ماسوله و عزادای محرم به روش نیاکان
علم‌های چهارگانه محلات تاریخی ماسوله به‌همراه تشت نذری محله کشه‌سر به‌تازگی در فهرست آثار ملی منقول کشور به ثبت رسیده است.
ماسوله شهری تاریخی با قدمتی دیرینه است، این شهر به ثبت ملی رسیده است اما همچنان آثار و بناهای تاریخی و فرهنگی منقول و غیر منقول در این شهر تاریخی هستند که با بررسی های کارشناسی به فهرست آثار تاریخ ملی ایران اضافه شده و ثبت ملی می‌شوند تا در مرمت، نگهداری و حفظ و نگهداری آنها مطابق مقررات و تکالیف قانونی اقدام مناسب صورت گیرد.
هر ساله آیین عزاداری و دهه اول محرم در ماسوله با شکوهی خاص برگزار می‌شود و اهالی محله‌های چهارگانه در این ایام به رسم دیرین و آداب و رسوم خاص خود همانند پیشینیان و اجداد خود به برگزاری هرچه باشکوه‌تر مراسم عزاداری‌های خود اقدام می‌کنند.
مراسم علم‌بندان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین رسومی است که در غروب روز ششم محرم هر سال توسط عزاداران ماسوله ای برپا می‌شود. مردم ماسوله به خاطر ارادت به حضرت عباس (ع) این روز را با نام علمدار کربلا به عزاداری می‌پردازند.
در طی این مراسم اهالی چهار محله شهر تاریخی ماسوله در محل امامزاده عون (ع) گرد می‌آیند و با رعایت سلسله مراتب و نوبت مشخص شده برای مردم هر محل، علم مربوط به محله خود را که بعد از ظهر همین روز به‌وسیله پارچه ای سبز پوشانده‌اند، تحویل می‌گیرند و سپس مردم هر محله به‌دنبال علم و علمدار محله خود به سوی مسجد محله خود می‌روند و به عزاداری و سینه زنی می پردازند.
شهر ماسوله از چهار محله مسجدبر، خانه‌بر، کشه‌سر و اسدمحله تشکیل شده است و هر یک از محلات مذکور علمی مختص به مسجد و محله خود را دارا هستند.
برابر با بررسی‌های صورت گرفته و اسناد موجود قدمت مراسم ویژه ماه محرم در شهر ماسوله از عهد صفویان آغاز شده و تا کنون تداوم داشته است.
درخصوص قدمت علم‌های موجود در شهر ماسوله به نظر کارشناسان این حوزه، به دوران صفویان و زندیان تخمین زده شده است. که خود به‌عنوان سندی بر قدمت و تاریخچه آغاز و برپایی مراسمات ماه محرم است.
علم‌های محلات چهارگانه شهر ماسوله از ظاهری تقریبا یکسان و الگوی ساختی یکسان تشکیل شده اند. به طور کلی ۶۰ تا ۷۰ سانتی متر عرض و نهایتا ۹۰ سانتی متر طول دارند که وجود چنین ابعاد و تناسباتی امکان جابجایی و انتقال علم را در معابر و شوارع تودرتو و باریک شهر ماسوله برای عزاداران میسر می‌کند.
هر علم از پنج شاخه یا پره٬ که سه پره در بالا و دو پره دیگر به شکل خنجر در طرفین که همگی به واسطه اتصالی مهرمانند در مرکز علم به قسمت بدنه اصلی اشک‌گونه که محل نصب پایه چوبی علم است متصل شده اند. از دیگر موارد قابل ذکر در توصیف ویژگی های ظاهری علم های ماسوله٬ سر دو اژدهایی است که بر رو قطعه ای فلزی که حول بدنه اصلی علم نصب شده٬ در بالای بدنه اصلی و زیر دو پره خنجر شکل قرار دارند.
پره‌ها و بدنه اصلی و کلیه اتصالات بهکاررفته در ساخت علم های شهر ماسوله عموما از جنس فلز ورشو و در مورد علم محله کشه‌سر از ترکیب همین فلز با نقره ساخته شده‌اند.
تزئینات بهکاررفته در چهار علم موجود عموما شامل آبکاری٬ چکش‌کاری و قلم‌زنی است که با آیات قرآن و اسماء متبرکه منقوش است.
از دیگر آداب مربوط به برگزاری عزاداری های مربوط به ایام محرم در شهر ماسوله سنت تشت گردانی است.
در غروب روز پنجم محرم٬ مردم پس از تجمع بر روی بام مسجد کشه‌سر ماسوله به صورت هیئتی عزاداری سینه زنان به سوی خانه ی تاریخی ملکی (محل نگهداری تشت نذری) حرکت می کنند و پس از تحویل گرفتن تشت مذکور که روی آن با پارچه ای مشکی پوشانده شده است، توسط یکی از اهالی ماسوله بر سر حمل شده و پس از عبور از مسیر های مشخص به مسجد کشه‌سر انتقال می‌یابد.
در طی این مسیر مردم به عزاداری می‌پردازند و وجوهی به عنوان نذری در داخل تشت می اندازند که صرف برگزاری مراسم ویژه این ایام می‌شود.
در پایان تشت را از آب پر می‌کنند و پس از سه روز از آب آن برای شفای بیماران و تبرک استفاده می‌کنند.
تشت مسی مراسم تشت‌گذاری شهر ماسوله به قطر تقریبی ۸۲/۵ سانتی متر با تکنیک چکش‌کاری ساخته شده و مطابق تاریخ وقف که بر لبه آن حک شده٬ سنه ۱۳۰۱ عنوان شده است.
هم‌زمان با ایام عزاداری سید و سالار شهیدان، علم‌های چهارگانه محلات تاریخی ماسوله به همراه تشت نذری محله کشه‌سر برای ثبت در فهرست آثار ملی منقول کشور مستند سازی و پرونده ثبت آن در کمیته تخصصی ثبت استان به تصویب رسید.
ثبت ۵ اثر منقول متعلق به مراسم علم بندان شهر تاریخی ماسوله
پرونده‌‌های علم های تاریخی و تشت نذری معروف در جلسه کمیته ثبت مورخ ۲۶ شهریور ۹۸ که در محل اداره کل ثبت آثار طبیعی و معنوی کشور برگزار شد مطرح شد و به تصویب رسید. پیش از این نیز در تابستان امسال دو اثر طبیعی در حریم شهر تاریخی ماسوله به نام‌های آبشار خره‌بو و رویشگاه سوسن چلچراغ به همت پایگاه ملی ماسوله در فهرست آثار طبیعی ایران به ثبت رسیده است.
هدف از ثبت این آثار، تأکید بر اهمیت آنها و حفظ این آثار ارزشمند است به نحوی که تعمیر و نگهداری آن برای استفاده در مراسم سنتی ماسوله زیر نظر متخصصان صورت پذیرد. این پنج پرونده در پایگاه ملی ماسوله و با همکاری کارشناسان اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان تهیه شده است. در فرایند تهیه پرونده ثبت هیئت امنای محلات همکاری زیادی نشان دادند و در واقع بار اصلی حفاظت این آثار هم پس از این بر دوش این بزرگواران خواهد بود. لوح ثبت ملی این آثار هم‌زمان با مراسم اربعین حسینی در شهر تاریخی ماسوله رونمایی خواهد شد.
منبع خبر:میراث آریا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.