دست کم برای سومین‌بار است که متولیان شهری تهران از لزومِ نجاتِ عمارتِ تاریخی «عشرت‌آباد» حرف می‌زنند؛ بنایی تاریخی که باعث شد شورای شهری‌ها دستِ میراثی‌ها را بگیرند و آنها را به داخل عمارت ببرند، قول و قرارهایی هم گذاشتند اما آخرش هیچ شد، اما باز هم دست‌کم متولیانِ شهری هنوز از نجاتِ این بنا حرف می‌زنند، اگرچه بی‌نتیجه مانده است.
رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر تهران معترض شده «در دوره سردار یزدی – فرمانده سپاه محمد رسول‌الله – تفاهم خوبی در خصوص مرمت و بهسازی بنای کلاه فرنگی عشرت‌آباد به عنوان یکی از بناهای میراثی و تاریخی بسیار ارزشمند انجام شد اما متاسفانه هنوز هیچ اقدام عملیاتی در این خصوص از سوی سازمان زیباسازی صورت نگرفته است.»
اعتراض برای بنایی تاریخی است در میدان سپاه، ابتدای بزرگراه صیاد شیرازی، درست پشت دیوارها و ساختمان‌های قدکشیده‌ای که جای درختان را پر کرده‌اند، برادر دوقلوی شمس‌العماره که هشت سال آماج گلوله‌های جنگ تحمیلی بود و بعد از آن شد لانه‌ی کبوترها و گنجشک‌های بی‌خانمان. بنایی ۲۴۰ ساله که بعد از جنگ تحمیلی، به مرور نشانه‌هایش، یعنی خانه‌های کوچک یک‌نفره همسران ناصرالدین شاه، دور حوض بزرگ عمارت را از دست داد و حالا فقط یک ساختمان فرتوت چهارطبقه از آن باقی مانده است.
تا حدود ۱۰ سال قبل، درخواست‌ها و اقدامات برای ساماندهی این بنای تاریخی اگر هم انجام می‌شدند، اما زیاد به گوش نمی‌رسیدند تا ۱۳ دی‌ماه ۹۲ که احمد مسجد جامعی – رییس وقت شورای شهر تهران – به خاطر تهران‌گردی‌هایش، بعد از سال‌ها، درِ عمارت تاریخی «عشرت‌آباد» را دست‌کم برای دیدنِ چند خبرنگار باز کرد؛ اقدامی که تا امروز دیگر تکرار نشده است.
در آن زمان احمد مسجدجامعی، رجبعلی خسروآبادی – مدیر کل وقت میراث فرهنگی استان تهران – و سردار ریوندی – معاون هماهنگ‌کننده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی – پس از بررسی وضعیت داخلی عمارت کلاه فرنگی «عشرت‌آباد» بر آغاز عملیات مرمت و نجات‌بخشی عمارت عشرت‌آباد تا پایان همان سال تاکید کردند و خواسته شد تا با مرمت بنا و امضای تفاهم‌نامه‌ای که در آن زمان بین شهرداری، شورا، سپاه و سازمان میراث فرهنگی برای مرمت و نجات‌بخشی فضای داخل عمارت عشرت‌آباد امضا شد، حتی سه هفته تا یک ماه بعد سند مرمت هم برای این عمارت تهیه شود.
در آن زمان آن‌قدر همه چیز برای عشرت‌آباد خوش و خرم بود که هر روز پیشنهادی تازه برای کاربری این بنا بعد از مرمتش مطرح می‌شد. یک روز گفته می‌شد «به موزه تبدیل شود»، روز دیگر «مکان برگزاری جلساتِ تشریفاتی سپاه و رفت‌وآمد فرماندهان و امضای معاهدات این نهاد نظامی و سیاسی» شود و روز دیگر «باز شدن فضا برای بازدید عموم چیزی شبیه به زندان قصر» مطرح می‌شد.
حتی مهدی حجت – بنیانگذار سازمان میراث فرهنگی – در روزهای درگیری بین نهادهای مختلف برای مرمتِ این عمارت گفت؛ «به نظرم باید بلافاصله موافقت کنند طرح مرمتی آنجا ارائه و حتی با هزینه سپاه مرمت شود. من می‌نویسم و امضا می‌کنم زمانی‌که مرمت شد، سپاه خود راغب می‌شود از این بنا به بهترین نحو ممکن استفاده شود و لذت این بنا و معماری تاریخی آن را خود ببرد و آن را به عنوان مکانی برای امضای موافقت‌نامه‌ها، معاهده‌ها و رفت‌وآمد سران و فرماندهان نظامی و بین دولت‌ها استفاده کند.»
برخی کارشناسان نیز جدا کردن عمارت «عشرت‌آباد» از فضای نظامی پادگان را مطرح کردند. این گونه نه تنها این بنا از اتفاقات احتمالی آینده مصون نگه داشته می‌شد، بلکه با کشیدن یک دیوار و عملیاتی کردن پروژه مرمتی که در دو سال گذشته قولش را به مسجدجامعی، رئیس وقت شورای شهر تهران دادند، زمینه‌ها برای بازدید مردم از این بنای تاریخی فراهم می‌شد.
به نظر می‌رسید همه چیز حساب‌شده جلو می‌رود، با یک وقفه سه ماه و ۱۴ روزه، بالاخره چهارشنبه ۲۷ فروردین ۱۳۹۳، دستور آن اتفاق در برنامه کاری اداره کل میراث فرهنگی استان تهران قرار گرفت و سپیده سیروس‌نیا، معاون وقت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، خبر داد: طرح مرمت عمارت «عشرت‌آباد» در طول چند ماه گذشته توسط مشاور پروژه تهیه شده است.
اما شاید هیچ‌کدام از مسئولان فرهنگی، به جز متولیان پادگان که این عمارت در کنار دیواره خروجی آن در غرب ابتدای بزرگراه صیادشیرازی قرار گرفته، نمی‌دانستند عشرت‌آباد قرار است در کنار بی‌توجهی‌ها با مشکلی بزرگ‌تر از همه این اتفاقات در طول بیش از ۳۵ سال گذشته روبه‌رو شود.
می‌توان گفت، همه صحبت‌های مطرح شده برای نجات «عشرت‌آباد» روی کاغذ و در حدِ همان جلسات باقی ماندند و خبر دیگری منتشر نشد، تا شش سال و چهار ماه قبل یعنی اوایل شهریور ۱۳۹۳ که «جرثقیل‌ها» وارد گودِ ایجادشده در چند متری عشرت‌آباد شدند و در پشت دیوارهای سنگی پادگان که انبوهی خاک و سنگ‌ریزه تا نرده‌هایش بالا آمده است، سرنوشت دیگری برای “عشرت‌آباد” رقم زدند.
از پیگیری‌ِ رسانه‌ها، فعالان میراثی و بعضا نامه‌نگاری‌هایی که میراث فرهنگی برای توقف کار به پشت دیوارهای پادگان در میدان سپاه می‌فرستاد و بی‌نتیجه ماند که بگذریم، اما هنوز اصل اتفاق باقی مانده بود یعنی مرمت «عمارت عشرت‌آباد» که بیش از چهار دهه بعد از انقلاب همچنان سرپا بود، بدون توجه و کاربری!
البته در همان زمان هم یعنی ۲۳ اسفند ۹۳ که مهدی چمران، رییس وقت شورای شهر تهران از توقف ساختمان‌سازی در داخل پادگان عشرت‌آباد به دلیل صادر نشدن پروانه خبر داده بود، به نقل از مسوولان پادگان اعلام کرده بود: «مسئولان پادگان مربوطه اعلام داشته‌اند که آماده بازسازی این عمارت هستند، اما باید تفاهم‌نامه‌ای با سازمان میراث فرهنگی منعقد شود. شهرداری متولی میراث فرهنگی نیست، اما هر نوع همکاری که لازم باشد با میراث انجام می‌دهد و حتی تفاهم‌نامه‌ای داریم که خانه‌های میراثی را بازسازی کرده و از آنها به عنوان مراکز فرهنگی در شهر استفاده کنیم.»
حجت نظری – عضو کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر تهران – سه‌شنبه ۱۶ اردیبهشت، برای دومین بار سراغ عشرت‌آباد رفت؛ او این بار «جزئیات توافق سپاه تهران و مدیریت شهری برای مرمت عمارت کلاه فرنگی عشرت‌آباد را تشریح کرد و حتی از کاربری احتمالی برای این بنای تاریخی خبر داد.»
او گفت: «در صحبت‌هایی که با سردار یزدی فرمانده سپاه محمد رسول الله انجام شد متوجه شدیم سپاه نیز از مرمت عمارت کلاه فرنگی معروف به عشرت آباد که در داخل پادگان قرار دارد، استقبال می‌کند. بعد از مرمت می‌توان این عمارت را در راستای تعامل با فضای شهر، در معرض دید عموم قرار داد. البته از آن‌جایی که این عمارت در داخل پادگان سپاه قرار دارد ممکن است بازدید از این عمارت در روزهای خاصی از هفته برای عموم مردم امکان‌پذیر باشد.»
در آن جلسه که با حضور سردار یزدی و رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تهران جمع‌بندی نهایی صورت گرفت، اعلام شد به‌زودی تفاهم‌نامه‌ای بین شهرداری و سپاه محمد رسول الله نیز در این راستا منعقد می‌شود و مقرر شد سازمان زیباسازی به عنوان مجری طرح، در گام اول ارزیابی‌های فنی نحوه مرمت را انجام دهد و بعد از آن با برگزاری مناقصه مجری اصلی مرمت عمارت کلاه فرنگی عشرت‌آباد مشخص خواهد شد.
صحبت‌های اولیه در همان زمان به گونه‌ای اعلام شدند که می‌توان این عمارت را بعد از مرمت به موزه “سلاح” تبدیل کرد اما تصمیم نهایی را باید به بعد از مرمت عمارت موکول کرد.
این صحبت‌ها در حالی مطرح شد که بار دیگر هیچ نشانی از میراث فرهنگی در بین صحبت‌ها نیست که حتی قرار باشد اظهار نظر یا حضوری از میراث فرهنگی را برای مرمت و ساماندهی این بنای تاریخی که در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسیده، نشان دهد.
این بار به یک سال نکشیده، بعد از گذشت حدود هفت ماه محمد سالاری – رییس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهرتهران – نسبت به تعلل سازمان زیباسازی شهرداری تهران در پیشبرد امور محوله تذکر داد.
او در دویست و پنجاه و نهمین جلسه شورای شهر تهران گفت: در دوره سردار یزدی – فرمانده سپاه محمد رسول الله – تفاهم خوبی در خصوص مرمت و بهسازی بنای کلاه فرنگی عشرت‌آباد به عنوان یکی از بناهای میراثی و تاریخی بسیار ارزشمند انجام شد اما متاسفانه هنوز هیچ اقدام عملیاتی در این خصوص از سوی سازمان زیباسازی صورت نگرفته است.
منبع:ایسنا
مرتبط:
خانه تهرانی ها در یزد
آتشکده آدریان تهران
خانه سردار اسعد بختیاری تهران
