خوی، مهد کهن تولید زین و یراق اسب
در بازار تاریخی خوی که قدمت آن به دوره صفوی برمی‌گردد راسته‌ای به نام «سراجان» وجود دارد که سال‌هاست صنایع چرم‌دوزی در آن تولید می‌شود و به فروش می‌رسد و از آنجا که خوی یک شهرستان مرزی بوده و پادگان‌های نظامی زیادی در این منطقه وجود داشته است به دلیل استفاده ارتش از لوازم سوارکاری در رسته سوارکاران این راسته، تا اوایل پهلوی یکی از فعال‌ترین راسته‌های بازار تاریخی خوی بود.
اما بعد از ورود خودرو و تغییر زندگی مردم و حذف رشته سوارکاری از ارتش، تولید یراق و لوازم سوارکاری نیز کمتر شد و گرچه با تغییر حرفه و کاربری در این راسته مغازه‌داران آن در تولید و فروش لوازم چرمی و به ویژه کیف و کمر فعالیت می‌کنند اما همچنان تولید و فروش یراق و زین در راسته ادامه دارد و امروزه زین اسب یکی از تولیدات اصلی هنرمندان رشته چرم‌دوزی است که مردم محلی به آن «یهر» نیز می‌گویند.
هنرمندان این رشته بعد از تهیه چرم و شاسی چوبی توسط نجاران و قالب‌گیری چرم و دوخت و دوز دستی اقدام به نصب چرم بر روی آن می‌کنند از دیگر تولیدات لوازم سوارکاری در خوی می‌توان به تولید سینه‌بند، کمر زیر دم، بند رکاب شلاق، دهنی اسب، کمر سوارکاری و غیره نیز اشاره کرد که تولید آن در هر کارگاه به طور متوسط هر هفته ۱۰ زین و لوازم متعلق به آن بوده که تولید سالانه کارگاه‌های چرم‌دوزی در حدود ۲هزار زین است.
میزان اشتغال‌زایی در این واحدها در هر کارگاه چهار نفر بوده و اکثر کارگاه‌ها از ظرفیت‌های مشاغل خانگی در تولید لوازم سوارکاری نیز استفاده می‌کنند.
در حال حاضر از ۳۰ مغازه راسته سراجان دو مغازه در امر تولید زین و یراق و بقیه در فروش لوازم چرمی شامل کیف و کمر فعال هستند، بقیه واحدهای تولیدی نیز در سطح شهر پراکنده هستند.
ویژگی‌های زین تولیدی این شهرستان ساده و بادوام بون، استفاده از مرغوب‌ترین چرم ایرانی، استفاده از شاسی استاندارد و متناسب با پشت اسب و زیبایی خاص و از همه مهم‌تر ارزان‌تر بودن آن هستند به طوری که اکثر هنرمندان سایر شهرها با خرید زین خوی اقدام به انجام حکاکی بر روی چرم و زین‌های آماده کرده و با ایجاد ارزش افزوده زین خریداری شده به مبلغ ۳۰ میلیون ریال همان زین‌ها را به قیمت ۸۰ میلیون ریال به فروش می‌رسانند.
۶۰ درصد تولیدات این رشته مصرف داخلی داشته و بقیه به کشورهای خارجی به ویژه کشورهای همسایه ترکیه، عراق، ارمنستان و آذربایجان به صورت بار مسافر و قاچاقی صادر می‌شود و این یکی از مشکلات مهم هنرمندان این رشته است.
همچنین عمده مشکلات هنرمندان این حوزه مشکلات مربوط به بازاریابی است به طوری که دلالان با نازل‌ترین قیمت از تولیدکنندگان خرید کرده و با قیمت‌های گزاف آنها را به فروش می‌رسانند.
نبود تسهیلات گمرکی نیز از دیگر مشکلات این حوزه است به طور مثال کشور ترکیه از ورود زین اسب جلوگیری می‌کند و در نتیجه صادرات به این کشور از طریق قاچاق صورت می‌گیرد.
همچنین واردات بی‌رویه زین و یراق از کشورهای خارجی و نبود بیمه هنرمندان این رسته از دیگر مشکلات است.
در حال حاضر با توجه به اینکه رشته سوارکاری در اکثر شهرهای ایران راه‌اندازی شده و تولید زین و یراق پس از سال‌ها رونق دوباره‌ای گرفته برای حمایت از هنرمندان این رشته نیاز است که حمایت‌های جدی از سوی مسئولان صورت بگیرد تا تولیدات ایرانی در رشته‌های سوارکاری و سایر رشته‌های ورزشی مرتبط با اسب مورد استفاده قرار بگیرد.
* گزارش از عزیز میرزایی، رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوی
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.