گردشگری اخلاقی: هر آنچه باید بدانید

مفهوم کلی گردشگری

یکی از مهمترین فعالیت های اقتصادی در سر تا سر جهان، گردشگری به شمار می رود. این فعالیت اقتصادی دارای پیامد های مثبت و منفی متعددی است.

در جوامع کنونی، محدوده ی تفکر انسان مدرن به موقعیت حال اختصاص دارد. نگاه او به زیست گاه حیوانات، نگاهی بی پایه، خودخواهانه، بی اساس و احساسی است که با بی توجهی به تبعات رفتاری سبب انقراض زیستگاه طبیعی در آینده می شود.

در گردشگری قوانین اخلاقی متعددی با هدف افزایش کیفیت فعالیت های تفرجی طراحی شده است که رعایت بوم گردان و اکوتوریست ها را خواستار است.

در سال های اخیر در طی تخریب چشمگیر گردشگران، نوعی صنعت گردشگری اخلاقی راه اندازی شده است که با آشنایی گردشگران با قوانین منطقه ای مانع تداخل آسیب به زیستگاه طبیعی حیوانات و محیط زیست می گردد.

در ادامه مبحث اخلاق، گردشگری اخلاقی، کد ها و قوانین تدوینی در راستای گردشگری اخلاقی را شرح می دهیم.

گردشگری اخلاقی چیست؟

گردشگری اخلاقی با هدف توجه به صنعت گردشگری و تأثیر اخلاقی گردشگران در محیط زیست توسعه یافته است. این گردشگری بر مفاهیم عدالت، احترام استوار و توسعه ی پایدار استوار است.

گردشگری اخلاقی با اکوتوریسم و گردشگری پایدار دارای کاربرد معانی مشابهی است. البته تفاوت هایی جزئی در کانون توجه دو نوع گردشگری اخلاقی و پایدار وجود دارد.

عمده تمرکز گردشگری پایدار و اکوتوریسم بر تأثیرات گردشگری در محیط وسیع و گسترده ی اجتماع است. در حالی که گردشگری اخلاقی همواره در تلاش است تا با محیط زیست طبیعی، کارکنان و جوامع میزبان به شیوه و اصول اخلاقی رفتار گردد.

در بریتانیا، سازمان خیریه ای با عنوان توریسم کنسرن تأسیس شده است که در تلاش است با اعمال فعالیت هایی در صنعت گردشگری قوانین اخلاقی را مطرح سازد. سازمان توریسم کنسرن در زمینه ی استثمار زنان، بهره کشی جنسی کودکان در گردشگری، آسیب های تحمیلی به محیط زیست، بهره گیری نادرست از آب، تعارضات فرهنگی، شرایط کاری و کوچ دهی های اجباری در حال فعالیت است.

در واقع توسعه ی بیش از حد گردشگری بدون در نظر گرفتن اصول پایدار و بی توجهی به محیط طبیعی، سبب شد تا سازمان جهانی گردشگری با عنوان “UNWTO” در راستای کاهش اثرات منفی گردشگری اقداماتی انجام دهد.

نهاد بین المللی گردشگری در سطح جهان از سال ۱۹۹۹ میلادی فعالیت جهانی را آغاز نمود و کد های اخلاق گردشگری را در دستور کار قرار داد. این کد های اخلاقی در خصوص نظم دهی به الگو های رفتاری انسان ها در چارچوب توسعه ی پایدار ایجاد شده است.

بدین ترتیب گردشگری مشمول نوعی قوانین و ضوابط تدوینی است که بی توجهی به آن ها سبب آسیب رساندن به محیط زیست یا حتی تخریب مکان های تاریخی می گردد.

اخلاق شناسی چیست؟

گردشگری اخلاقی شاخه ای کاربردی از اخلاق به شمار می رود. واژه ی اخلاق در اصطلاح فارسی به بررسی مسائل از جانب صحیح و غلط بودن آن ها می پردازد. مطالعه ی این واژه در رشته ی نظری به صورت کاربردی قابل اجرا است.

بالغ بر چهار دهه تحقیقات مبنی بر اخلاق آغاز شده است. در ابتدای مطالعات اخلاق کاری در راستای واکنش به رسوایی های کاری و سوء استفاده از قدرت گسترش پیدا کرد.

به مرور زمان اخلاق کاربردی تمام حوزه های جامعه اعم از محیط زیست، گردشگری، حقوق و پزشکی را پوشش داد.

نظریه ی اخلاق متشکل از دو رویکرد غایت شناسی و اخلاق شناسی است. در غایت شناسی سخن از رفتار نیک است. در رفتار نیک قوانین مخصوص کاربرد ندارد بلکه تمام اصول رفتاری بر اساس نتایج و پیامد نهایی تعبیه می شوند.

در غایت شناسی دو نظریه ی فایده گرایی و لذت گرایی وجود دارد. لذت گرایی به نهایت لذت افراد اختصاص دارد. در حالی که فایده گرایی پیامد مثبت امور را در نظر می گیرد.

اخلاق شناسی نیز در خصوص رفتار مناسب انسان ها دارای قوانینی است که بر خواسته از قرارداد های اجتماعی در جوامع مختلف است.

بدین ترتیب در قوانین موجود در گردشگری بر اساس ضوابط معقولانه و با توجه به زیستگاه حیوانات و گیاهان رو به انقراض اصول اخلاقی مطرح شده است.

 

قوانین حاکم بر گردشگری اخلاقی

مطرح سازی قوانین اخلاقی در گردشگری به موجب صنعت گسسته ی گردشگری و ذی نفعان فراوان به شدت مشکل آفرین است. در خصوص رفتار های اخلاقی از جانب تور گردان، گردشگران و جوامع محلی اختلاف نظر هایی وجود دارد.

لازم به ذکر است در سال های اخیر به موجب توسعه و تخریب بیش از حد محیط زیست طبیعی توسط گردشگران سبب شده است تا سیاست گذاران گردشگری در سطوح مختلف محلی، ملی و بین المللی در راستای کاهش اثرات منفی گردشگران اقداماتی انجام دهند.

یکی از قوانین موجود در اخلاق گردشگری، کد های اخلاقی هستند. در واقع سازمان جهانی جهانگردی کد های اخلاقی را در ده ماده تدوین کرده است که سرلوحه ی عملکرد کشور های مختلف در صنعت گردشگری می باشد.

• ماده اول: شناخت و احترام متقابل میان مردم و جوامع مختلف

• ماده دوم: گردشگری با هدف شکوفایی فردی و اجتماعی

• ماده سوم: گردشگری به عنوان یکی از عوامل توسعه ی پایدار

• ماده چهارم: جایگاه و نکات ضروری در خصوص بهبود میراث فرهنگی در گردشگری

• ماده پنجم: گردشگری با هدف فعالیتی سودمند برای جوامع محلی و کشور های میزبان

• ماده ششم: اجرای تعهدات گروه های ذی نفع در توسعه ی گردشگری

• ماده هفتم: حقوق گردشگران

• ماده هشتم: آزادی گردشگران در خصوص جا به جایی

• ماده نهم: حقوق کارآفرینان و کارکنان در صنعت گردشگری

• ماده دهم: تدوین و اجرای اصول قوانین اخلاقی جهانی در راستای گردشگری

توجه داشته باشید که علاوه بر ده ماده ی اخلاقی، کد های اخلاقی متعددی در مناطق مختلف جهان تدوین شده است که بر اساس نیاز های منطقه ای کشور ها و با توجه به تمایز های اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی تعبیه شده است.

نکات مربوط به ماده ی اول و چهارم گردشگری اخلاقی

ماده ی اول اصول ده گانه ی سازمان بین المللی به شناخت متقابل جوامع باز می گردد. در واقع تنوع فرهنگی در جوامع مختلف در جامعه ی میزبان و گردشگران نیازمند مسالمت آمیزی و احترام گذاری به آداب و سنن است.

بدین جهت گردشگران موظف هستند قبل از ورود به منطقه ی مورد نظر با قوانین و مقررات اجرایی در کشور های میزبان آشنا شوند.

ماده ی چهارم اصول ده گانه ی سازمان بین المللی گردشگری نیز به تعهد گردشگران نسبت به میراث عمومی اختصاص دارد. مقصود از ماده ی چهارم نگهداری و حفاظت از محیط طبیعی در راستای بهره گیری نسل آینده است. در واقع ماده ی چهارم حاکی از نوعی سیاست و هماهنگی در میراث فرهنگی و اصول معماری دارد.

اصول هشت گانه ی گردشگری

سازمان جهانی و بین المللی گردشگری بر اساس کد های ده گانه، برای مسافران و گردشگران مسئول نوعی اصول هشت گانه را طراحی کرده است.

در ادامه به معرفی اصول هشت گانه ی گردشگری می پردازیم:

• شناسایی سنن و فرهنگ ملل مختلف

• احترام به حقوق بشر

• سهیم شدن در حفاظت از محیط زیست

• احترام به منابع فرهنگی

• کمک و مشارکت به اقتصاد محلی با خرید صنایع دستی

• کسب اطلاعات در خصوص دسترسی به امکانات ضروری پزشکی

• کسب اطلاعات در راستای مقصد مورد نظر

• آشنایی با قوانین و مقررات اجرایی در کشور مقصد

فواید گردشگری اخلاقی در توسعه ی پایدار گردشگری

گردشگری اخلاقی با تدوین کد های مخصوص اخلاقی سبب نظام مند سازی ساختار گردشگری در جوامع متعدد شده است. کد های اخلاقی با آگاه سازی جامعه ی میزبان و گردشگران از وظایف و تعهدات اخلاقی زمینه ی افزایش کیفیت گردشگری را فراهم می سازد.