ساز قیچک جایگزین ویلنسل در ارکستر ملی ایران

رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اعلام این خبر گفت: ساز قیچک یکی از کهن‎ترین آلات موسیقی فلات ایران و بخشی از شبه قارۀ هند بوده که از پیشینۀ تاریخی قابل توجهی در میان سرزمین‎های شرق و جنوب شرقی ایران (سیستان و بلوچستان) برخوردار است.

سید عبدالمجید شریف زاده افزود: قیچک شهری امروزی، با بهره ‏گیری از تکنیک‏ های سازهای غربی به دو گونۀ سوپرانو و آلتو ساخته و تولید شد که عمده‎ترین دلیل آن پر کردن کاستی‎های سازهای کششی در رپرتوار موسیقی سنتی ایرانی بود.

وی با بیان اینکه این ساز از اوایل دهۀ ۵۰ شمسی در اغلب ارکسترهای موسیقی سنتی ایرانی مورد استفاده قرار می‎گرفت که این روند تا امروز نیز ادامه دارد تصریح کرد: از این ساز مدل‌های مختلف قیچک سوپرانو،آلتو و باس ساخته می‏شود.

شریف زاده خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه در بسیاری از اجراهای موسیقی سنتی ایرانی برای تولید صدای باس از ویلنسل استفاده می‎شود (البته در استودیو و نه در اجرای زنده) که ساز ایرانی نیست و طبعاً با ساختار موسیقی ایرانی تناسب چندانی ندارد، ساخت ساز قیچک باس برای این خلأ صوتی در ترکیب موسیقی ایرانی پیشنهاد شد.

به گفته او، این ساز توسط سیامک قلمی و سمیرا عزیزی مطلق هنرمندان کارگاه سازسازی گروه هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ساخته شد.

شریف زاده به اشاره به این نکته که در طول سال‎های اخیر تلاش‎های زیادی در زمینۀ مقایسۀ سازهای بلوچی با ویولن شده افزود: لیکن بررسی تطبیقی تکنیک‎های اجرایی و امکانات بیانی در ساز قیچک و رباب با خانوادۀ  ویولن صورت نپذیرفته است.

رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: برطرف کردن هوم صدا، رفع محدودیت نوازندگی در پوزسیون، استاندار شدن جایی نت‎ها، قابل استفادن بودن این ساز برای تمامی چلیست ها با هر نوع سبک نوازندگی، کوک بسیار دقیق ساز با سهولت و سریع و حذف سیم گیر و پایه تاندون مواردی است که در پژوهش حاضر (ساخت قیچک باس) تلاش شده رعایت شود.

او مواد و مصالح در نظر گرفته شده در ساخت ساز قیچک باس را، کاسه ساز از چوب توت، دسته و زیر گیریف چوب گردو، گیریف چوب آبنوس یا فوفل، خرک از چوب کبوده، سیم‎ها پیراسترو اواپیرازی، پوست ضخیم بره، گوشی‎ها طرح ویتنر، قورقوری و… دانست.

شریف زاده افزود: نتایج نشان می‏دهد با وجود تمایز ظاهری ساز ویولن و قیچک، شباهت‎های زیادی از لحاظ تکنیک‎های نوازندگی دست راست و چپ در این دو ساز می‎توان یافت.

به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری وی تصریح کرد: سازندگان این ساز با بهره ‏گیری از آزمایشگاه‎های فیزیک و شیمی داخل و خارج از کشور و پژوهش گستردۀ چندین ساله به رموز سازگران کروما ایتالیا دست یافته ‏اند که  از آن در ساخت ساز یاد شده بهره گرفته ‏اند به نحوی که ساز ساخته شده صدای مطلوب در ارکستر ملی ایران را فراهم می ‏کند.