تاریخچه تئاتر در ایران

 هنر تئاتر شاخه‌ای از هنرهای نمایشی است که به بازنمایی داستان‌ها در برابر مخاطبان یا تماشاگران می‌پردازد. تئاترهای اولیه ایرانی دارای پیوند عمیقی با مسائل مذهبی بودند که نمونه آن عموماً نمایش تعزیه بوده که تا امروز راه خود را ادامه داده است. پس از عهد قاجار، ایرانیان  با سفر  به اروپا و آشنایی با نمایش‌های پرطرفدار غربی، به ویژه در انگلستان و فرانسه سعی بر آن داشتند تا به شکلی این پدیده جذاب را وارد ایران کنند.

امروز اسنادی از دعوتنامه به همراه بلیت افتخاری تئاتری در پاریس که برای ناصرالدین شاه و همراهانش ارسال شده بود در دست است. از جمله تأثیرات آشنایی ایرانیان با هنر نمایش اروپایی، تألیف نمایشنامه‌هایی توسط قشر مهاجرت کرده به فرنگ است که معروف‌ترین این دسته از نویسندگان میرزا فتحعلی آخوندزاده است که در سرزمین قفقاز زندگی می‌کرده و به شدت تحت‌تأثیر هنر نمایشنامه‌نویسی به سبک اروپایی بوده است. اولین تئاتر ایرانی که در دوره قاجار به روی صحنه رفت، «حکومت زمان خان» نوشته میرزا آقا تبریزی نام داشت.

با پیروزی انقلاب مشروطه در سال ۱۳۲۴ هجری قمری و گرایش بیشتر ایرانیان به مدرنیته، تحولاتی نیز در این زمینه رخ داد. در این دوره تئاترهای متعددی به وجود آمد؛ از جمله تئاتر فرهنگ در عمارت مسعودیه. این عمارت به نام مسعود میرزا ظل‌السلطان بود و بعدها به وزارت فرهنگ مشهور شد، اما در اصفهان تئاتر به واسطه ارامنه ساکن جلفا شناخته شد. در سال ۱۸۸۸ تیگران آپکاریان علاقه‌مندان به این هنر را گردهم آورد و برای تأسیس باشگاه تئاتر در جلفا اقدام کرد. در بهار سال ۱۸۸۸میلادی نخستین نمایش این گروه به روی صحنه رفت. این گروه اقلیت در دوره پهلوی نیز در این زمینه بسیار فعال بودند و نقش مهمی را در رشد  هنر تئاتر در اصفهان ایفا کردند. سند فوق بلیت نمایشی به نام «ازدواج حقیقی یا شاهکار تمدن» که در سال ۱۳۱۲ در اصفهان به روی صحنه رفته است.

منبع: اسناد خاندان هژبرپور، محل نگهداری؛ مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه مرکزی کشور (اصفهان)؛ نسیم سعید، کارشناس فهرست‌نگاری

ایسنا