سر سبز و پوشيده از باغ‌هاي انگور

روستاي پاز يا پاژ يا فاز يا باژ نام روستايي است در حدود ۲۰ کيلومتري جاده مشهد به کلات. اين روستا در واقع زادگاه ابوالقاسم فردوسي؛ شاعر بزرگ حماسه‌سراي ایران است. روستاي پاز حدود ۸۰۰ هکتار مساحت دارد که بخشي از آن مسکوني است. بخشي از فضاي مسکوني روستا نيز روي تپه‌اي موسوم به قلعه‌‌بلند قرار دارد زيرا پيرامون آن تا چندي قبل خندقي وجود داشت که جهت ممانعت از پيشروي مهاجمين آن را پر از آب مي‌‌کردند. به‌جز تپه موجود در فاصله تقريبي پانصد متر از پشته اوليه بلندي ديگري نمايان است که در نزد اهالي به قلعه‌کهنه پاز معروف است. سفال‌هاي رنگارنگ و لعابدار روي اين بلندي نشانه‌اي از تداوم مدنيت روستاي پاز در سدهاي اوليه بعد از اسلام تا قرن نهم و دهم هجري است.

زادگاه فردوسى، روستايى سرسبز است و از باغ‌هاى انگور پوشيده شده. حدود ۵۰۰ مترى شمال پاز که بر بلنداى تپه‌اى در جلگه قديم خراسان قرار گرفته است، تپه‌گونه‌اى با قدمت نامعلوم قرار دارد که خرده‌سفال و کاشى‌‌هاى رنگارنگ اطراف و روى آن پراکنده‌اند و تاريخ کهن آن را نشان مى‌دهند. گفته مى‌شود اين آثار يادگار سده‌هاى اوليه قرون اسلامى تا حدود قرن دهم قمري است. روستاى پاز يکى از نقاط بسيار ديدنى استان خراسان رضوي محسوب مى‌شود.

ديوار خانه پر‌شده از دل‌نوشته‌هاي افراد و شايد در آينده‌اي نزديک کل ديوارها فرو بريزد. جالب اينجاست که حتي برخي از افراد، با اقدام ناآگاهانه خود، روي قسمت‌هايي از اين خانه ابياتي از اشعار حماسي فردوسي را نوشته‌اند. مردم منطقه و اطراف اين روستا را با نام پاز مي‌شناسند اما به علت پرسش‌هاي گردشگران نام پاژ نيز برايشان بيگانه نيست. اين روستا يک خيابان اصلي با نام فردوسي دارد که از جاده کلات منشعب مي‌شود و خيابان‌هاي فرعي آن نيز بر اساس همين خيابان اصلي شماره‌گذاري شده‌اند.  با گذشتن از حاشيه‌ جاده‌ کلات و روستاي پاز، يک ساختمان قديمي بر بالاي تپه‌اي در روستا خودنمايي مي‌کند که به خانه‌ فردوسي نسبت مي‌دهند. در حالي که اغلب گردشگران اين خانه را به‌عنوان خانه فردوسي مي‌شناسند اما سازمان ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري استان خراسان‌رضوي مي‌گويد که اين خانه، خانه فردوسي نيست.

البته اين خانه که به خانه فردوسي شهرت يافته در سال ۱۳۷۹ با شماره‌ ۳۲۴۱ در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. هرچند نيازهاي اوليه‌اي چون آب، گاز و … در روستا تامين شده است، اما زندگي به شيوه‌ سنتي جريان دارد و مردم که روستا را داراي قدمتي بسيار کهن عنوان مي‌کنند، هيچ بهره‌اي از جاذبه‌ گردشگري قدرتمند اين منطقه نمي‌برند.

در اطراف خانه نيز هيچ‌گونه تابلويي براي راهنمايي گردشگران درخصوص خانه و فردوسي و حتي هيچ‌گونه اثري از نظارت سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري ديده نمي‌شود. به اين ترتيب گردشگران مجبورند براي يافتن پرسش‌هاي خود با همسايگان فردوسي صحبت کنند که آنها نيز تنها در حد شنيده‌ها و بر اساس حضور گردشگران به اطلاعاتي بسيار مختصر آگاهي دارند، درحالي‌که چنين جاذبه‌ قوي گردشگري نياز به ارائه‌ اطلاعات در قالبي بسيار مدون دارد.

با رسيدن به خانه فردوسي نيز منظره چشم‌نوازي مشاهده نمي‌شود. يک چهارديواري کوچک با طاقچه و تزيينات گچي ساده که قدمت آن به دوران پهلوي مي‌رسد، تنها دارايي خانه‌ فردوسي است.

منبع:توریسم پرس