وی درباره رسیدگی به قلعه خرانق هم می‌گوید: برای قلعه در سال‌های مختلف هزینه شده است اما به دلیل این‌که مالکیت خرد دارد و امکان تجمیع مالکیت وجود ندارد، قادر به واگذاری به بخش خصوصی نیستیم و تنها اداره میراث فرهنگی اقداماتی را برای مرمت آن انجام داده است. وی تأیید می‌کند که چند سالی است به دلیل محدودیت‌های اعتباری، برای این قلعه هزینه نشده و امسال هم بودجه محدودی اختصاص یافته است که قطعا کفاف کار مرمت را نخواهد داد.

مدیرکل میراث فرهنگی استان یزد با اشاره به این‌که سرمایه‌گذار برای مرمت و بهره‌برداری از قلعه اعلام آمادگی کرده است، می‌گوید: این سرمایه‌گذاری به شرط تجمیع مالکیت‌ها صورت می‌گیرد که بعید به نظر می‌رسد. وی با تاکید بر این‌که مردم خرانق باید پذیرای سرمایه‌گذاران باشند و با آنها همکاری کنند، می‌افزاید: مردم باید تصمیم بگیرند و مالکیت‌ها را تجمیع ‌کنند و بعد نسبت به جذب سرمایه‌گذار اقدام شود. مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان یزد می‌گوید: خرانق جزو اولین محورهای گردشگری استان یزد بعد از شهر یزد است که از ۲۰ سال پیش تعریف شده است، اما به دلیل همین مشکلات و محدودیت‌هایی که وجود دارد خیلی نتوانسته است گردشگران را جذب کند.

جاذبه‌های گردشگری خرانق خاک می‌خورد

یاسین دهقان-  یزد- خبرنگار: روستای تاریخی خرانق یکی از مسیرهای تعریف شده گردشگری ایران است که در قالب تور میبد-چک چک – خرانق تعریف شده است، از این رو جایگاه مهمی‌در گردشگری ایران و استان یزد دارد. این جایگاه مهم به دلیل خدمات ضعیف و نبود امکانات و زیرساخت‌های گردشگری تنزل یافته زیرا از ظرفیت‌های گردشگری بهره‌برداری نشده و به همین دلیل مدت‌زمان حضور گردشگران در روستا و درآمد اقتصادی اهالی کاهش یافته است.

در صورتی که اقداماتی برای جلب مشارکت اهالی برای بهره‌برداری از جاذبه‌های گردشگری روستای خرانق ایجاد شود، این مرکز مهم گردشگری می‌تواند به بازدهی اقتصادی برسد و برای سرمایه‌گذاران جذاب شود. این روستا در تمام فصول سال گردشگر دارد و به خوبی نیز در کشور معرفی شده است، از این رو متقاضیان سرمایه‌گذاری بسیاری دارد اما به دلیل شرایط دشوار از جمله خرده‌مالکی قلعه و واگذاری کاروانسرا به بخش خصوصی ناکارآمد، راه ورود این سرمایه‌گذاران بسته شده است.

مدیر یکی از آژانس‌های گردشگری استان یزد عقیده دارد امکانات و خدمات گردشگری روستای خرانق با توجه به جاذبه‌های تاریخی این روستا، اصلا مناسب نیست. «محمدناصر پیروزی» می‌گوید: خرانق به عنوان یکی از روستاهای تاریخی و گردشگرپذیر استان یزد در گذشته در کنار جاده ابریشم قرار داشته و از اهمیت بسزایی برخوردار بوده است. وی می‌افزاید: این روستاها جاذبه‌های شاخصی از جمله قلعه زیبای تاریخی، منارجنبان و قنات زنده‌ای دارد که هر کدام برای گردشگران جذاب هستند، از این رو بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی متقاضی بازدید از این روستای زیبا و تاریخی هستند.

پیروزی می‌گوید: اهمیت گردشگری این روستا به اندازه‌ای است که برای برخی از تورهایی که به‌ویژه در استان اصفهان تشکیل می‌شوند، مسیر ویژه چک چک- میبد – خرانق دیده شده است بدون این‌که شهر یزد را ببینند. وی می‌افزاید: این روستا هتل برای اقامت ندارد و بوم‌گردی‌هایی که در آن ایجاد شده نیز کار نمی‌کنند، از این رو اقامت این تورها در شهر اردکان تعریف شده است. وی به سایر کمبودهای روستای گردشگرپذیر خرانق نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: نبود رستوران، سرویس بهداشتی و سوپرمارکت در کنار این مجموعه تاریخی از دیگر کمبودهایی است که بسیار به چشم می‌آید. مدیر این آژانس گردشگری اظهار می‌کند: همه این کمبودها باعث شده اسکان و غذای تور در این روستا نباشد و برای همین، مدت حضور گردشگران در این روستا محدود است. وی تاکید می‌کند: این در حالی است که روستای خرانق در تمام فصول سال گردشگر دارد و به اندازه کافی به مسافران داخلی و خارجی معرفی شده و قطعا دوره بازگشت سرمایه در آن کوتاه خواهد بود.