شناسایی ۱۳۱ آسباد در خراسان رضوی

محمد رکنی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: پایگاه میراث فرهنگی آسبادهای ایران در سال ۱۳۹۶ با اهداف حفاظت و صیانت از میراث بومی مانند آسبادهای ایران در استان خراسان رضوی و در شهر نشتیفان خواف تاسیس شد.

وی با اشاره به اقدامات صورت گرفته در پایگاه میراث فرهنگی آسبادهای ایران افزود: بررسی و شناسایی آسبادهای واقع در مراکز شهری و روستایی استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان، انجام پروژه‌های مستندسازی از آسبادها و فضاهای وابسته به آن، انجام مطالعات تعیین عرصه و حریم آسبادها، ساماندهی مسیرهای دسترسی و گذرهای گردشگری به آسبادها، شناسایی افراد و مشاغل وابسته به آن در قالب پرونده میراث ناملموس، برگزاری همایش‌های داخلی و بین‌المللی به منظور شناخت و معرفی و حفاظت از این آثار از اهم برنامه‌های ادواری پایگاه میراث فرهنگی آسبادهای ایران است.

رکنی عنوان کرد: تاکنون ۳۳ دستگاه از آسبادهای این استان در شهر نشتیفان، ۲۹ دستگاه در خواف و ۶ دستگاه در روستای برآباد مرمت و استحکام‌بخشی شده است.

وی ادامه داد: با توجه به وضعیت موجود آسبادها به جهت عدم استفاده از آن‌ها، تخریب بر اثر فرسایش و یا عامل انسانی، تغییر در وضعیت کاربری و… میزان اعتبارات لازم برای مرمت و استحکام‌بخشی و تکمیل سازه چوبی آن‌ها متفاوت است.

رکنی با بیان اینکه آثار تاریخی در جذب گردشگر نقش موثری دارند، اظهار کرد: به دلیل ظرفیت‌های تاریخی و فرهنگی منطقه خواف سالانه حضور گردشگران داخلی و خارجی به صورت سفرهای شخصی و یا خانوادگی و تورهای مسافرتی از آثار میراث فرهنگی به‌ویژه آسبادهای شهر نشتیفان را شاهد هستیم که قابل توجه است.

مدیر پایگاه میراث فرهنگی آسبادهای ایران گفت: ارزش‌های فرهنگی و معماری ایرانی گنجینه‌ای گرانبها از آموزه‌هایی هستند که از نسل‌های گذشته به یادگار مانده و باید به نسل‌های آینده انتقال یابند. این گنجینه‌های مادی و معنوی دارای ارزش‌های معمارانه، زیباشناسانه، اسناد باستان شناختی فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و با هر نوع عملکرد و کاربرد، نمادی از هویت، فرهنگ، بقای نسل‌ها و به عنوان میراث فرهنگی تاریخی به شمار می‌آیند.

وی در ادامه افزود: بناها با ساختار و مصالح بومی نشات گرفته از اقلیم، نیازمندی‌های حیات اجتماعی و فرهنگی، وضعیت اقتصادی و سیاسی جوامع مستلزم شناخت همه جانبه و ویژه است. تمدن دیرینه سرزمین ایران همواره با نوآوری‌ها و پیشرفت‌های فنی و هنری که به صورت چند جانبه و میان رشته‌ای به ثمر رسیده، توانسته نامی بلندآوازه برای خود در میان سایر تمدن‌ها پدید آورد.

رکنی خاطرنشان کرد: فناوری به عنوان توانایی ساخت و استفاده از ابزار به مثابه عامل اساسی در تمایز انسان از دیگر موجودات مطرح است و به مجموعه فرایندهایی گفته می‌شود که جوامع انسانی از طریق آن‌ها بر محیط خود تاثیر می‌گذارند. یکی از نمونه‌های ارزشمند که جلوه‌ای از دانش بومی ایرانیان در راستای سازگاری با اقلیم و بهره‌برداری موثر از عوامل طبیعی با فناوری و عملکرد صنعتی پدید آمده، آسبادهای ایرانی یا پارسی هستند.

وی بیان کرد: شواهد موجود نشان می‌دهد قدیمی‌ترین آسیاب‌های بادی در شرق و جنوب شرق ایران ساخته شده‌اند. پیشینه شکل‌گیری آن بر اساس منابع مکتوب برخی مورخان مانند اصطخری( قرن ۴ ه.ق ) به ۲۰۰۰ سال پیش (قبل از اسلام) در سیستان وجود داشته است.

رکنی با بیان اینکه در بین بادهای محلی ایران، بادهای ۱۲۰ روزه سیستان در بخش شرقی سرزمین ایران برای مدتی از سال حاکمیت می‌یابند، گفت: محدوده وزش این بادها ناحیه شمال ایران و منطقه موسمی در شبه قاره هند است و از طریق افغانستان و به خصوص در بیابان تار قدرت یافته و با عبور از نواحی کم ارتفاع افغانستان وارد ایران می‌شود. جهت وزش آن‌ها در جنوب خراسان و زابل، شمال شرق و جنوب غرب است و آسبادهای ایران تحت تاثیر این بادها در سه استان خراسان رضوی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان گسترش یافته است.

وی مطرح کرد: آسبادهای ایران به شماره ۶۱۹۲ در فوریه ۲۰۱۷ در فهرست موقت میراث جهانی ثبت شده است؛ بر این اساس به منظور فراهم‌سازی ثبت زنجیره‌ای آسبادها در فهرست میراث جهانی تعیین اهداف و برنامه‌های پژوهشی، مطالعاتی، حفاظت، مرمت، ساماندهی، اقدامات مشارکتی، برنامه‌های معرفی و آموزش و کلیه اقدامات فنی و اجرایی بر طبق ساختار و اصول پرونده ثبت جهانی در اولویت اقدامات پایگاه است.

منبع:ایسنا