در این گزارش قصد داریم به دل سال‌های ۱۲۲۰هجری قمری سفری داشته باشیم، سفری به زمان حاکمیت امان‌الله خان اردلان و دوره قاجار…

برای رسیدن به این مکان تاریخی وارد بازار سرپوشیده شهر می‌شوم جایی که خود آمیخته با معماری اصفهانی است و یکی از مکان‌های گردشگری شهر محسوب می‌شود، از میانه کسبه بازار که حال ماسک‌های بی‌روح این روزهای کرونایی چهره خسته آن‌ها را در خود غرق کرده است می‌گذرم، به مسجد داروغه می‌رسم جایی که این بنای تاریخی در آن قرار گرفته است.

پس از طی کردن چند پله به پایین وارد این بنای باشکوه می‌شوم، اینجا حمام خان است در همان بدو ورود با هجومی از طرح‌ها و نقش‌ها و سنگ نبشته‌ها روبه‌رو می‌شوم که روایتی است از ذوق و سلیقه دستان هنرمند معماران آن زمان!

با ورودم به حمام خان و دیدن این بنای زیبا، تصویری از حال و هوای حمام در آن روزگاران در ذهنم مجسم می‌شود و صدای آواز فولکلوری قدیمی از زمان‌هایی بس دور به گوش می‌رسد که مردان در دورهمی‌هایشان در حمام زیر لب زمزمه می‌کردند.

خود نزدیکی حمام به بازار کسبه شهر راوی حکایتی است از زمان‌های قدیمی که کسبه بازار و مردان محله خسته از یک روز کاری یکی پس از دیگری به سمت حمام راه می‌افتادند تا آبی به تن بدهند و گرد خستگی روزی که در گذار بود را از تن بتکانند.

این بنا یکی از بناهای بی‌نظیر و باشکوه شهر زیبای سنندج است که سنگ نبشته آن راوی حکایت دورانی است که «امان‌الله خان اردلان» والی کردستان و اتمام ساخت این بنا در سال ۱۲۲۰ هجری قمری بوده است.

غیرممکن است به این حمام سری بزنید و از دیدن آن همه زیبایی و نقش و نقوش قدیمی به کار رفته در این بنا به وجد نیایید.

معماری

حمام خان به سبک حمام‌های دیگر ایرانی طراحی و ساخته شده و دارای بخش‌های مختلفی ازجمله سردر ورودی، هشتی، سربینه (حمام سرد)، میان در، بینه (حمام گرم)، خزینه، خلوتی، سرویس‌های بهداشتی، آب انبار اضافی و تون است.

به هنگام بازدید از دو سکوی حمام خان، دو آب نمای زیبا را خواهید دید که گویا در زمان سلطنت امین التجار پُر شده و دوباره مرمت و بازسازی شده‌اند.

در کنار همه این‌ها استفاده از فضاهای کفش کن در زیر سکوها هم قابل توجه است؛ به طور کلی حمام در بخش سرد دارای سه آب نما و در بخش حمام گرم دو آب نما و در هر یک از خلوتی‌ها آب نمایی در کف آن تعبیه شده است.

کف حمام سنگ مرمر است و آزاره و درپوش حمام سرد سنگ تیشه‌ای منطقه است هرچند که به طور دقیق کف سکوهای حمام از ترکیب حمام سرد مشخص نبود ولی برای همخوانی از سنگ تیشه‌ای استفاده شده است.

سقف تمام فضاهای حمام از ترکیب طاق و گنبد است که در استحکام و ایستایی ساختمان بسیار مؤثر بوده است و مصالح مورد استفاده نیز بیشتر از سنگ و آجر و آهک به صورت بسیار گسترده است و ملات آبی در این ساختمان نقش اول را داشته است.

تزئینات

ویژگی بارز دیگر این ساختمان تزئینات پرکار آهکبری با نقش و نگار متنوع و کاشیکاری هفت رنگ با موضوع‌های متنوع است.

تمام سطح داخلی فضاهای حمام سرد (سربینه) و حمام گرم، خلوتی‌ها و حتی خزینه با نقوش مختلف آهکبری شده است؛ آهکبری‌های این حمام بسیار پرکار است و در آن از نقوش گل و گیاه، هندسی، نقش‌های حیوانی و انسانی و ترکیب انسانی و پرندگان استفاده شده است. نقش پرندگان به صورت جفت (نر و ماده) و استفاده در سطح گسترده از نقش شیر و طاووس که طاووس‌های آهکبری شده در نوع خود کم نظیر هستند در حمام‌های گرم و سرد در دو طرف به طور قرینه استفاده شده که در دو طرف سردر ورودی قرار گرفته‌اند.

در اضلاع دیگر نیز نقش‌های اسلیمی، گل و بته، گل و بلبل در کناربندی‌های سقف گنبدها در هم آمیخته‌اند. از فرم‌های هندسی در حاشیه نقش‌ها و طرح‌های اسلیمی استفاده شایانی شده است. در سقف گنبد سربینه از ترکیب چهار طاووس به طرز قابل توجهی بهره برده شده و نقش‌های متعدد دیگری که با موضوع‌های مختلف ترکیب انسان و پرنده که در دوره قاجاریه مرسوم بود و با شکل و فرم و صورت قاجاری است به صورت متنوع استفاده شده است.

کاشی‌کاری در نقش‌های آهکبری زینت بخش حمام سرد است. بر روی تمام پایه‌ها و همچنین ازاره دیوار سکوهای این بخش از کاشی‌کاری هفت رنگ با طرح‌های اسلیمی بر روی پایه و روی دیوارها طرح شکار و نبرد شیر و اژدها کار شده است.

هرچند مقداری از کاشی‌کاری تخریب شده است ولی بخش‌های قابل توجهی از آنها باقی‌مانده است. البته در کاشی‌کاری‌ها از طرح شکار و نبرد شیر و اژدها، طرح‌های گل و برگ و بلبل مرسوم قاجاری و گل‌هایی به سبک و فرم طبیعی به صورت قرینه در قسمت‌هایی از ازاره دیوار سکو استفاده شده است.

به طور کلی کاشی‌کاری حمام خان در نوع خود قابل توجه و حتی کم نظیر است زیرا نقش کاشیکاری مسجد، مدرسه دارالاحسان، نقوش و طرح‌های متفاوتی دارد و در اینجا استادکاران با توجه به وضع فکری و همچنین نیازهای فضای حمام درشیان خان (والی) از طرح‌های دیگری استفاده کرده‌اند.

به گزارش ایسنا، پروازهای ترکیه حدود دو هفته پیش، پس از هفت ماه تعلیق از سر گرفته شد. معاون بهره‌برداری فرودگاهی شرکت شهر فرودگاهی امام خمینی (ره) گفته بود: با رایزنی و هماهنگی‌های دو کشور قرار است هفت پرواز هفتگی در مسیر استانبول – تهران و برعکس، انجام شود. اما دو روز بعد از این‌که برخی شرکت‌های هواپیمایی از حذف شرط تست PCR کرونا در پروازهای ترکیه خبر دادند و درحالی که تورهای گردشگری به مقصد استانبول و سواحل جنوبی این کشور به فروش گذاشته شده بود، وزارت بهداشت ترکیه با صدور مجوز این پروازها مخالفت کرد.

آن‌طور که در بیانیه شرکت هواپیمایی ترکیه آمده این تصمیم در ادامه شیوع ویروس کرونا، با هدف کنترل بیماری گرفته شده است و پروازهای تهران ـ استانبول تا ۲۵ اکتبر (چهارم آبان‌ماه) لغو خواهد شد. اخباری از داخل ترکیه نیز درباره محافظه‌کاری این کشور در انتشار آمار کامل مبتلایان به ویروس کرونا منتشر شده است که روند ابتلا به این ویروس را افزایشی نشان می‌دهد.

حرمت‌الله رفیعی ـ رییس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ـ در گفت‌وگو با ایسنا درباره تکلیف مسافران با وجود تصمیم‌ها و وعده‌های ناپایدار برای برقراری پروازهای ترکیه که یکی از پرترددترین مسیرهای هوایی ایران به شمار می‌آید، اظهار کرد: نمی‌دانم این بازی تا چه زمان ادامه خواهد داشت. این چهارمین بار است پروازهای ترکیه را لغو می‌کنند. متاسفانه حتی در ساعاتی که رسما اعلام شد پروازهای ترکیه لغو شده است، برخی سایت‌ها همچنان درحال فروش بلیت پرواز ترکیه بودند. با وضعیت بی‌ثبات و ناپایداری که این مسیر دارد، مسافر نمی‌تواند اعتماد کند. توصیه می‌کنم مردم اگر سفر اجباری در پیش ندارند به هیچ وجه بلیت ترکیه را نخرند و برای سفر به این کشور فعلا برنامه‌ریزی نکنند.

او درباره میزان مطالبات مردم از پروازهای مسیر ترکیه به دنبال تعلیق‌های مکرر، گفت: میزان خسارت ناشی از لغو پروازهای ترک مشخص نیست، چون قابل تفکیک نیست. این مسیر ترانزیتی است و بسیاری از ترکیه به سمت کشور سوم می‌روند، بنابراین نمی‌توان عدد مشخصی را بابت خسارت ناشی از کنسلی پروازهای این مسیر اعلام کرد. اما طبق اسناد موجود، از ابتدای کرونا تا کنون هنوز ۱۰۰ میلیارد تومان از بابت کنسلی بلیت‌ها و پروازها نزد شرکت‌های هواپیمای داخلی و خارجی باقی مانده که با توجه به حجم سفر در این مسیر، بیشتر این مبلغ متعلق به پروازهای ترکیه است.

رفیعی ادامه داد: رویه کار ایرلاین‌ها غلط است، وقتی از مردم پول می‌گیرند و کار انجام نمی‌شود باید پول مردم را پس بدهند. چرا مردم باید همیشه ضرر بدهند؟ متاسفانه سیستم ایرلاین‌ها طوری طراحی شده که اجازه برگشت بلیت و هزینه را نمی‌دهد. بنابراین آژانس ناچار می‌شود پول را از حساب خود پرداخت کند. درحالی که ایرلاین خارجی نمی‌تواند تا زمانی که پرواز انجام نشده پول را خارج کند، اما ادعا می‌کند امکان بازگشت پول مردم را ندارد. در نتیجه وقتی پروازی لغو می‌شود مردم برای پس گرفتن پول به آژانس مسافرتی مراجعه می‌کنند، اگر آژانس پول مسافر را ندهد، به دادگاه مراجعه می‌کنند، آژانس مسافرتی محکوم می‌شود که پول را پس بدهد، بعضا با جریمه.

او تشکیل دادگاه ویژه گردشگری و سفر را ضروری دانست و افزود: با دادگستری تهران صحبت‌هایی داشتم که در چنین مواردی، پیش از آن‌که پرونده به مجتمع قضایی ارجاع شود، باید نظر کارشناسان خبره و متخصص گردشگری را دریافت کنند تا مردم سرگردان نشوند. کارشناس دفتری به کار این حوزه نمی‌آید، برای رسیدگی به پرونده‌ها باید کارشناس بلیت، هتل، آژانس مسافرتی و حتی تور اروپا، بلوک شرق و غرب و آسیا داشته باشیم.

او به این سوال که چه تضمینی وجود دارد کارشناس نظر یکسویه نداشته باشد چرا که در دوره‌های گذشته و حتی در شورای رسیدگی به تخلفات گردشگری که توسط کارشناسان این بخش بررسی می‌شود، این نقد وارد شده که نظرات به سمت دفاتر خدمات مسافرتی یا تاسیسات گردشگری بیشتر غش دارد تا احقاق حق مردم، پاسخ داد: هر پرونده‌ای که در انجمن صنفی تشکیل شده، یک درصد این اتفاق نیافتاده است. به کرات در پرونده‌ها جانب حق گرفته شده و سعی در احقاق حقوق حقه بوده است.

رفیعی گفت: آمادگی همکاری در مورد رسیدگی به تخلفات و پرونده های گردشگری را داریم و به سمت قوه قضاییه دست دراز می‌کنیم. از آن‌جا که بیشتر پرونده‌ها متعلق به تهران است از مقام دادگستری استدعا دارم به فوریت جلسه‌ای برگزار کند. در این صورت این مساله تا دو هفته دیگر حل می‌شود، چون ما می‌دانیم مشکل کار کجا است و می‌دانیم تخلفات در کجا اتفاق می‌افتد.

مرتبط:

تردد مسافران ایرانی به ترکیه آزاد نشده است

چرا باز شدن مرز ترکیه و ایران مهم است؟