نان سنتی کهگیلویه و بویراحمد، دوستی با طبیعت

نان‌های سنتی کهگیلویه و بویراحمد حاصل دسترنج و تلاش مردمان این دیار است که از کشاورزی و دوستی با طبیعت، کوه و درخت به دست می‌آید.

نان محلی از هزاره سوم قبل از میلاد در بین مردم و روستائیان کهگیلویه و بویراحمد پخت می‌شد این نوع نان یکی از نازک‌ترین نان‌ها است که با پخت کامل و بدون هیچ خمیره‌ای به دست می‌آید و با محصولات طبیعی و زراعی و تلاش خود مردم از گندم، جو و بلوط تهیه می‌شد، همین امر نان تیری محلی کهگیلویه بویراحمد را در فهرست آثار ملی کشور قرارداد.

مردان وزنان بسیاری درگذشته سرزمین چهارفصل کهگیلویه و بویراحمد طلوع و غروب کرده‌اند و غذاهای محلی این دیار نیز یادگاری دیرین از این گذشتگان است.

طبیعت و زندگی عشایری درگذشته مردمان این دیار خاطراتی پررنگ از خود به‌جا گذاشته و انواع نان‌های محلی از میوه درختان بلوط این دیار توسط زنان پخته می‌شد.

پیشرفت فنّاوری هم نتوانسته تأثیری بر پخت نان‌های سنتی در مناطق روستایی و عشایری کهگیلویه و بویراحمد بگذارد.

نان گندم

نان سنتی گندم نیز یکی از پرطرفدارترین نان‌ها در این استان است که هنوز هم در روستاها، مناطق عشایری و شهرها در خانه‌ها پخت می‌شود.

این نان از آرد گندم به دست می‌آید و برای پخت آن از تابه فلزی، وسیله پهن کردن نان که به آن خِنَک می‌گویند و وردنه‌ای بلند و باریک که حدود یک متر طول دارد و به آن «تیر» می‌گویند و هیزم استفاده می‌کنند.

این نان بسیار نازک بوده وقتی‌که پخته شد، خشک می‌شود که در هنگام استفاده باید آب‌زده و کمی نگه‌دارند تا نرم شده و سپس استفاده می‌کنند.

برکو

یکی دیگر از نان‌های سنتی این استان نان «برکو» است که برای تهیه آن از آرد گندم مخلوط با بلغور گندم استفاده می‌کنند.

گرده ذرتی

گرده ذرتی یکی دیگر از نان‌های سنتی است که با آرد ذرت تهیه می‌شود و برای پخت نان ابتدا آرد ذرت را خیسانده تاکمی ترش شود و سپس تابه سنتی مخصوص را روی آتش قرار داده و خمیر را روی آن پهن می‌کنند.

در مرحله بعد تابه را از روی آتش برداشته و وارونه روی زغال‌ها قرار می‌دهند تا پخته شود و سپس با روغن یا کره حیوانی چرب کرده و می‌خورند.

شلشلی

شُلشُلی از دیگر نان‌های استان است که با آرد گندم تهیه می‌شود. این نان با آرد گندم تهیه‌شده و بسیار خوشمزه است. برای تهیه این آرد خمیر رقیقی تهیه‌کرده به‌طوری‌که از دست چکه کند و سپس تابه را روی اجاق گذاشته و این خمیر رقیق را روی تابه ریخته و پهن می‌کنند، سپس تابه را روی زغال قرار می‌دهند تا طرف دیگر نان نیز پخته شود. این نان را با روغن محلی و عسل چرب کرده و می‌خورند.

تکو

تکو یکی دیگر از نان‌های محلی استان است که از آرد ذرت تهیه‌شده و معمولاً نسبت به نان‌های دیگر استان حجیم‌تر است.

مشتک

مُشتک از دیگر نان‌های سنتی استان است که برای پخت آن دو چانه خمیر گندم را روی‌هم قرار داده و نان کلفتی تهیه می‌کنند که به آن مشتک می‌گویند.

گرده زیر چاله

گرده زیر چاله نیز یکی دیگر از نان‌های محلی کهگیلویه و بویراحمد است که با آرد گندم، رازیانه و گاهی شکر یا شیره خرما تهیه می‌شود.

برای پخت این نان به خمیر آرد گندم زیره، شکر و یا شیره خرما اضافه کرده و خمیر سفتی را که به دست می‌آید با کف دست پهن می‌کنند.

سپس این نان بیضی را با نوک انگشتان شکل داده یا با وسیله‌ای طراحی کرده و زیر خاکستر گرم قرار داده و روی آن زغاله‌ای افروخته می‌ریزند تا پخته شود.

نان برنجی

نان در کهگیلویه و بویراحمد نقش مهمی در سبد غذایی خانوار دارد، نان نارنجی از دیگر نان‌های سنتی استان است که از مخلوط آرد بلوط و آرد گندم تهیه‌شده و بسیار لذیذ است، این نان به دلیل خاصیت‌های فراوانی که دارد، در سال‌های اخیر طرفداران بسیاری پیداکرده است.

* گزارش از علی‌اکبر پاک

مرتبط:

راهنمای سفر به کهگیلویه و بویراحمد/اماکن دیدنی / هتل‌ها