ثبت جهانی مینیاتور کافی نیست!

یک کارشناس هنری بر این باور است که متاسفانه ‌هم‌اکنون به دلیل برخی از موضوعاتی که ریشه سیاسی دارد، خیلی از موزه‌های دنیا، مینیاتور و گنجینه‌های ایرانی را به اسم خودشان کرده‌اند و اینگونه معرفی می‌کنند. در حال حاضر هر کشوری تلاش می‌کند که گنجینه‌های تاریخی جهان را به نام خود کند و در همین راستا نیز برخی از کشورهای عربی از اشیای اصیل و باارزش ایرانی تغذیه می‌کنند.

بهنام کامرانی، کارشناس هنری و مدرس دانشگاه که کیوریتوری برخی از نمایشگاه‌های هنری را نیز بر عهده دارد، در گفت‌وگویی درباره ثبت جهانی «هنر مینیاتور» با همکاری کشورهای ایران، ترکیه، آذربایجان و ازبکستان و در پاسخ به این پرسش که خاستگاه این هنر اصیل به کدام کشور تعلق دارد، اظهار کرد: بر اساس شواهد تاریخی، خاستگاه اصلی مینیاتور ایران است؛ اما کشورهای دیگری همچون ترکیه، هند، ازبکستان و … نیز هنر مینیاتور دارند که جنبه‌های محلی پیدا کرده‌ و در جای خودشان قابل اعتنا است.

او ادامه داد: به طور کلی تمدن‌ها در طول تاریخ، داد و ستد هنری می‌کردند و از هم تاثیر می‌گرفتند؛ به عنوان مثال تاثیرات مینیاتورهای هندی در آثار هنری به جا مانده از دوران صفویه در شهر اصفهان دیده می‌شود. اما واقعیت این است که شروع مینیاتور به قبل از اسلام و به دوره مانوی برمی‌گردد و مینیاتورهای قدیمی در جهان در بستر فرهنگی ایران شکل گرفته‌اند.

این کارشناس هنری خاطرنشان کرد:‌ در این میان باید این نکته را نیز در نظر داشت که استفاده عام از واژه «مینیاتور»، مساله‌ساز است. به طور کلی در جهان به هر نقش ظریف و ریزی مینیاتور گفته می‌شود، بنابراین وقتی می‌خواهیم از نگارگری اصیل ایرانی یاد کنیم باید حتما بگوییم «مینیاتور ایرانی»؛ چراکه هر ملتی نقاشی ظریف دارد که به آن «مینیاتور» اطلاق می‌شود، اما مینیاتور ایرانی ویژگی‌های متفاوت و خاص خودش را دارد و مختصات آن به‌خوبی نشان می‌دهد که از تمدن ایران برآمده است.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه «این کشورها در جغرافیای قدیمی ایران جزو ایران بودند و در فرهنگ ایرانی ریشه دارند»، اظهار کرد: اما مهم این است که الان تمام این کشورها برای حفظ هنر اصیل مینیاتور چه کارهایی انجام می‌دهند. هم‌اکنون دانشگاه لاهور پاکستان دپارتمان مینیاتور دارد و با وجود اینکه هنر سنتی کار می‌کند، در سطح جهانی نیز بسیار معروف است. اغلب این کشورها سابقه استعماری داشتند و بعد از برداشته شدن استعمار تلاش کردند به هنرهای سنتی خود رجوع و آنها را احیا کنند.

کامرانی در پاسخ به این پرسش که ثبت جهانی مینیاتور چه فایده‌ای برای رونق این هنر اصیل در ایران دارد، اظهار کرد: همواره میان کشورهای مختلف از نظر فرهنگی و علمی رقابتی وجود دارد و هر کسی تلاش می‌کند که میراث خود را سریع‌تر از دیگری به ثبت برساند. طبیعتا ثبت جهانی در جذب توریسم و افزایش مطالعات منطقه‌ای تاثیرگذار است؛ اما از سوی دیگر باید این نکته را نیز در نظر داشته باشیم که فقط ثبت جهانی کافی نیست، بلکه باید به میراث اصلی که افرادی هستند که در این حوزه کار می‌کنند، توجه و از آنها حمایت معنوی و مادی کنیم. در واقع این میراث باید حفظ و نگهداری شود، چراکه اگر نگهداری نشود، ثبت جهانی آن فایده‌ای ندارد.

این مدرس دانشگاه خاطرنشان کرد: متاسفانه ‌هم‌اکنون به دلیل برخی از موضوعاتی که ریشه سیاسی دارد، خیلی از موزه‌های دنیا مینیاتور و گنجینه‌های ایرانی را به اسم خودشان کرده‌اند و اینگونه معرفی می‌کنند. به عنوان مثال برخی از موزه‌های باکو گنجینه‌های تاریخی کشور ما را به نمایش گذاشته‌، اما اسمی از ایران نبرده‌اند. در حال حاضر هر کشوری تلاش می‌کند که گنجینه‌های تاریخی جهان را به نام خود کند و در همین راستا نیز برخی از کشورهای عربی از اشایای اصیل و باارزش ایرانی تغذیه می‌کنند.

منبع:ایسنا