گردشگری و منظر شهری

صادق صیدبیگی درگفت وگو با خبرنگار ایمنا با بیان اینکه شهرها به عنوان مهمترین جوامع زیستی قرن حاضر مطرح هستند، اظهار کرد:‎ منظر شهری و شناخت مفهوم شهر نزد شهروندانی است که در طول تاریخ در آن محیط زیسته‌اند و با کالبدهای طبیعی و مصنوعی با آن ارتباط معنایی تولید کرده‌اند که این موضوع در تداوم حیات معقول آن‌ها نقش اساسی دارد.

وی افزود: شهرها از جنبه های محیطی و اکولوژیکی درکنار جنبه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و بهبود کیفیت منظر، بیش از گذشته نیاز به توجه دارند؛ شهرها تصویر تفکر، نوع زندگی و تحولات فرهنگی و تاریخی ساکنان خود هستند که بعد از تحولات انقلاب صنعتی عموماً به مراکز گردشگر فرصت، تبدیل شده و پس از مدت کوتاهی نیز به دلیل زمینه های موجود در آن ها اصلی ترین مقصد گردشگران نام گرفته اند.

‎این کارشناس برنامه ریزی شهری اضافه کرد: موضوع اصلی منظر شهری تفسیر صحیح و در نهایت باز تولید کیفیت‌هایی است که ارزش‌های قدیم و جدید شهر را به هم پیوند می زند و موجب حفظ رابطه طبیعی انسان با محیط شهری خود می‌شود و فضایی قابل زیست فراهم می‌آورد؛ منظر گردشگری نیز می‌تواند به عنوان جزیی از منظر شهری، حوزه نوینی در ادبیات مطالعات شهری باشد که از ادراک کالبد شهر فاصله گرفته و به برقراری ارتباط عاطفی بین شهر و دیدار کننده، تثبیت ذهنی منظر شهر و ایجاد رابطه عینی، ورود کند و در عین حال میل به زندگی ساکنان شهر به محل سکونت خود را نیز افزایش دهد.

‎صید بیگی ادامه داد: ترسیم خط ارتباطی متناسب بین نمادهای شهری با در نظر داشتن کیفیت ادراک دیدار کنندگان و آسایش ساکنان می‌تواند در ذهن مخاطب تصویری ماندگار برجای بگذارد و ارتباط عینی و ذهنی بین گردشگران و شهر را ایجاد کند که می توان آن را منظر گردشگری شهری نامید.

وی خاطرنشان کرد: منظر گردشگری شهرها محل تلاقی منابع تاریخی، جغرافیایی و فرهنگ حاکم بر آن شهر است که تفاوت بسیار با ساخت فضاهای نشانه گذاری شده و محصور گردشگری که می‌توانند جنبه‌های ناخوشایند و نامرتب زندگی شهری محلی را بپوشانند، دارد.

‎ این کارشناس برنامه ریزی شهری با بیان اینکه برخی مطالعات موردی پیرامون شهرها، بر ساخت یک فضای گردشگری به عنوان ابزاری برای اصلاح مرکز شهر تمرکز می‌کنند، گفت: قطبی سازی فضایی علاوه بر دور بودن از عدالت توزیعی از اهداف ترسیم منظر گردشگری شهری بوده است.

وی ادامه داد: همچنین رویکرد عدالت توزیعی گردشگری شهری ‎سبب ازدحام، آلودگی و فشار کلی بر زیرساخت ها و خدمات، افزایش جریانات، افزایش جرم (به دلیل ورود گردشگران) و تغییرات سریع در ویژگی‌های مکان می‌شود در حالی که به طور هم زمان، منافعی برای برخی ذینفعان از جمله اداره کنندگان شهر، وام دهندگان، توسعه دهندگان، تاجران، سهام داران و برخی ساکنان مختلف به همراه دارد.

گردشگری شهری ماهیت اصلی گردشگری را شکل می دهد

این کارشناس برنامه ریزی شهری افزود: گردشگری شهری نتیجه تصمیمات درهم تنیده و پیچیده ذی‌نفعانی همچون آژانس‌ها و دولت‌ها است که در سطوح مختلف جوامع محلی و گردشگران قرار دارد که در واقع در این نوع گردشگری برخی سود و برخی زیان می‌کنند.

وی اظهار کرد: با ترسیم منظرگردشگری شهری، سایر منظرها مورد توجه بیش‌تر قرار می‌گیرد چراکه ماهیت اصلی منظر گردشگری را شکل می دهند و بر همین مبنا حفاظت و ساماندهی می شود، در این حالت منظر گردشگری شهرها می‌تواند مانند اهرمی دو جانبه عمل کرده و به عنوان عنصر کششی، گردشگران را از سایر نقاط جذب کند و همزمان برای ساکنان نیز زندگی با کیفیت‌تری فراهم آورد.

صیدبیگی خاطرنشان کرد: منظر از ترکیب زمینه محیطی، معماری، فرهنگی و تاریخی به وجود می آید و منظور از منظر گردشگری، گردشگری شهری نیست چراکه می‌تواند آمیخته ای از فضاهای فرهنگی، معماری، تاریخی و محیطی با در نظر گرفتن جنبه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیط زیستی ساکنان و دیدار کنندگان باشد که عموماً به منظور دیدار «دیگران» مورد بهره برداری قرار می‌گیرد و بدون دیدار کننده، منظر گردشگری شهر مفهومی پایدار نیست. ‎بنابراین منظر گردشگری شهری در برگیرنده ابعاد فضایی، زمانی، مکانی، طبیعی، تمدنی و تاریخی شهر در ارتباط کامل با منظر فرهنگی به لحاظ عینی و ذهنی است که از سویی با ترسیم خط ارتباطی متناسب بین نمادهای جاذب و زندگی روزمره مردم شهر و همچنین در نظر داشتن ارتباط بین نمادها و کیفیت ادراک دیدار کنندگان و گردشگران از سوی دیگر حاصل می‌شود.

توجه به طراحی و برنامه ریزی منظر شهری و رونق گردشگری

وی گفت: منظر گردشگری شهری می‌تواند با شهرت شهر سبب احیای غرور ساکنان شده و تصویری ارزشمند در ذهن مخاطب (برند) ایجاد کند؛ گردشگری شهری بدون در نظر گرفتن روح حاکم بر منظر، تنها جنبه عینی داشته و قادر به برقراری ارتباط مناسب با سایر عناصر نیست، منظر گردشگری شهری در گرو ارتباط چهارگانه بین عناصر مختلف، گردشگران، ساکنان و نمادهای جاذب است.

وی افزود‎: ‎امروزه برنامه ریزان شهری و مدیران گردشگری دریافته‌اند برای رونق بخشیدن به گردشگری، باید به ابعاد ظریف و دقیق‌تر شهر توجه کنند، یکی از این ابعاد، منظر شهری است، توجه به طراحی و برنامه ریزی منظر شهری مطلوب گردشگران موجب موفقیت در بازار رقابتی جذب گردشگر در دنیای امروز است.

‎این کارشناس برنامه ریزی شهری گفت: ‎برخورداری از ظاهر بصری مطلوب و در واقع منظر شهری با هویت، نخستین عاملی است که بر شکل گیری تصویر و سیمای ذهنی گردشگر تأثیر دارد، زیرا گردشگر قبل از ورود به شهر با منظر شهری روبه رو می‌شود؛ ظاهر بصری شهر است که نخستین تصویر ذهنی را در وی به وجود می آورد و در زمان حضور در مقصد، این تصویر ذهنی با مواجه گردشگر با دیگر ویژگی‌های منظر شهری ادامه ‌یابد.

وی با اشاره به ‎تعریف گردشگری اظهار کرد: گردشگری به عنوان نظامی ارزشی و بستری برای تجربه اندوزی، ریشه در تاریخ خلقت انسان دارد که پس از انقلاب صنعتی، شکل و قالب امروزی خود را پیدا کرد. حرکت از یک نقطه مشخص به مکان معین و انجام فعالیت‌های تعریف شده و بازگشت به همان نقطه ابتدایی را می توان گردشگری دانست؛ ‎امروزه یکی از فضاهای گردشگری که مورد توجه گردشگران قرار گرفته است، فضاهای شهری است.

صیدبیگی با بیان اینکه گردشگری شهری دارای ماهیت دوگانه است؛ یعنی از یک سو شهر به معنای اصلی‌ترین مبدأ گردشگران به شمار می آید؛ همچنین شهر به عنوان مقصد گردشگری مد نظر قرار می گیرد، تاکید کرد: آنچه مربوط به گردشگری شهری است، عموماً شهر را به عنوان مقصد گردشگری مد نظر دارد و در واقع هدف از ورود گردشگر به فضای شهری این است که شهر به عنوان مقصد گردشگری قرار گرفته و به قصد بازدید از شهرهای دارای جاذبه‌های گردشگری وارد فضای آن می‌شود.

شهرهای توریستی به کیفیت منظر شهری وابسته‌اند

وی در زمینه نقش ‎شهرهای توریستی اظهار کرد: شهرهای توریستی بیش از دیگر شهرها به کیفیت منظر شهری وابسته اند، هنگامی که گردشگران در حال رسیدن به شهر مقصد هستند، آنچه در ابتدا توجه آنان را به خود جلب می کند، منظر شهری بوده در واقع منظر شهری است که نخستین قضاوت و تصویر ذهنی از شهر را در گردشگر به وجود می آورد؛ شکل گیری این تصویر از منظر شهر از همان مبادی ورودی شهر آغاز می شود و در جریان حضور گردشگر در شهر ادامه می یابد.

‎این کارشناس برنامه ریزی شهری خاطرنشان کرد: ‎عناصر منظر شهری از قبیل طراحی بیرونی ساختمان‌ها، بالکن‌ها و خیابان‌ها و حذف نقاط ضعف و مشکلات موجود از جمله ضعف امکانات زیربنایی (شبکه حمل و نقل عمومی)، ضعف مولفه‌های کیفی طراحی شهر و فضاهای عمومی شهری (امکانات و عناصر مصنوع فضاهای همگانی شهری، تجهیزات و مبلمان شهری)، ضعف ایمنی و امنیت فضاهای مورد بازدید گردشگران و جلوگیری از اثربخشی تهدیدها (فرسودگی عناصر سازنده مصنوعی و طبیعی فضاهای شهری) می‌تواند بر نقش فضاهای همگانی شهری در توسعه گردشگری بیافزاید.

منبع:ایمنا