داستان اشتباهی که در هدیه‌ تاریخی بهبهانی‌ها به المپیک توکیو رخ داد

۳۸ سال از زمانی که گور ارجان دو هدیه برای بهبهانی‌ها به تاریخ هدیه کرد، می‌گذرد. یکی ظرف (جام ارجان ) و دیگری بازوبندی نشان قدرت که همراهِ اسکلتِ باقی مانده درون تابوتی برنزی کشف شد و همان شد که یکی را نمادِ شهر بهبهان انتخاب کردند و دیگری را نماد کاروان ورزشی ایران در مسابقات بین‌المللی المپیک توکیو.

ارجان در زمان حکومت ایلامیان از مراکز قدرت بود؛ شهر قدیم فارس، در حاشیه رود مارون نزدیک شهر بهبهان که در زمان ساسانیان استان پارس به پنج کوره یا خره ( ناحیه ) تقسیم می‌شد. کوره استخر، اردشیر خوره، دارابگرد، بیشاپور و ارّجان ، کوره ارگان یا ارّجان سمت مغرب فارس یعنی بهبهان تا گناوه. جغرافیدانان اسلامی ارّجان را مرکز ایالتی به همین نام در غربی‌ترین ایالات پنجگانه فارس دانسته‌اند؛ البته تا پایان قرن هفتم قمری. شهری وسیع و آباد که در قرن هفتم، اسماعیلیان به آن حمله کردند و سرانجام دست آن‌ها افتاد و دیگر رونق نگرفت، حتی مردم آن به شهر مجاور یعنی بهبهان کوچ کردند.

^{تصویر پنج نوار داخلی جام ارجان}

اما ظرف ارجان که مردم شهر آن را «ظرف زندگی» هم می‌نامند، کمتر از ۱۰ روز قبل به عنوان نماد کاروان ایران برای حضور در بازی‌های توکیو تایید نهایی گرفت. بشقابِ مفرغی که پنج ردیف نقش، مربوط به آداب و رسوم زندگی آن زمان دارد و اصلا  به همین دلیل هم به نام جام زندگی معروف شد. جامی که بخشی از تاریخ فراموش شده ایلام در ان نقش بسته شده است و به همین دلیل هم ان را یکی از ارزنده‌ترین ظروف باستانی ایران می‌نامند.اما در این میان و در زمان معرفی جام ارجان به عنوان اثری تاریخی از شهرستان بهبهان، برخی رسانه‌ها و حتی برنامه‌ای تلویزیونی این اثر تاریخی را متعلق به همسایه‌ی بهبهان یعنی استان کهکیلویه و بویراحمد دانستند، اشتباهی که با رخ دادن آن، فعالان و علاقه‌مندان تاریخ و میراث بهبهان نسبت به آن واکنش نشان دادند.

با وقوع این اشتباه محسن پرهیزگار، کاندیدای یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای که عنوانش را «نامه پادشاهی دوره عیلامی “کیدین هوتران” به فرماندار بهبهان» گذاشته است، نسبت به این اتفاق معترض شده است.

او در بخشی از نامه خود خطاب به زمانی‌اصل، فرماندار بهبهان با اشاره به اشتباه پیش آمده و تکرار این اشتباه در برنامه صبح بخیر ایران ۱۷ آذر، آورده است: «متاسفانه این سرزمین دشمنان قسم خورده زیادی دارد، پس جایی برای این‌گونه اشتباهات فاحش، متصور نیستم. لذا مردم بابت عدم سواستفاده ان دشمنان در کنار فرمانداری شا تجمع نمی‌کنند، اما بر شماست که هر چه سریع‌تر هماهنگی‌های لازم برای عذرخواهی مسوولان دولتی و صداوسیما را از مردم این دیار باستانی و اصلاح خبر اقدام نمایید.»

او همچنین به وضعیت محوطه باستانی چگاسفلی اشاره کرده و درخواست توجه به این محوطه‌ باستانی بهبهان را نیز کرده است.

کرم میرزایی، کارشناس موزه ملی ایران در یادداشتی ظرف زندگی را یکی از آثار تاریخی می‌داند که برخی نگاره‌های ورزشی از گذشته‌های دور روی آن حک شده است. او در بخشی از یادداشت خود آورده است: «جشن‌ها و آیین‌های ملی و مذهبی که در زمان‌های آرامش، مواقع پیروزی بر دشمن، برگزاری مناسک مذهبی و برای رفع نیاز برپا می‌شدند، همیشه با انجام حرکات نشاط‌آور و تفریحی افرادی همراه بود و کسانی که بیشتر از دیگران به توانایی‌های جسمی و روحی خود پی برده بودند و با تقویت آن سعی در بهره‌برداری و اجراء آن‌ها می‌کردند. شاید آن‌ها بر این باور بودند که برگزاری رقابت‌هایی میان افراد و علاقمندان تقویت قوای بدنی، ایجاد انگیزه برتری‌جویی، والاطلبی، حس قدرت و اعتماد به نفس و انتقال شادی و توانایی به دیگران موثر است.از یادگارهای ارزنده به جامانده از فرهنگ بشری، که گوشه تاریکی از زندگی گذشتگان را برای ما روشن ‌می‌کند، نگاره‌های جام ارّجان است، جامی که اندازه قطر دهانه این جام بزرگ که به جام زندگی نیز معروف است . ۵/۴۳ سانتی متر و عمق آن ۵/۸ سانتی متر است. درون ظرف با ظرافت و استادی از نگاره‌های گوناگون منقوش شده است به طوری که تمام ظرف را دربرگرفته است.

او در این مقاله در تحلیل نگاره‌های جام ارجان «نگاره‌های این ظرف را در پنج نوار و یک بخش میانی تقسیم‌بندی کرده که هر نوار توسط زنجیره‌ای از نوار دیگر جدا شده و پهنای نوارها از لبه ظرف به مرکز آن پیوسته کمتر می‌شود و در مرکز ظرف نقش کل ۱۶ برگی دیده می‌شود. نگاره‌هایی زنجیره‌ای نیز به صورت گیس بافت و قیطانی سه گانه درهم تابیده درمیان نوارها نقش شده‌اند.»

او در بخش‌های مختلفی از این تحلیل به نگاره‌های ورزشی اشاره می‌کند؛ «انجام حرکات ورزشی مانند بالانس زدن، پل زدن و سه صحنه آکروباتیک، توسط ۱۲ نفر در نوار چهارم این ظرف به خوبی دیده می‌شود.

همچنین در نوار دوم جام نیز دو مرد در حالی که هر یک از آن‌ها یکی از پاهای خود را گرفته و با حالت لی لی با رقیب مقابل در حال زورآزمایی  است، دیده می‌شود. امروزه این گونه مسابقات زورآزمایی درمیان جوامع روستایی به اشکال گوناگون هنوز اجرا می‌شوند. با توجه به نوع پوشاک به کار رفته در این نگاره، با آنچه درمیان ورزشکاران ورزش‌های باستانی موسوم است، شباهت دارد . این ورزش ترکیبی از قدرت بدنی ، تمرکز ذهنی و حفظ تعادل است. بدیهی است که ، ورزشکاران برای برنده شدن باید واجد این ویژگی‌ها باشند.

یا در نوار سوم مردی را نشان می‌دهد که افسار اسب را می‌کشد، این نگاره یادآور سنت پرورس اسب در هزاره اول پیش از میلاد، در ایران است.

در نخستین نوار جام ارجان نیز که تصویر یک ارابه با دو اسب به چشم می‌خورد. ارابه‌رانان دو  نفر هستند که یکی از آن‌ها سکان هدایت ارابه را به عهده دارد و دیگری حیوانات شکار شده را نگه داشته است که این نگاره شاید نشان دهنده‌ بخشی از یک مسابقه باشد که طی آن افراد ضمن شکار حیوانات باید به سرعت خود را به خط پایان برسانند، بدیهی است که این رقابت هیجان انگیز دو نفره علاوه بر چیره دستی در شکار ، تیراندازی و تمرکز ، نیاز به مهارت در ارابه رانی دارد.»

منبع:ایسنا