سمفونی مقدس سنگ‌ها و مردگان
آرامِ آرام، سبزِ سبز تکه‌ای در شلوغی‌های شهر که در آرامش ابدی فرو رفته؛ گورستان تاریخی ارامنه در اصفهان و معبدگاهی برای آنان در تاریخ ۵۰۰ سال گذشته شهر و محل دفن اشخاص مهمی است که این روزها ساز ناکوک تخریب، سمفونی مردگان آن جا را برهم زده است.
در یکی از پرشیب‌ترین خیابان‌های شهر یعنی از چهارراه حکیم نظامی به سمت کوه صفه و در میان انبوه شلوغی‌هایی که غالب آن ها را سربازان و همراهان بیماران در این خیابان رقم زدند، گوشه‌ای آرام، سرسبز و اسرارآمیز وجود دارد. در پس نرده‌های سبز رنگی که نشان صلیب در میان آن خودنمایی می‌کند، یکی از مهم‌ترین گورستان‌های ارامنه در ایران قرار دارد. این محل از همان ۵۰۰ سال پیش که شاه عباس صفوی ارامنه را به اصفهان کوچاند، تبدیل به محلی آرام و آرامگاه ابدی آن‌ها شد.
این قبرستان از قرن ۱۵ میلادی آرامستانی برای مسیحیان اصفهان و حتی برخی خارجی‌ها بوده است و از این رو در نزد ارامنه اهمیت فراوانی دارد. بسیاری از اجداد ارامنه‌ای که اکنون ساکن اصفهان هستند در این محل آرمیدهاند و بخشی از تاریخ این مردم در این محل دفن است. تاریخ پر پیچ و خمی که در برابر مشکلات تاریخی نه تنها قامتش خم نشده، بلکه روز به روز شکوفاتر می‌شود.
آن طور که در تاریخ نوشته‌اند شاه عباس پس از آوردن ارامنه به اصفهان، بخش جنوبی شهر را در اختیار آن‌ها قرار داده تا از سایر نقاط شهر دور و منطقه آزادی برای خود داشته باشند. شاه عباس سعی می‌کرد اقداماتی انجام دهد که ارامنه احساس راحتی در موطن جدید کنند و به همین دلیل دستور ساخت یک کلیسای بزرگ شبیه “کلیسای اچمیادزین” در ارمنستان را می‌دهد و “کلیسا وانک” ساخته می‌شود.
پس از اسکان ارامنه در حاشیه جنوبی زاینده‌رود، زمینی در بخش جنوبی شهر که فاصله چندانی با هزارجریب نداشته به عنوان آرامستان برای ارامنه برگزیده می‌شود. اکنون این گورستان در همسایگی خیابان‌های پر سر و صدا و بیمارستان الزهرا و دانشگاه اصفهان قرار گرفته، اما با این حال همچنان تکه‌ای آرام و مقدس است. خاکی که بر بستر آن سنگ‌هایی است که گوشه‌هایی از تاریخ ارامنه را روایت می‌کنند، سنگ‌هایی ۵۰۰ ساله که هزاران روایت در دل خود جای داده‌اند، روایتهایی از عشق، امید و افتخار.
چه کسانی در این خاک خفته‌اند
قبرستان ارامنه اصفهان محل مهمی در تاریخ این شهر پس از دوران صفوی بوده و بارها دیده شده افرادی وصیت کرده‌اند تا در این خاک آرام گیرند. در بخشی از سفرنامه شاردن نوشته شده افرادی که در طول زندگی‌شان نمی‌توانستند اصفهان و جلفا را ببینند، وصیت می‌کردند تا در قبرستان ارامنه اصفهان دفن شوند.
از همان دوران صفوی افراد سرشناس مختلفی از جمله سفرا و بازرگانان دربار صفوی در این گورستان به خاک سپرده شدند. هولتسر آلمانی که در نیمه دوم قرن ۱۹ یعنی در زمان ناصرالدین شاه به اصفهان آمد و مجموعه بزرگی عکس از این شهر تهیه کرد، به همراه خانواده‌اش از دفن شدگان این مکان هستند. ژاکوب روسو پسرعموی ژان ژاک روسو که به عنوان ساعت‌ساز معروف دوره شاه سلطان حسین شناخته می‌شود در گورستان ارامنه اصفهان دفن شده است.
دیگر ساکنان دائمی مهم این آرامستان، چند تن از لهستانی‌هایی هستند که در جریان جنگ جهانی دوم آواره شدند و به اصفهان پناه آوردند. این شهر و مردمان آن همواره سنگ صبور خوبی برای همه بودند و با آغوش باز و حتی بیشتر از توان خود دست یاری دراز کرده‌اند.
ارامنه در شکل‌گیری تاریخ معاصر ایران خصوصا در هنر آن نقش داشتند و برخی چهره‌های مطرح از ارامنه ایران و اصفهان در این گورستان آرمیدهاند. تونی هوانسیان معروف که وظیفه عکاسی ظل السلطان را عهده دار بود و اولین مغازه عکاسی اصفهان را تاسیس کرد همچنین از بنیان گذاران هتل به سبک اروپایی در اصفهان نیز بود، دیگر میهمان ابدی این گورستان است.
زاون قوکاسیان چهره مهم سینمای ایران که به او لقب پدر نقد سینما ایران را داده‌اند در آرامستان ارامنه اصفهان به خاک سپرده شد تا این محل برای دوستداران سینما نیز مقدس باشد. علاوه بر این اسامی تعدادی از رزمندگان ارمنی هشت سال دفاع مقدس نیز در این خاک آرام گرفتند تا رد خون مقدسان مدافعان میهن در این خاک نقش ببندد.
حرمتی که باید حفظ شود
تمام این موارد نشان دهنده حرمت بالایی است که این محل مقدس برای بخشی از مردم جهان (ارامنه و اصفهانی‌ها) دارد. چهره‌های سرشناسی که هر کدام بخشی از تاریخ این شهر و کشور را رقم زدند در اینجا دفن هستند. نقطه به نقطه این محل برگی از تاریخ در خود دارد، از اسم‌ها، نقش‌ها، نوشته‌ها و آثاری که باید جایگاه آن‌ها را شناخت و ارج نهاد.
خبر تخریب تعدادی از سنگ قبرها در این قبرستان که صبح جمعه ششم دی‌ماه منتشر شد، باعث شد تا قلب بسیاری از افرادی که عزیزانشان را در اینجا به خاک سپرده‌اند به درد آید. این اتفاق در روزهای منتهی به سال نو میلادی که شادی و سرور محله‌های ارمنی نشین جلفا و خاقانی را فرا گرفته، به اندازه‌ای شوکه کننده بود که نماینده ارامنه جنوب ایران در مجلس آن را کار معاندین ضد نظام خواند.
گورستان‌ها و قبرستان‌ها به مراتب یادواره‌هایی مهم‌تر از هربنا یا میراث نامنقول دیگری هستند، این بخش‌های سیاهِ روشن از زندگی بشر هزاران داستان در دل خود جای داده‌اند. این محل‌ها جایی است که همه چیز در سیاهی به پایان می‌رسد و نور روشنایی می‌تابد.
تخریب گورستان ارامنه اصفهان خواه سناریویی از سوی معاندین علیه جمهوری اسلامی باشد یا خرابکاری چند جوان، عملی وقیحانه است. متاسفانه در سال‌های اخیر وندالیسم و خرابکاری در میراث فرهنگی و آثار ارزشمند زیاد شده که رفع این مسئله نیاز به فرهنگ سازی و آموزش رفتار درست در قبال مکان‌های مهم از نظر تاریخی و مقدس را نشان می‌دهد.
منبع:ایمنا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.