حمام گنجعلیخان، شکوه معماری کرمان

دوران صفویه به واسطه حکام پرقدرت، یکی از پر رونق و آبادترین دوره های تاریخی ایران در زمینه ساخت بناهای عمومی از قبیل مسجد، کاروانسرا، بازارها، سایر آثار تاریخی محسوب می شود.

گنجعلی‌بیک معروف به گنجعلیخان، حاکم قدرتمند کرمان در زمان شاه عباس صفوی بود که در طول حکومت ۲۸ ساله خود با ساخت اماکن و بناهای متعدد رونق و آبادانی را به این شهر آورد و میراث گرانبهایی از خود برجای گذاشت.

مهمترین اثر تاریخی دوره گنجعلیخان در کرمان مجموعه ای شامل بازار، چهارسوق، آب انبار، حمام، مسجد، ضرابخانه و مدرسه است که در میدانی بزرگ قرار دارد و به نام این حاکم صفوی نامیده می شود.

حمام گنجعلیخان ۲۶ متر طول، ۳۰ متر عرض و حدود یک هزار و ۳۰۰ متر مربع  مساحت دارد و تا ۸۰ سال قبل از مورد استفاده عموم مردم بود که معماری و تزئینات، یکی از شاهکارهای معماری دوره صفویه محسوب می شود.

بنای این اثر تاریخی ارزشمند در سال ۱۰۲۰ هجری قمری توسط استاد سلطان محمد معمار یزدی آغاز شد و در دوران علیمردان خان پسر گنجعلیخان به اتمام رسید که در دوره های تاریخی مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است.

سردر ورودی این حمام با الهام از معماری دوره صفویه با گچبری و نقاشی های دوره صفویه و قاجاریه آراسته و با مقرنس کاری استادکاران تزئین شده که توجه هر ببیننده ای را به خود جلب می کند.

 

ساختمان این حمام بنا به سنت ساخت حمام های قدیمی از ۲ قسمت سربینه و گرمخانه و چند بخش فرعی تشکیل شده و قسمت رختکن ۶ غرفه مختلف دارد که هر کدام از آن ها مخصوص طبقه خاصی از افراد شامل روحانیون، اعیان، بازاری ها، رعایا، خان‌ها و سادات است.

رختکن حمام با سقفی کوتاه، یزدی‌بندی و کاربندی‌های مختلف و چشم‌گیری دارد که از کاشی‌های خشتی و نقاشی‌های اسلامی برای تزئین آن استفاده شده و بازدیدکنندگان در این قسمت، وسایل مختلف و مورد نیاز استحمام در قدیم از جمله سدر، تاس، حنا، شانه های قدیمی، لنگ، سنگ پا و آیینه های گوناگون که در آن دوران مورد استفاده قرار می گرفت را از نزدیک مشاهده می کنند.

کاشی‌های معرق و هفت رنگ، گچ بری ها، نقاشی ها، کادربندی ها و مقرنس کاری حوضچه‌ها و فواره‌های متعدد در کنار نورپردازی زیبا حمام گنجعلیخان را به موزه ای کم نظیربا زیبایی چشم نوازی تبدیل کرده است.

گرمای این حمام به وسیله گلخن یا تون تامین می‌شد و از تون کانال‌هایی به زیر گرمخانه حمام کشیده شده که هوای گرم را از خود عبور داده، کف گرمکن را گرم کرده و هوای کثیف و آلوده را از طریق روزنه‌ها به خارج از حمام منتقل می‌کرده است.

در سال ۱۳۵۲ مجسمه هایی توسط دانشکده هنرهای زیبای تهران به این مکان انتقال داده شد که افراد را در مکان های مختلف این بنای تاریخی و در حال استحمام نشان می دهد که جاذبه زیبایی برای گردشگران بشمار می رود.

این بنا از دهه ۵۰ پس از مرمت به موزه مردم شناسی تبدیل شد و سالانه گردشگران خارجی و داخلی زیادی از حمام گنجعلیان کرمان بازدید می کنند و ضمن دیدن آثار تاریخی با گوشه ای از آداب و رسوم مردم کرمان آشنا می شوند.

منبع خبر:ایرنا