مدرسه دو در از بناهای تاریخی ایران

مدرسه در جنوب غربی حرم مطهر و در ضلع شمالی شرقی صحن جمهوری اسلامی مقابل مدرسه پریزاد واقع است. نام اصلی این مدرسه یوسفیه بوده که بعدها به مدرسه دو در (دارای دو در ورودی و خروجی است.) معروف شد.

 

مدرسه «دو در» بنایی تیموری درون حرم امام رضا (ع) است. این بنا که نزدیک مسجد گوهرشاد و همان ایام ساخته شده ابتدا درون حریم آستان مبارکه نبوده ولی با توسعه حرم جزئی از بناهای اصلی و نزدیک روضه منوره شده است.

بانی مدرسه

مدرسه دو در، یا مدرسه «بالا سر» در عصر شاهرخ میرزا، همسر گوهرشاد بیگم، ساخته شده و فاصل چندانی با مسجد گوهرشاد ندارد. همانطور که می دانید از گذشته مدارس پیوند عمیقی با مساجد داشتند و معمولا در کنار مساجد احداث می شدند. این بنای تاریخی در جنوب غربی حرم مطهر امام رضا (ع) و در ضلع شرقی صحن جمهوری اسلامی مقابل مدرسه پریزاد واقع است.

مدرسه  در اصل یوسفیه نام داشته است چرا که بانی مدرسه شخصی به نام غیاث الدین یوسف خواجه بهادر، از امرای خراسان بوده است. مدرسه  سال ۸۴۳ ق یعنی دو دهه پس از شروع ساخت مسجد گوهرشاد بنا شده است. این بنای تاریخی در سال ۱۰۸۸ق در عصر صفویه و در سال های بعد نیز تعمیر شده است. این تغییرات و مرمت ها تا کنون ادامه داشته است.

ویژگی معماری مدرسه

این بنا در زمینی به وسعت ۵۰۰ متر مربع در دو طبقه ساختمان، شامل ۳۲ حجره احداث شده که دارای چهار ایوان به سبک معماری دوره تیموری است. از لحاظ تزیینات، کاشی‎کاری، خطوط و نقوش متنوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کتیبه سر در مدرسه که با خط ثلث زیبایی نوشه شده دربردارنده نام پادشاه وقت، بانی و سال احداث بناست.

از ویژگی‌های معماری این بنا، دو گنبد زیبای مدرسه است که به رنگ آبی آسمانی در دو ضلع جنوب غربی و شرقی مدرسه قرار دارد. در میان این گنبد صورت قبری است که بر آن با خط ثلث، آیة الکرسی و آیاتی دیگر نوشته شده است. در قسمت بالای سنگ مزبور نام شخصی که در این مکان مدفون شده(به احتمال زیاد بانی مدرسه) به چشم می‌خورد. حاشیه داخلی گنبد تا زیر سقف با کاشی معرق پوشیده شده است که به صورت قرینه در فاصله‌های معین جملات «الحکم لِلّه» و «الملک للّه» نوشته شده است. نا گفته نماند که هر دو گنبد از نوع گنبد‌های دو لایه هستند که با کاشی معرق آراسته شده‌اند. بر ساقه این دو گنبد ۳۲ تابلوی معرق کار شده که بر آن‌ها اشعاری به خط فارسی وجود دارد و در نوع خود منحصر به فرد است.

تعمیرات مدرسه

مدرسه دودر تا کنون چندین بار مرمت شده که مهم‎ترین آن، تعمیر مدرسه در سال ۱۰۸۸ق توسط مادر شاه سلیمان صفوی است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز، آستان قدس رضوی آن را بازسازی کرده و برخی از فضاهای آن نیز مرمت اساسی شد.

وضعیت فعلی مدرسه

مدرسه  پس از توسعه حرم امام رضا (ع) در محدوده شبستان‌های داخلی حرم و روبروی مدرسه پریزاد و نزدیک مسجد گوهرشاد قرار گرفته و امروزه مرکز دارالقرآن الکریم آستان قدس رضوی است و جلسات قرآنی در آن برگزار می‌شود.

مرتبط:

مشهد و معرفی آثار تاریخی این شهر

جاذبه های دیدنی مشهد