خانه سرتیپ امینی سدهی،یادگار قجری در سده

به گزارش خبرنگار ایمنا،‌ خمینی‌شهر در هشت کیلومتری اصفهان شهری است که قدمت آن به دوران ساسانی بازمی‌گردد، نام اصلی این شهر “سِدِه” است که در زمان پهلوی همایون‌شهر و پس از انقلاب به آن خمینی‌شهر گفتند. این شهر را شاید بسیاری به دلیل تراکم بالای جمعیت آن که در کشور رتبه دوم را داراست بشناسند، اما سده از منظر تاریخی و فرهنگی نیز غنی است.

دوران قاجاریه در سده یک نماد و یک بنا بسیار مهم دارد؛ خانه سرتیپ امینی سدهی. این خانه در قلب محله فروشان خمینی‌شهر و در خیابان توحید واقع شده است. سرتیپ محمد حسین خان امینی از معدود فرماندهان قشون ظل‌السلطان بود که از او به نیکی یاد کرده‌اند. وی در سال‌های جنگ جهانی اول و در دوران قحطی و بیماری، با اقتدار تمام امنیت بخش وسیعی از اصفهان را حفظ کرد.

داستان ساخت خانه سرتیپ از آنجایی آغاز شد که در سال ۱۳۱۵ قمری ظل‌السلطان حاکم وقت اصفهان قصد بازدید از سده را می‌کند ولی به دلیل نبود مکان مناسبی جهت پذیرایی سرتیپ امینی از سلطان مهلت دوساله‌ای خواست. با استناد به کتیبه ورودی، این بنا نهایتا بین سال‌های ۱۳۱۵ و ۱۳۱۶ قمری و در طی یکسال ساخته شد تا پذیرای ظل‌السلطان باشد؛ زمان ساخت کوتاه این خانه که در نوع خود بی‌نظیر است نشان از وجود یک تیم پرتعداد و منسجم در این پروژه دارد.

خانه سرتیپ امینی سدهی درخیابان توحید و در کوچه‌ای مقابل مسجد لادره واقع شده است. سردر این خانه به میدان کوچک میان کوچه، شکوه و جلال بخشیده است، این سردر با کچ‌بری‌ نقش زده شده است. سردر دارای دو سکو بزرگ و دو طاقچه است که پس از ورود به خانه با سقفی بلند مواجه می‌شوید و راهروها و دالان که هرکدام به بخش‌های مختلف خانه می‌روند.

در بدو ورود به خانه کاشی‌هایی وجود دارد که بر روی آن‌ها عبارت “دیوان‌خانه سرتیپ حاج محمدحسین خان امینی سدهی، فرمانده فوج جلالی قشون تحت امر ناصرالدین شاه قاجار” هک شده است. پس از گذر از این بخش به حیات اصلی خانه می‌رسیم که در وسط آن یک حوض بزرگ و دور تا دور آن با سه ایوان احاطه شده است. شاه‌نشین این خانه در ایوان شمالی چشم‌نوازترین بخش این خانه است.

ایوان این خانه پر است از نقاشی‌ها و نقش‌های مختلف و زیبا. ایوان با ۱۱ در بالایی به اتاق‌های گوشواره و تالار متصل می‌شود، تالار با دو اتاق سقفی مسطح دارد و با کچ‌بری و آینه‌کاری تزئین شده است. گوشواره نیز در کنار یک ایوان باشکوه با چهار ستون شش متری در بخش شمالی خانه است.

شاه‌نشین با چند پله از دیگر بخش‌ها جدا شده، در سمت راست شاه‌نشین اتاق اصلی آن قرار دارد که با کچ‌بری‌های چشم نواز و معماری اعجاب‌آور ساخته شده است. شاه‌نشین با پنج در به حیاط اصلی راه دارد، در این درها شیشه‌های رنگی مکمل کچ‌بری‌های زیبا این بنا شده‌اند تا در کنار سقف چوبی آن یک نمونه اعلا از معماری و خانه‌های قجری را نمایان کنند.

در بالای شاه‌نشین شومینه قرار دارد و در اطراف آن آینه‌کاری‌ها و کچ‌بری‌ها خودنمایی می‌کند. شاه‌نشین از طریق چهار در، در اطراف به دو اتاق سه دری راه دارد، طراحی اتاق‌ها در زمان قاجار بدون عنوان بوده‌ است و اصولا هر فضا خالی را می‌توان به عنوان اتاق استفاده کرد؛ اما به گواه شواهد یکی از این دو اتاق، اتاق خواب سرهنگ سدهی بوده‌ است.

جالب توجه‌ترین بخش خانه، بخش‌های مربوط به فعالیت‌های خدماتی آن مانند ظرف‌شور خانه است. در آن زمان ظرف شستن معمولا به مکان اختصاصی نیاز نداشته و ظرف‌ها در حوض وسط حیاط شسته می‌شدند، ساخت این بخش‌ها گواه این است که این خانه بسیار مدرن طراحی شده  و پذیرای مهمانان مهم و بزرگی بوده در نتیجه حوض تبدیل به یکی مولفه‌های زیبایی شناختی در خانه می‌شده است.

در جنوب خانه، میدان اسب‌دوانی قرار داشته که برای تفریح و آموزش‌های نظامی از آن استفاده می‌شده است، این میدان هم‌اکنون باغ‌موزه میوه‌های خمینی‌شهر است. در دور تا دور این میدان طاق‌نماهایی وجود دارد که آبشخور اسب‌ها بوده ضمن اینکه در پشت بام خانه اسطبل اسب‌ها بوده است.

همچنین هر کدام از اتاق‌های این خانه اکنون به موزه‌ای برای به نمایش درآوردن وسائل سرهنگ و همچنین ابزار آلات و سبک زندگی مردمان سده تبدیل شده است. در هر اتاقی از این خانه یکی از اسباب یا سکه و یا ابزارالات و حتی لباس‌های مرسوم عروس و داماد در قدیم به معرض نمایش درآمده است.

خانه تاریخی سرتیپ امینی سدهی در خمینی‌شهر (سده) یادگاری از دوران قاجار منطقه است. فرم معماری این خانه‌ و رنگ‌های مورداستفاده در تزیین ساختمان به خوبی معماری سبک قاجاری را نشان می‌دهد؛ در این سبک روشنایی، گرمای زمستان و خنکی تابستان بیشتر از طریق عوامل طبیعی همچون نور خورشید و جریان تامین می‌شود. خانه از خشت خام و آجر ساخته ‌شده و دارای تزیینات بسیار چشم‌نوازی همچون گچ‌بری، منبت‌کاری آیینه‌کاری، پارچه‌های سقفی و پنجره‌های گره چینی است که آن را بسیار شبیه به عمارت باغ ارم شیراز کرده است.

منبع:ایمنا