باغ شاهزاده ماهان _نگینی سبز در میان کویر

باغ شاهزاده ماهان یکی از عالیترین و زیباترین باغهای سنتی ایران محسوب می شود . این باغ در نیم فرسنگی ماهان در دامنه کوههای تیگران جلوه گری می کند و از یادگارهای عبدالحمید میرزا فرمانفرما – حاکم کرمان در اواخر دوره قاجاریه است .

در گذشته ای نه چندان دور، در میانه راه کرمان به بم و در مسیر جاده کهن ابریشم، بهترین مکان برای احداث یک باغ اشرافی به نظر می رسید؛ باغی که بعدها به نام باغ شاهزاده یا شازده شهرت یافت. امروز این باغ همچنان پابرجای مانده و شکوه و زیبایی خود را در قلب کویر به رخ هر رهگذری می کشد و همچون نگینی بر انگشتری سرزمین کویری کرمان می درخشد. خاک حاصلخیز، آفتاب کافی، وزش باد ملایم و دسترسی به آب از دلایلی بوده اند که تحقق چنین معجزه ای را امکانپذیر کرده و باعث شده اند تا معماران ایرانی چنین اثر بی بدیلی را خلق کنند. شما با باغی مواجهید که حضورش در این مکان کمی دور از ذهن به نظر می رسد؛ اما شازده ماهان با درختان سر به فلک کشیده و زمزمه جویبارهایش همه معادلات را برهم زده و گویی شما را وارد سرزمین دیگری می کند.

امروزه این باغ چشم نواز علاوه بر حفظ ارزش های تاریخی و معماری اش، به یک تفرجگاه تبدیل شده و امکاناتی همچون هتل و رستوران را در خود جای داده است. شهرت و محبوبیت این باغ به حدی است که بسیاری از مردم  ترجیح می دهند آغاز سال را در آن جشن بگیرند و شروعی متفاوت برای سال شان رقم بزنند. گردشگران خارجی نیز در سفر به ایران از دیدن این شاهکار نمی گذرند و لحظاتی به یادماندنی را در این اثر جهانی ایران سپری می کنند.

ثبت ملی و جهانی باغ شاهزاده ماهان

جلوه های تماشایی این باغ و ارزش معماری آن سبب شد تا نامش در تاریخ ۱۴ آبان ۱۳۵۳ با شماره ۱۰۱۲ در فهرست آثار ملی ایران قرار بگیرد و با مطرح شدن آن در سطح جهانی در ۳۰ تیرماه سال ۱۳۹۰ به همراه ۱۱ باغ ایرانی دیگر، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شود. اطلاعات آن نیز از طرف یونسکو به ۳۵ زبان ترجمه شده و در نقشه گردشگری یونسکو قرار گرفته است.

در ادامه به شما می گوییم که این باغ چه سرنوشتی داشته و چرا به این محبوبیت رسیده است.

بخش های مختلف باغ شاهزاده ماهان

باغ شاهزاده مجموعه ای از بناها را در خود جای داده است که در کنار یکدیگر نمایشی از شکوه معماری ایرانی را به راه انداخته اند. در ادامه به معرفی هر یک از قسمت های این بنا می پردازیم:

سردرخانه باغ شاهزاده

در پایین باغ و قبل از فضای ورودی بنایی قرار دارد که به سردرخانه مشهور است؛ یک بنای دو طبقه که بخش ورودی باغ را تصرف کرده و نقش یک واسطه را میان خشکی کویر و سرسبزی باغ ایفا می کند. پس از راهروی ورودی به هشتی کوچک و بسته ای در طبقه همکف سردرخانه وارد می شوید. توقف در این هشتی پیش از قرار گرفتن در فضای دل انگیز باغ شاهزاده، شما را برای تماشای منظره حیرت انگیز باغ آماده می سازد. سردر باغ همچون یک قاب عکس، تصویری از این اثر را پیش چشم شما قرار می دهد و با ایستادن در زیر طاق آن چشم اندازی از باغ، بنای اصلی و حوض‌ها و فواره‌ها را خواهید دید که شاید زیباترین تصویر را در ذهن شما ثبت کند. تصویری از رقص آبشارها و فواره ها با پس زمینه ای از بلندی ها و قله پر برف جوپار. پس از این تصویر شکل کلی باغ با گذرگاه مرکزی، آبشارها، پیاده راه ها و ردیف های منظم درختان، سطوح شیب دار، سکوهای مرکزی و باغچه ها یا کرت های میوه، به چشم تان می آیند و در نهایت بنای سفید رنگ بالاخانه خودش را آشکار می سازد.

دروازه ورودی با ارتفاع ۳ متر در میان بنای سردرخانه جای گرفته است. پس از عبور از این سردر و پشت سرگذاشتن یک فضای واسطه به درون باغ هدایت می شوید و پله هایی را خواهید دید که به اتاق های جانبی منتهی می شوند.

این بنا، هم نقش ورودی دارد و هم به دلیل وجود اتاق هایی در طبقه بالایی آن به عنوان سکونتگاه و منظرگاه (محلی برای تماشای مناظر) نیز کاربرد داشته است. بد نیست بدانید علاوه بر این ورودی، راه های دیگری نیز برای ورود به باغ وجود دارند که به عنوان ورودی های فرعی در دو ضلع طولی مجموعه قرار گرفته اند.

ماجرای جای خالی کاشی ها

آنچه در این بنا، توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می کند، جای خالی ۳ قطعه کاشی بر روی طاق کاشی‌کاری شده است. ممکن است این جاهای خالی کمی ذهن شما را به هم بریزد؛ اما داستان بسیاری جالبی پشت آنها وجود دارد. گفته می‌شود که صاحب بناهای باغ ظلم و ستم زیادی را بر مردم روا می داشت. هنگامی که معمارِ سردر مشغول تکمیل آن بود خبر مرگ شاهزاده عبدالحمید میرزا ناصرالدوله (نوه دختری ناصرالدین شاه) را به وی می رسانند. وی از شدت خوشحالی تغار گچِ در دستش را محکم به دیوار می کوبد و پس از رها کردن کار از آنجا می گریزد. حالا این جاهای خالی یادمانی از یک خاطره تاریخی هستند که بر سردر باغ شاهزاده جا خوش کرده اند.

بالاخانه باغ شازده

در بالاترین قسمت مجموعه، بنایی قرار دارد که عمارت شاه نشین یا بالاخانه یا کوشک اصلی خوانده می شود و سکونتگاه دائمی یا فصلی مالک بوده است. برای رسیدن به این بنا باید بر روی سطح حیاط که با مخلوطی از قلوه سنگ و ملات سیمان فرش شده است، قدم بزنیم. در میان باغ به اولین سطح تخت وسیع می رسیم که یک سکو در میان خود دارد؛  این سکو درست در جلوی ورودی بالاخانه قرار گرفته و با یک پلکان داخلی به به طبقه دوم بالاخانه راه پیدا می کند.

بنای مذکور، در انتهای گذرگاه اصلی باغ و در بالاترین نقطه مجموعه قرار دارد. بالاخانه باغ شازده تنها بنای مجموعه به شمار می رود که جدا از دیوار اصلی باغ ساخته شده است. ایستادن در ایوان بالاخانه و نظاره باغ، تصویر متفاوت دیگری را در ذهن تان نقش می کند که هیچ وقت از خاطرتان نخواهد رفت.

حوض بزرگی با ۵ فواره در مقابل عمارت تعبیه شده است که آب آن به پاشویه ای سنگی می ریزد و به صورت ۱۰ شرشره آبشارگونه راه خود را ادامه می دهد.

در حال حاضر رستورانی در این بنا دایر است که بخش خصوصی آن را اداره می کند.

باغ خلوت

تفاوت هایی در ساختار باغ شاهزاده با دیگر باغ های ایرانی دیده می شود که یکی از آنها وجود بخشی از باغ در پشت بالاخانه است. این محوطه به ساکنان باغ این امکان را می داده است که فضایی خصوصی تر و جدا از فضای اصلی باغ داشته باشند. در این فضا، که به باغ خلوت شهرت دارد، باغچه های میوه و گذرگاه هایی با درخت های سایه دار و پیاده راه هایی موازی با بنای بالاخانه به چشم می خورند. آب پس از راه یافتن به آبراه های باغ خلوت، از دو طرف به آبراه های باغ اصلی می ریزد.

امکانات باغ شاهزاده ماهان

• رستوران با امکان استفاده از اینترنت رایگان
• مهمان سرا
• غرفه هایی برای فروش سوغاتی و انواع گلیم و فرش
• سرویس بهداشتی

مرتبط:

بنای طاق گرا کرمانشاه