بهترین راهکارهای حفظ بناهای تاریخی چیست؟
تغییر کاربری مناسب یک بنای تاریخی از مهم‌ترین راهکارهای حفاظت آن است. در کشور ما بسیاری از بناها کاربری پیشین خود را از دست داده و به بناهایی با کاربری جدید و گاه نامرتبط تبدیل شده‌اند؛ این درحالی است که کشورهای توسعه یافته بهترین راهکار حفظ بناهای تاریخی را احیای کاربری اصلی بنا می‌دانند.
به گزارش خبرنگار ایمنا، در تغییر کاربری یک بنای تاریخی باید تلاش کرد تا فرم قدیمی آن و ویژگی های فیزیکی در داخل و خارج بنا حفظ شود و عملکرد جدید با نقش گذشتۀ آن و میزان انتظارات ما از واقعیت تناسب داشته باشد. کارآیی گذشتۀ بناهای تاریخی معانی و مفاهیم فرهنگی داشته است که لازم است در کاربری جدید نیز به آن ها توجه شود. کارآیی پیشین یک بنای تاریخی و سیمای ظاهریِ آن ترکیبی را ایجاد می کرد که به‌خوبی ماهیت آن بنا را نشان می‌داد بر این اساس اهمیت دارد در اختصاص کاربری جدید به یک بنای تاریخی توجه لازم بشود که متناسب با ماهیت تاریخی آن باشد.
نظارت، تعهد و علاقه وجود ندارد
احمد منتظر مدیر سابق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان می گوید: مهم ترین مسئله این است که درحال حاضر بسیاری افراد و سازمان ها در قالب تغییر کاربری، بنای اصلی را نابود می کنند مثلا چنین شده است که با گرفتن مجوز کاربری هتل که نزدیک ترین عملکرد نسبت به عملکرد اصلی خانه های تاریخی و در راستای حفظ آن‌هاست اما تخلف می‌کنند و بنای تاریخی را خراب می کنند و یک هتل جدید می سازند.
وی دلیل چنین تغییر کاربری هایی نامناسبی را سودجویی افراد می داند و ادامه می دهد: در این زمینه همه هم مقصر هستند چون نظارت، تعهد و علاقه ای در بین نیست همه به دنبال کسب مال دنیا هستند؛ بنابراین اینکه بنا چه عملکردی می تواند داشته باشد و چه عملکردی نمی تواند داشته باشد مبحث دوم است اما موضوع اول این است که ما باید اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری داشته باشیم که بر تغییر کاربری بناهای تاریخی دقیق نظارت کند مثلا وقتی برای تبدیل یک خانه تاریخی به هتل مجوز می دهد باید به دنبال آن نظارت و دقت کند که روند تبدیل حتما به درستی پیش برود و صدمه‌ای به اثر نرسد.
ضرورت حفظ اصالت بنای تاریخی
منتظر تصریح می کند: بر اساس آنچه ازسوی یونسکو ارائه شده است در احیای بنای تاریخی باید توجه داشت که اصل بنا و اصالت آن باقی بماند و نباید بدل سازی انجام شود؛ ضمن اینکه باید به موضوع برگشت پذیری هم دقت شود چرا که ممکن است نسل آینده بخواهد آن را از حالت تغییر عملکرد دربیاورد. این مهم ترین مسئله است و تا وقتی این موضوع حل نشود هیچ بحث دیگری نمی توان مطرح کرد.
مدیر سابق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان می افزاید: در موضوع احیا، هر عملکردی نمی تواند مطرح شود مثلا نباید حمام را به رستوران تبدیل کرد درحالی که اکنون همه دارند همین کار را می کنند یعنی حمام های تاریخی را به رستوران تبدیل می کنند و توجهی به این موضوع ندارند که حمام جای بهداشتی برای تمیز کردن آدم ها بوده نه محیط بهداشتی برای پخت و پز و از لحاظ بهداشتی برای رستوران مناسب نیست؛ اما متاسفانه حمام ها را نابود کردند و دیگر حمامی باقی نگذاشته اند و هیچ حفاظتی در بین نیست.
وی با تاکید بر اینکه باید موارد گوهرۀ تاریخ را از موارد غیر گوهره ای تشخیص داد و با سنت گوهره ای رابطه برقرار کرد می گوید: تغییر کاربری یک بنای تاریخی به مفهوم احیای آن بناست و حتما باید اصل بنای تاریخی حفظ شود، اما عملکرد احیا اهمیت بسیاری دارد.
خارج نشدن بنا از حالت تاریخی
در موارد و شرایط ایده‌آل، راه بهتر برای حفظ میراث این است که حفاظت ساختمان های تاریخی با توجه به اهمیت درک نقش تاریخی آن ها که قبلا یک بار صورت گرفته و حفظ و نگهداری شده اند ادامه پیدا کند و ساختمان هایی که به اندازه کافی از نظر میراث تاریخی فرهنگی مهم هستند و یا اینکه به عنوان یک اثر، تولید و بازده مالی دارند معمولا به همان حالت و وضعیت اصلی خود مورد محافظت و نگهداری قرار می گیرد.
مرتضی فرشته نژاد پیشکسوت مرمت و معماری نیز با بیان اینکه هر بنای تاریخی معماری خاصی دارد و در تغییر کاربری آن ها نباید در معماری بنا تغییرات اساسی ایجاد شود می گوید: در تبدیل بنای تاریخی به هتل، باید معماری بنای اصلی حفظ شود و به گونه ای باشد که تمام اقدامات انجام شده در آن قابل بازگشت باشد و اگر لازم شد الحاقات بدون اینکه به اصل معماری بنا خدشه ای وارد شود قابل حذف باشد.
وی می افزاید: هر نوع تغییر کاربری درخصوص بناهای تاریخی باید با رعایت اصل برگشت پذیری انجام شود و تغییرات ایجاد شده در بنا نباید به شیوه‌ای باشد که آن بنا از حالت تاریخی خارج شود.
تغییر کاربری فرهنگی یا شبه فرهنگی
این پیشکسوت مرمت و معماری تاکید می کند: تغییر کاربری بناها اگر با انواع کاربری های فرهنگی صورت بگیرد کار بسیار درستی است چون منظور این است که این بناها اولا ازنظر معماری احیا شود و دوم اینکه کاربری مجدد آن ها اصل مطلب یعنی کاربری اولیه را زیر سوال نبرد، بنابراین کاربری بهتر است فرهنگی یا شبه فرهنگی باشد و سبب حفظ بنای تاریخی شود.
فرشته نژاد با بیان اینکه ایجاد تغییرات اساسی در بنای تاریخی خلاف است ادامه می دهد: سازمان میراث فرهنگی برای این بوجود آمده که جاذبه های بناهای تاریخی را برای گردشگران بنمایاند و آن‌ها را به شکلی حفظ کند که سرمشق برای دانشجویان معماری و مرمتِ حال و آینده باشد، اما اگر این جاذبه ها را زیر پا له کرده و ازبین ببرند چیزی برای ارائه نخواهند داشت.
وی تصریح می کند: در احیای یک بنای تاریخی و تغییر کاربری آن علاوه بر رعایت اصول مرمت از جمله برگشت پذیری، کاربری آن نیز اهمیت بسیاری دارد چرا که اگر تغییر کاربری به درستی انجام شود می تواند نشان دهندۀ گوشه ای از فرهنگ غنی گذشتگان باشد.
به گزارش ایمنا، مرمت و بازسازی یک بنای تاریخی تنها راهکار و تضمین نجات آن نیست و می‌توان برای احیای آن‌ها از روش تغییر کاربری مناسب با لحاظ تدابیر حفظ اصالت این بناهای ارزشمند اقدام کرد؛ قدر مسلم انتخاب نوع کاربری به موارد بسیار ازجمله درنظر گرفتن کاربری پیشین بنا بستگی دارد.
منبع:ایمنا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.