قلعه ضحاک ،قلعه‌ای از خون و ترس
در میان کوه‌های بلند و زمین های ناهموار “هشترود” آذربایجان، قلعه‌ای افسانه‌ای از ایران باستان وجود دارد که رنگی از ترس و خون بر تاریخ و داستان‌های آن دیده می‌شود.
به گزارش خبرنگار ایمنا، ایران سرزمین شگفتی‌ها است، در هر گوشه‌ای از این مملکت چه کوهستان و چه کویر بنایی سر برآورده که همه معماران را انگشت به دهان نگه داشته است. یکی از عجیب ترین این سازه‌ها قلعه‌ای در آذربایجان شرقی است که آن را ضحاک می خوانند. این قلعه در میان کوه‌ها و مناطق صعب‌العبور هشترود با کاربردی نظامی و امنیتی ساخته شده و تعجب هر بیننده‌ای را بر می‌انگیزد.
“قلعه ضحاک” بر روی کوهی بلند قرار گرفته و دو برج دیدبانی آن از پایین کوه پیدا است. بسیاری از محققان قدمت این قلعه را به دوران پارتی نسبت دادند. همچنین برخی دیگر معتقدند که نام این قلعه بر گرفته از داستان افسانه ضحاک در شاهنامه است، چرا که ضحاک در شاهنامه نژاد تازی دارد و در قلعه خود توسط کاوه آهنگر که از محله خروجستان هشترود بر می‌خیزد، کشته می‌شود.
برخی روایات محلی قلعه را به “آژیدهاک” پادشاه ماد که توسط کوروش به زیر کشیده شد نسبت می‌دهند و در برخی دیگر از روایات این قلعه را یکی از معابد آناهیتا و زیارتگاه زردشتی از دوران ایران باستان می‌نامند .تمام این داستان‌ها و حکایت‌ها نشان از اساطیری بودن قلعه ضحاک دارد، این قلعه که محلی ها آن را “نارین قالا” می نامند به نظر می‌رسد تاریخی از ترس و خون پشت سر خود داشته باشد.
نام این قلعه حتی در منابع رومی نیز به چشم می خورد، در نوشته های “پلوتارک” به محلی در نزدیکی هشترود اشاره شده که ارتش “آنتونی” رومی پیش از ۲۷ روز درگیری با فرهاد چهارم اشکانی به دلیل سختی مسیر، استراتژی اشتباه، دفاع جانانه و استحکام “فراسپ” شکست می خورد. “مینورسکی” (ایران شناس و خاورشناس روس) معتقد است که قلعه ضحاک منطبق با محلی است که به عنوان “فاناسپا” یا “فراسپ” نامیده می‌شود.
قلعه ضحاک از سه طرف به پرتگاه مشرف بوده و از بخش های مختلفی مانند مخازن سنگ، آب‌انبار، آسیاب، سالن شورا، حمام و ده‌ها قسمت دیگر تشکیل میشده است. بر اساس کاوش ها یک تالار به بزرگی ۱۱ در ۱۱ متری در قلعه وجود داشته و آثار کچبری و تزئینات مختلف از نقوش انسانی و حیوانی در آن دیده می شود. اکنون اما تنها بخش باقی مانده از داخل قلعه که خارج از خاک قرار دارد، یک چهارطاقی بلند است که پایه و طاق آن مرمت شده و نماینده ای از شکوه چند هزار ساله قلعه است.
این مجموعه باستانی در محوطه کوهستانی سرمه‌لو و در احاطه دو رودخانه قرانقو و شورچایی واقع شده‌است. اتاق ها و دیگر بخش های قلعه به صورت کنده کاری در زمین ایجاد شده بودند همچنین بخش های دیگری از قلعه به صورت اتاق در کوه کنده کاری شدند. چشمه ای در دل کوه وجود که برای استفاده از آب آن لوله های گلی و آب راه های سنگی در بخش های مختلف قلعه ایجاد شده بود.
بنای قلعه ضحاک از دوران باستان و زمان پارت‌ها و مادها در ایران وجود داشته و اوج شکوه آن در دوره اشکانی بوده است. این قلعه تا دوران اسماعیلیه نیز همچنان کاربرد داشته و از آن به عنوان پایگاهی مهم یاد می‌شود. سفال‌های دوران مختلف تاریخی از دوران مادها تا قرن هفتم هجری در این محل یافت شده که نشان از قدمت و اهمیت این مجموعه در شمال غربی ایران دارد.
کاوش‌های صورت گرفته در قلعه آثار ارزشمندی از دوره‌های مختلف تاریخی را در اختیار پژوهشگران قرار داد. از جمله نقشی از شاهینی است که بر پشت گاوی پنجه زده و بسیار شبیه به میترا در آیین مهر است. همچنین آثار سفالی و سنگی دیگری همچون یک سرباز پارتی، سر چند شیر در حال غرش، تصویر یک ایزدبانو، تصویر یک مرد در درون گل، به دست آمد.
نارین قالا و مجموعه قلعه ضحاک در یکی از زیباترین مناطق ایران، بخش مهمی از تاریخ این سرزمین است. قلعه‌ای که با مذهب، اسطوره، تاریخ و جنگ گره خورده، در این منطقه رد پای دشمنان زیادی دیده می‌شود از عثمانی‌ها و قرارداد ترکمان چای تا سربازان رومی. منطقه هشترود در آذربایجان نه تنها پر ماجرا است بلکه یک منطقه پر جاذبه برای گردش نیز می تواند باشد و تجربه بی‌نظیری از ایران دوران اشکانی را در اختیار بازدید کنندگان قرار می‌دهد.
منبع:ایمنا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.