جلسه‌ای بی‌نتیجه درباره ریزش در سازه‌های آبی شوشتر
پس از حدود یک دهه هشدار جدی درباره وضعیت نامطلوب دیواره غربی سازه‌های آبی شوشتر، سرانجام طرحی برای “تثبیت و استحکام‌بخشی جداره غربی” این میراث‌جهانی به بررسی گذاشته شد که تایید نهایی را نگرفت و برای بازنگری و اصلاح فرستاده شد.
حدود دو ماه پیش خبری درباره رانش و تخریب جداره غربی سازه‌های آبی شوشتر منتشر شد، اما محمدرضا بهادری ـ مدیر پایگاه این میراث جهانی ـ آن را تکذیب کرد و گفت: وضعیت جداره غربی مجموعه سازه‌های آبی تاریخی شوشتر، موضوع جدیدی نیست و به امسال و سال گذشته نمی‌رسد، بلکه به دهه‌های گذشته می‌رسد؛ چراکه آن‌جا یک بستر طبیعی است که بر اساس خصوصیات ذاتی بستر خاک رس درمعرض فرسایش قرار دارد، به خصوص آن‌که در سال‌های گذشته در معرض رطوبت قرار داشته است. ضمن آن‌که تغییر فصل سرما و گرما نیز روی این بستر خاک رس تاثیر می‌گذارد.
مدیر پایگاه جهانی شوشتر این نکته را هم اضافه کرد: قبل از ثبت جهانی مجموعه سازه‌های آبی شوشتر، این تهدید برای مجموعه وجود داشت.
سازه‌های آبی شوشتر بیشتر از یک دهه است که از سوی پایگاه میراث جهانی شوشتر به دلیل وضعیت سازه‌هایش به‌عنوان «بحرانی‌ترین پایگاه جهانی کشور» معرفی شده است. وضعیت این سازه به‌ویژه دیوار غربی آن را در باران‌های سیل‌آسای سال ۱۳۹۸ آسیب‌پذیرتر کرد. یک سال پیش از آن، زنگ خطر رانش این دیوار به صدا درآمده بود. مدیر پیشین پایگاه تاریخی شوشتر سال ۹۷ در شورای گردشگری استان خوزستان اخطار داده بود: دیواره غربی ۱.۵ سانتیمتر به حرکت درآمده و جابه‌جا شده است. طول این دیواره تقریباً ۶۰۰ متر است که به آسیاب‌ها مشرف است و طبیعتاً روی این دیوار بناهای مسکونی وجود دارد. بیشتر آن‌ها از خطری که تهدیدشان می‌کند مطلع هستند و در صورت ریزش این دیوار بی‌شک بخش عمده آسیاب‌ها نابود می‌شوند و به این دلیل بعد از فرسایش پوسته و جداره این سازه‌ها، سازند موجود در منطقه تاریخی موجود شکسته خواهد شد و به دلیل فشار مضاعف بخش عمده‌ای از مجموعه تخریب می‌شود و برای همیشه از دست می‌رود.
در همان شورا، استاندار وقت خوزستان دستور فوری دارد که هرچه سریع‌تر وضعیت سازه‌های آبی را مورد رسیدگی قرار دهند. اما عملا تا سال ۱۴۰۰ اقدامی اصولی و جدی برای محافظت از این سازه‌ها، به‌ویژه در دیوار غربی صورت نگرفت. در مهرماه ۱۴۰۰ پس از گزارش پایگاه میراث جهانی سازه‌های آبی شوشتر درباره احتمال نفوذ آب از شبکه فاضلاب شهری به دیواره غربی آسیاب‌های جهانی و رانش بخشی از آن، مدیرکل میراث فرهنگی استان خوزستان دستور قطع فوری آب را داد. هرچند گفته شد: مسیر نفوذ آب به شکل کامل قطع نشد.
در گزارشی هم که سوم مهرماه از مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خوزستان منتشر شد، آمده است: متأسفانه درپی نفوذ آب و رطوبت واردشده، آسیب‌هایی در ایستایی دیواره غربی به وجود آمده است که باعث فاصله گرفتن و شکاف عمیق در توده‌های خاک از دیواره غربی سازه‌ها شد.
مدتی بعد همزمان با انتشار فیلمی قدیمی از رانش دیواره غربی در فضای مجازی برای بحرانی نشان دادن وضعیت سازه‌های آبی شوشتر، جلسه فنی در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برگزار شد و مطالعه و تهیه طرح تثبیت و استحکام‌بخشی جداره غربی سازه‌های آبی شوشتر آغاز شد.
حالا همزمان با آغاز بارش‌های زمستانی، جلسه بررسی این طرح با حضور مدیرکل پایگاه‌های جهانی و ملی برگزار شد که مشاور طرح ابعاد مطالعات تخصصی شامل برداشت دقیق خصوصیات و مشخصات فنی، ویژگی‌های ژئوتکنیکی و آسیب‌های وارده به موضع را تشریح کرد. این مشاور همچنین به تحلیل و ارزیابی مطالعات انجام‌شده، ارائه روش‌ها و پیشنهادها، حفاظت اضطراری، روش‌های مهار، طرح تثبیت با ملاحظات حفظ اصالت اثر، حداقل مداخله و امکان برگشت‌پذیری و همچنین پیشنهادهای پایش برای خروج از وضعیت اضطراری جداره غربی سازه پرداخت.
بنا بر آن‌چه روابط عمومی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گزارش کرده است، اعضای شورای تخصصی با در نظر گرفتن معیارها و ارزش‌های ثبت‌جهانی مجموعه به بحث و تبادل نظر درباره طرح‌های ارائه‌شده مشاور پرداختند و دغدغه‌های حفاظتی و نحوه دست‌یابی به راهکارهای متناسب‌تر را پیشنهاد دادند.
باتوجه به پیچیدگی و حساسیت موضوع از وجوه مختلف فرهنگی و تاریخی، اهمیت جهانی اثر، ابعاد اجتماعی و فنی، در پایان جلسه و جمع‌بندی آن، فرهاد عزیزی ـ مدیرکل پایگاه‌های جهانی و ملی ـ ضمن تأیید بخشی از روند انجام‌شده و راهکارهای تقویت سازه‌ای، خواستار تکمیل مطالعات انجام‌شده با در نظر گرفتن پیشنهادهای جلسه و ضوابط خاص سایت‌های جهانی و براساس بررسی دوباره اصول استحکام‌بخشی سازه‌های تاریخی شد.
عزیزی همچنین تاکید کرد: راهکارهای به‌سازی دقیق‌تر و متناسب‌تر با در نظر گرفتن تضمین پایداری بخش آسیب‌دیده و سازه‌های اطراف مجموعه، ضمن رفع دغدغه‌های اعضای شورا ارائه شود.
سازه‌های آبی شوشتر، سیستمی به‌هم پیوسته از تونل‌ها، آبشارها، بندها، آسیاب‌ها و کانال‌های بزرگ هدایت آب هستند که با هماهنگی و پیوستگی فوق‌العاده در کنار هم کار می‌کنند. این مجموعه صنعتی-تاریخی در سال ۲۰۰۹ در یونسکو ثبت شد.
منبع: ایسنا
مرتبط:
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.