کشتی سنتی گورش، میراث کهن ترکمن‌های خراسان شمالی
انسان‌ها در وقایع مهم نظیر وقایع مذهبی، طبیعی و یا مراحل گذار و… جشن‌هایی را برگزار می‌کنند که در قالب جشن‌های مذهبی، تاریخی طبیعی و عامه مطرح می‌شوند. یکی از این جشن‌ها که در ایران صورت می‌گیرد آیین‌های مرتبط مراحل گذار است. یکی از این آئین‌ها و ورزش‌های سنتی، بومی و محلی است که در جشن ازدواج انجام می‌شود.
ورزش‌های سنتی از جمله ورزش‌های بومی هستند که در منطقه یا مناطق و یا کل کشور مقبولیت عام پیدا کرده و به‌صورت رسم محلی درآمده است و از این دیدگاه موردتوجه و پذیرش قرار گرفته است، این ورزش‌ها ریشه‌های تاریخی طولانی نیز دارد و از جمله مراسم ملی محسوب می‌گردد. از آئین‌های که هنوز هم در مناطقی از ایران مشاهده شده و برگزار می‌شود کشتی است.
احیا و ترویج بازی‌های سنتی، بومی و محلی نیاز به برنامه‌ریزی مشخصی دارد که از آن جمله می‌توان وجود منابع مناسب که موجب دسترسی آسان متخصصان و کارشناسان مربوطه جهت معرفی به علاقه‌مندان و مخاطبین و باتوجه‌به نیازهای آنان، آن‌ها را راهنمایی و هدایت نماید که به‌نوعی می‌تواند بیانگر نمادی از فرهنگ ملی و مذهبی ما باشد.
با توجه به نقش و ارزش بازی‌های محلی در حفظ و احیای فرهنگ و سنت گذشتگان و با اعتقاد به اینکه در حال حاضر باتوجه‌به توسعه وسایل الکترونیکی و پیشرفته که متأسفانه با سرعت غیرقابل‌تصور الگوها، هویت‌های محلی و بومی و فرهنگ ساده و بی‌آلایش دوران گذشته ما را تحت‌تأثیر قرار داده‌اند، همخوانی این بازی‌ها با اقلیم و ارزش‌های فرهنگی منطقه، تقویت مهارت‌های زبانی و ادبی از طریق اشعار نهفته در بخش‌های مختلف این بازی‌ها، تقویت روحیه جمع‌گرایی و فعالیت‌های گروهی نقش بسزایی دارد و احیا حفظ آن‌ها بخشی از تاریخ و خاطره نیاکان و فرهنگ ما است.
بازی‌های محلی دنیایی از باورهای فرهنگی یک قوم، قبیله یا محل را در دل خود به امانت دارد و حفظ این بازی‌ها علاوه بر سرگرمی سالم و بدون هزینه، احیای رفتارهای دست جمعی و تمرین زندگی جمعی است. ازاین‌رو طرح شناسایی بازی‌های بومی و محلی استان خراسان شمالی از اولویت‌های پژوهشی است.
کشتی سنتی گورِش (گوارش – گورشمک)
یکی از مراسم بسیار قدیمی و موردعلاقه در بین ترکمن‌ها با قدمت بسیار بالا برگزاری مسابقات کشتی ترکمنی (کشتی با شال) است که در پایان مراسم عروسی در یک محوطه باز در حیاط صاحب جشن با حضور پهلوانان ترکمن برگزار می‌شود.
گورش در زبان ترکمنی به معنی «دیدار» است و ترکمن‌ها این اسم را به کشتی سنتی خود داده‌اند که به نظر به معنی «مواجهه رودررو» در این نوع کشتی است. گورش در اعیاد و جشن عروسی ترکمن‌ها برگزار می‌شود. خود ترکمن‌ها به این کشتی «گورش» می‌گویند. گورش که در بین ترکمن‌ها از کودکی و در سنین پایین در مراسم مختلف به آن پرداخته می‌شود و بسیار موردتوجه است و افراد مستعد زیادی در این عرصه وجود دارند.
کشتی گورش جزو میراث ناملموس ترکمن‌ها به‌حساب می‌آید که از جمله شیوه‌های ماندگاری فرهنگ پهلوانی و جوانمردی در بین طوایف ترکمن است. گورش آن‌قدر برای مردم منطقه اهمیت دارد که هیچ جشنی بدون آن برگزار نمی‌شود و این مسابقات با صف‌آرایی بهترین‌های گورش و آلیش کشور و دنیا با حضور کشتی‌گیرانی از گلستان و استان‌های خراسان برگزار می‌شود.
نحوه اجرای مراسم سنتی کشتی
در این مراسم جمعیت به‌صورت دایره‌وار می‌نشینند و می‌ایستند و کشتی‌گیران در دو سوی این فضای دایره‌وار روبروی هم قرار می‌گیرند و داوران نیز که از کشتی‌گیران پیش‌کسوت هستند در سه تا چهار نقطه مسابقه مستقر می‌شوند. قبل از شروع مسابقات روحانیان و ریش‌سفیدان دعای خیر می‌کنند و با اجازه آنان مسابقه آغاز می‌شود. این کشتی نیروی بسیار نیاز دارد. در این کشتی، وزن شرکت‌کنندگان یا زمان بازی محاسبه نمی‌شود.
مردم ترکمن کشتی گورش را به‌عنوان نماد رادمردی، ایثارگری، تحکیم روابط با سایر ملل، وطن‌دوستی و حسن هم‌جواری تلقی می‌کنند. در زمانه‌ای نه‌چندان دور مسابقات در زمین‌های خاکی بدون آماده‌سازی انجام می‌گرفت از ده پانزده سال به این‌ور قبل از برگزاری مسابقه زمین را خوب شخم می‌زنند و خوب آماده می‌کنند تا مبادا هیچ پهلوانی آسیب ببیند.
هرسال عید سعید قربان در جرگلان با عروسی‌ها و جشن‌های محلی و مسابقات گورش همراه می‌شود. امروزه برای مسابقات کشتی ترکمنی در مراسم عروسی اطلاعیه‌های جداگانه‌ای چاپ و پخش می‌شود.
پهلوانان ترکمن گورش متمایزتر از سایر رشته‌های دیگر در بین ترکمن‌ها از احترام بالایی برخوردار هستند، ترکمن‌ها پهلوانان ترکمن گورش را همیشه الگو و نماد غیرت و مردانگی می‌دانند. داستان‌های زیادی در طایفه‌های مختلف و یا روستاهای ترکمن‌نشین از پهلوانان قدیم خود نقل می‌کنند. پدران و پدربزرگان ترکمن برای نوادگان خود از غیرت و قدرت پهلوانان قدیم تعریف می‌کنند.
گورش ورزشی است که پهلوانان در آن زورآزمایی می‌کنند و قدرت و تعصب خود را به رخ حریفان می‌کشند و در همین حال طرف‌داران هر منطقه همگام با پهلوانان خودشان هستند. درگذشته رسانه‌ای در کار نبود ولی بااین‌وجود پهلوانان کل ترکمن‌صحرا برای مردم شناخته شده بودند در عروسی‌ها همیشه گورش حرف اول را می‌زد و گهگاهی حتی فقط پهلوانان همان روستا باهم کشتی می‌گرفتند زیرا کمتر شهر یا روستای وجود داشت که پهلوان نداشت.
تاریخچه و قدمت
قدمت این آیین در ایران به زمان توران برمی‌گردد که معمولاً در اعیاد و جشن‌های ملی و مجالس عروسی برگزار می‌شده است. اما دلیل اینکه بیشتر موردتوجه اقوام مختلف قرار گرفته، این است که؛ اقوام به‌خاطر مسائل گوناگون با هم دیگر اختلاف پیدا کرده و نتیجه به جنگ و نزاع ختم می‌شده است؛ لذا به‌منظور حل‌وفصل مسالمت‌آمیز معمولاً قوی‌ترین مردان از دو طرف انتخاب کرده و بین آن‌ها مسابقه کشتی برگزار می‌کردند و پهلوان هر یک از اقوام که برنده بود، در واقع پیروزی آن قوم بر قوم دیگر بود. این رشته در اصل متعلق به فرهنگ ایران بوده و بافرهنگ کشورهای آسیایی خصوصاً کشورهای آسیای میانه عجین شده و به مراسم سنتی و آداب ملی آنان تبدیل گردیده است.
آیین سنتی کشتی گورش با شماره ۲۱۹۰ در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است.
منبع: میراث آریا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.