تداعی فرهنگ نوستالژی در موزه های مشهد
هر شیء و اثر به نمایش گذاشته شده در موزه یا نمایشگاه، زبان خالی دارد و با بیننده ارتباط برقرار می‌کند. با تعمق و تفکر می‌توان زبان حال این آثار را دریافت و از دیدگاه‌های مختلف آن را بررسی کرد.
یکی از مهمترین وظایف موزه‌ها برقراری ارتباط فرهنگی بازدیدکنندگان با اشیاء به نمایش‌گذاشته شده در موزه است. در واقع باید کوشید تا همان ارتباط را که میان اثر و خالق آن وجود داشته است، را به نوعی دیگر به بازدیدکنندگان منتقل کرد که این رویکرد امری دور از دسترس نیست.
مشهد همچنین دارای موزه‌های فراوانی است که هر یک تداعی‌گر فضایی خاص و منحصر به‌فرد است و از جمله آن‌ها می‌توان به موزه‌های « آیین‌های پهلوانی»، «پارک‌موزه علوم زمین مشهد» و «موزه نان» اشاره کرد.
موزه آیین‌های پهلوانی
آیین‌های پهلوانی و زورخانه‌ای در سال ۱۳۸۹ به همت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در فهرست میراث فرهنگی معنوی قرار گرفته و ثبت جهانی یونسکو شده است. موزه آیین‌های پهلوانی خراسان رضوی سه سال پیش از ثبت جهانی یونسکو در سال ۱۳۸۶ به همت مرشد «علی‌اکبر قاسمی» معروف به پهلوان رستم، افتتاح شده است.
بنای این موزه در مدت دو سال ساخته شد و داخل آن گود زورخانه‌ای باستانی ساخته شده است. بخش اصلی این موزه که اطراف این گود باستانی است، نمایش‌دهنده تصاویر پهلوانان قدیم و معاصر مشهد و ایران است که از جمله آن‌ها می‌توان پهلوان حاجی فخار، حاج حسن لواسانی، پهلوان پنبه، جاوید توسی، رمضان آهنگر، شعبان بی‌مخ و … را نام برد. بسیاری از وسایل ورزشی و کاری این پهلوانان مانند میل‌های ورزشی،کفش، کباده و … در این موزه به نمایش گذاشته شده است.
از بخش‌های دیگر این موزه می‌توان به وسایل ورزشی پهلوان رستم اشاره کرد. پهلوان رستم از سوی سازمان جهانی فنون رزمی، به عنوان مرشد اعظم و پیشکسوت ورزش باستانی ایران معرفی شده است. در بخش جنبی این موزه‌ها آثار شاخص دیگری مانند تنبک جیگی‌جیگی نوازنده دوره‌گرد مشهدی، موتور سیکلت دتر شیخ و … در معرض دید عموم قرار گرفته است. این موزه در بلوار شاهنامه و در نزدیکی آرامگاه فردوسی قرار گرفته است.
پارک‌موزه علوم زمین مشهد
این موزه توسط اداره‌کل زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه شمال شرق و با هدف معرفی و شناساندن زمین و علوم زمین‌شناسی به عموم مردم و به ویژه کودکان و نوجوانان راه‌اندازی شده است. این موزه‌ها با رویکرد آموزشی-فرهنگی فعالیت می‌کند، به طوری که در محیطی فرح‌بخش شامل فضای سبز، آب‌نما و با نورپردازی، بازدیدکنندگان را به جهانی متفاوت از گذشته، حال و آینده زمین می‌برد و نگرشی بدیع از زمین و علوم وابسته به آن را معرفی می‌کند.
پارک‌موزه علوم زمین در زمینی به مساحت ۱۰ هزار مترمربع واقع شده است. محوطه این پارک‌موزه به صورت سه پردیس تخصصی طراحی شده است که این شامل پردیس فیزیک زمین، پردیس زمین‌شناسی و پردیس اکتشاف، معدن‌کاری و زیست‌محیطی می‌شود. در پردیس سوم، یک تونل آموزشی- اکتشافی معدن ذغال‌سنگ نیز قرار دارد.
ساختمان مرکزی این مجتمع نمایش‌دهنده تخصصی انواع سنگ، کانی، فسیل و گوهرسنگ است. همچنین برخی مفاهیم بنیادین و متنوع علوم زمین نظیر زمین گردشگری (ژئوتوریسم) در ایران، مخاطرات طبیعی و جغرافیای دیرینه در این موزه به نمایش درآمده است. در این موزه با همکاری اداره‌کل میراث فرهنگی استان، تالاری به سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی اختصاص یافته است.
پس از انتخاب مشهد به عنوان «شهر جهانی صنایع‌دستی گوهرسنگ‌ها» در سال ۱۳۹۶، اداره‌کل میراث فرهنگی با توجه به موضوعیت این موزه، طراحی این بخش را انجام داده است که آثار و اشیاء گران‌سنگی در آن نگهداری می‌شود.
موزه نان
این موزه در ساختمان اصلی اداری کارخانه گندم‌دشت مشهد قرار دارد که توسط این کارخانه در سال ۱۳۹۱ افتتاح شده و به بهره‌برداری رسیده است. این موزه با هدف معرفی نان از مرحله کاشت، داشت و برداشت گندم و ایجاد فضایی آموزشی برای بازدیدکنندگان و به ویژه دانش‌آموزان طراحی شده است. علاوه بر فضای موزه در حیاط کارخانه نیز به صورت سایت‌موزه، مزرعه‌ای که مراحل کاشت و برداشت گندم را نشان دهد، ایجاد شده است.
در این موزه از ابتدایی‌ترین مرحله آرد کردن گندم که با دست یا دستاس انجام می‌شده است، تا عمل آرد کردن با انرژی آب یا آسیاب و همچنین به کارگیری انرژی باد در آرد کردن یا همان آس‌باد را به شکلی نمایشی- تجسمی به وسیله ماکت به نمایش گذاشته می‌شود. ایجاد و نمایش نانوایی سنتی و نان سنگک از دیگر بخش‌های موزه به شمار می‌رود.
فضای داخلی و معماری موزه از معماری ایرانی الهام گرفته است که این امر نیز به شکلی مناسب ایجاد شده است و فضایی دلنشین ایجاد کرده است. تالاری از این موزه‌ها به معرفی مشاهیر خراسان به صورت تندیس و نقاشی اختصاص یافته است و در داخل کارخانه، فراهم کردن مسیری برای بازدید از خط تولید نان و به عنوان برنامه‌ای جانبی هنگام بازدید از موزه، طراحی شده است که به واسطه آن بازدیدکنندگان می‌توانند به تماشای خط تولید بیش از ۳۰ نوع نان بپردازند.
این موزه در ۱۷ کیلومتری جاده مشهد به قوچان، کارخانه گندم‌دشت مشهد قرار گرفته است.
منبع:
پهلوان، مهرآسا؛ ۱۳۹۸؛ کتاب موزه‌ها و مجموعه‌داران خراسان رضوی؛ انتشارات درج سخن
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.