باداب سورت منتظر دستان شفابخش!

می‌گویند شکر نعمت نعمتت افزون کند، کفر نعمت از کفت بیرون کند، حال مصداق آن را در دریاچه منحصر به فردی که در ۱۰۰ کیلومتری شهرستان ساری بخش چهاردانگه روستای اروست قرار گرفته است، می‌بینیم، جاذبه‌ای که فقط دو نمونه از آن در جهان وجود دارد یکی در ترکیه و دیگری در مازندران.

با یک حساب سرانگشتی تفاوت در نوع نگهداری این پدیده اعجاب‌انگیز در این دو مکان از زمین تا آسمان است.

“پاموکاله” با آنکه رنگین‌کمان رنگ‌های سورت را ندارد و سفید است اما حالش از سورت بسیار بهتر است و جزء یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های ترکیه محسوب می‌شود، دولت ترکیه با نگهداری صحیح از این جاذبه سود سرشاری از جذب گردشگر در این مکان به دست آورده است.

اما چشمه‌های باداب سورت پلکانی بی‌نظیر در ایران و کم‌نظیر در جهان و دومین اثر طبیعی ملی کشور، واقع در روستای ارست بخش چهاردانگه‌ی شهرستان ساری در سال های اخیر بدلیل عدم رعایت مسافران و گردشگران و استفاده نامناسب از این مکان و اختلافات منابع طبیعی و سازمان میراث فرهنگی برای واگذاری محدوده باداب حال و روز چندان مساعدی ندارد.

این اثر ارزشمند که در سال ۱۳۸۷ با شماره ۲ پس از کوه دماوند در فهرست میراث طبیعی کشور به ثبت رسیده بود، دومین اثر طبیعی ایران است که در لیست آثار ملی به ثبت رسیده و حریم آن هم مشخص شده است که یکی از ظرفیت های گردشگری سلامت نیز به شمار می آید، این چشمه به دو شکل گسلی و درزه ای و به فاصله کمتر از ۲۰ متر از یکدیگر تشکیل شده اند و دارای حوضچه های مختلف با طعم های متفاوت است.

به عقیده کارشناسان چشمه سورت به دو دلیل اصلی این روزها با این وضعیت تکیده مشاهده می‌شود؛ یکی دلایل زمین‌شناختی است که به واسطه فعالیت‌های معدنی ایجاد شده و دیگری بی‌توجهی مردم به رعایت مسائل ضروری حفظ این بافت که طی سال‌های اخیر زیاد دیده شد، به عبارتی دیگر آسیب‌هایی که امروز در سورت می‌بینیم از دهه ۸۰ آغاز شد.

منظور فعالیت‌های معدنی، برداشت سنگ‌های تراورتن از فاصله حدود ۱۵۰ متری محوطه چشمه در محدوده جنوب غربی این اثر طبیعی است که به اعتقاد کارشناسان فشار این برداشت‌ها و فعالیت‌ها روی لایه‌های تکتونیک تاثیر گذاشت و سبب تغییرانی در مسیر زیرزمینی آب شد.

فعالان این حوزه معتقدند حضور مردم در داخل حوضچه‌های پلکانی چشمه سورت به مرور باعث پاکوب شدن لایه‌های سطحی چشمه شد. به مرور هم مسیر آب به دلیل این فشارها تغییر کرده و هم منفذها و آبراهه‌ها تخریب شدند. نتیجه این شد که چشمه نمی‌تواند حوضچه‌های اطراف خودش را سیراب کند و آب سرریز به حوضچه‌های پایین‌تر برود و پلکان را ایجاد کند. یعنی فرآیندی که طی هزاران سال رخ می‌داد در کمتر از ۲ دهه دستخوش تغییر شد.

در طی این مدت میراث فرهنگی و گردشگری برای جلوگیری از تخریب بیشتر با ایجاد فنس در اطراف باداب سورت و همچنین تعطیلی چندین ماه و ممنوعیت ورود گردشگران به جای حل مساله تمامی صورت مساله ها را پاک کرد اما به اعتقاد متخصصان این حوزه برای حفاظت از چشمه سورت باید مسیرهای مناسب و پل‌های چوبی در محوطه ایجاد شود تا کسی وارد حوضچه‌ها و محوطه آسیب‌پذیر چشمه نشود. ضمن این که جمعیت حاضر نباید بیش از کشش‌های محیطی محوطه باشد. 

تا پیش از ورود بخش خصوصی به مدیریت چشمه سورت، این محوطه دست‌کم زیر نظر سه نهاد دولتی قرار داشت. برنامه‌ریزی برای بخش گردشگری محوطه بر عهده اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بود، مسئولیت بخش آب چشمه را شرکت آب منطقه‌ای مازندران به عهده داشت و اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران هم مسئول عرصه طبیعی این محوطه بود. اما با واگذاری چشمه سورت به بخش خصوصی هر کدام از این نهادها به عنوان ناظر بر فعالیت‌های سرمایه‌گذار فعالیت خواهند داشت و اجرای طرح‌های احیا و بهره‌برداری با سرمایه‌گذار خواهد بود.

موضوعی که موجب ورود استاندار مازندران به این بخش شد، پس از نگرانی های به وجود آمده در میان دوستداران محیط زیست حسین زادگان استاندار مازندران وعده واگذاری چشمه های منحصر به فرد باداب سورت را به بخش خصوصی اعلام کرد که با پیگیری های فرماندار ساری و جلسات متعدد با مسئولین منابع طبیعی و آبخیزداری، سازمان میراث و گردشگری و سایر مسئولین ذیربط در استان این جاذبه گردشگری دی ماه ۹۸ از طریق مناقصه به سرمایه گذار بخش خصوصی واگذار شد.

مزایده واگذاری طرح احیا و بهره‌برداری چشمه سورت پس از چند سال انتظار و تدوین کتابچه طرح توسط بخش دولتی، دی ۱۳۹۸ برگزار شد و از بین متقاضیان سرمایه‌گذاری، یک سرمایه‌گذار جوان مازندرانی توانست برای مدت ۱۵ سال محوطه چشمه سورت را در اختیار بگیرد اما با شیوع ویروس کرونا، مراحل رسمی واگذاری چند هفته به تأخیر افتاد و در نهایت ۲۰ فروردین ۱۳۹۹، محوطه از سوی اداره کل منابع طبیعی به سرمایه‌گذار بخش خصوصی واگذار شد تا اقدامات اجرایی را آغاز کند؛ حال باید دید سرمایه گذار می تواند مرحمی برای زخم های این چشمه خارق العاده باشد یا خیر.

منبع:

همه چیز درباره چشمه‌های دیدنی باداب سورت