پوشش و تمدن استان چهارمحال بختیاری

نان قدمتي بالغ بر ۱۰۰۰ سال دارد. در واقع هر جايي كه تمدن بوده نان هم با آن بوده است.

طرز تهيه نان تاوه سنگي يا به اصطلاح محلي نان كلوي رابري

آرد، نمك، پودر خمير ترش را با هم مخلوط كرده و در كاسه گودي الك مي‌كنيم آب ولرم را كم‌كم اضافه مي‌كنيم و خمير را چنگ مي‌زنيم تا خمير نسبتا سفتي به‌دست بيايد، سپس خمير را به‌مدت ۵ دقيقه ورز مي‌دهيم. خمير را در كاسه انداخته و روي آن را مي‌پوشانيم و به مدت نيم ساعت در جاي گرمي قرار مي‌دهيم.

خمير را كمي ورز داده و چانه به اندازه يك تخم مرغ مي‌گيريم، روي تخته را آرد مي‌پاشيم و با انگشتان دو دست چانه را پهن مي‌كنيمف كمي آرد روي آن مي‌پاشيم و وردنه مي‌كشيم تا گرد و به اندازه يك بشقاب كوچك شود. تابه يا يك تخته سنگ را از قبل گرم مي‌كنيم. نان بر روي تاوه كه بر روي سه پايه‌اي آهني روي آتش سوار بود، پخت مي‌شود، نان را روي تابه مي‌اندازيم حرارت را كم مي‌كنيم، يك طرف نان را پف كرد، نان را بر‌مي‌گردانيم تا هر دو طرف پخته شود سپس از روي تابه برمي‌داريم.

طرز تهيه نان تيري

تقريبا مشابه با روش تهيه خمير تاوه‌سنگي ولي بدون مايه خمير(خمير ترش) و فقط اين خمير بايد در لگن خميري به كمك دست، آرد،‌ نمك باهم مخلوط شده و دركاسه گودي الك مي‌كنيم، آب ولرم را كم‌كم اضافه مي‌كنيم و خمير را چنگ مي‌زنيم تا خمير نسبتا سفتي به‌دست بيايد، بعد از خمير شدن آرد و پهن كردن سفره نان و آماده كردن تير چوب مخصوص نان پزي و تخته نان پزي و بعد خميري كه آماده شده در محل چونه گرفته مي‌شود و چونه با تير چوبي بر روي تخته نان‌پزي پهن و روي تاوه داغ به صورت لواش پخت مي‌شود. ضخامت نان تيري در حدود دو الي سه ميليمتر بوده و خمير با تير چوبي روي يك سطح صاف نازك مي‌گردد و نان‌هاي تيري روي هم به‌صورت چند لايه روي تاوه آماده مي‌گردند.

گفتني است كه اين سفره نان پزي از صنايع‌دستي آنهاست، كه دونفري در مدت يك ماه بافته‌اند.

سرپوش مردان بختياري

1. كلاهي نمدي است به رنگ‌هاي مشكي، قهوه‌اي روشن و تيره و سفيد كه به آن كلاه خسروي هم گفته مي‌شود. در ابتدا خوانين كلاه سفيد رنگ خسروي به‌سر مي‌گذاشتند اما بعد از اينكه رضا شاه آنان را تخت‌قاپو كرد آنان را نيز از پوشيدن لباس بختياري منع كرد، به همين دليل به مرور زمان كلاه سفيد جاي خود را به كلاه سياه مردم عادي داد. امروزه ديگر كودكان كلاه سفيد خسروي به‌سر مي‌گذارند. كلاه خسروي همانطور كه از نامش پيداست، طرحش از كلاه خسروان، پادشاهان ساساني است كه اين خود نشان دهنده، قدمت تاريخي فرهنگي منطقه مي‌باشد.
2. در ابتدا مردان بختياري بالاپوشي به نام قبا داشتند كه از كنار چاك داشت و همينطور از آستين‌هاي فراخي برخوردار بود اما بعد منع لباس توسط رضاشاه، بالاپوشي بنام چوقا كه رعيت آنرا مي‌پوشيد متداول شد كه دستباف زنان عشاير است. چوقا از پشم بز به دو رنگ سياه و سفيد تهيه مي‌شود و خاصيت ضدباران دارد، گرما را در زمستان نگه مي‌دارد و در تابستان رطوبت و خنكي را حفظ مي‌كند. نقش‌هاي چوقا‌، ستون‌هاي چوقا، ستون‌هايي كوتاه و بلند هستند و طرح‌ اين ستون‌ها را از ساختمان‌هاي دوره هخامنشی مي‌دانند. ‌
3. براي پوشش پايين‌تنه از شلواري به رنگ مشكي استفاده مي‌گردد كه شلواري گشاد و بسيار آزاد است. در سال‌هاي اخير به دليل استفاده از محصولات پارچه‌اي كارخانه دبيت منچستر انگلستان به آن شلوار دبيت نيز گفته مي‌شود. كشف مجسمه مرد شمي در ايذه مالمير بختياري که امروزه در موزه ایران باستان است، چنين به نظر مي‌رسد كه اين شلوار نيز از البسه دوران اشكاني باشد.

پوشش زنان بختياري

4. اين لباس از قسمت‌هايي به‌نام‌: مينا يا مينايي كه نوعي روسري و مغنه است‌‌ و دامن غري و بسياري چيزها از قبيل: لچك كه نوعي زيبایی بخش اين لباس است تشکیل شده. لچك تكه‌اي پارچه است كه معمولا به زر؛ سكه‌هاي همان دوران؛ نقر؛‌ نوعي الماس و… مزين است و به پيشاني و يا پشت‌سر مي‌بندند. از اين ديگر تزيينات ديگر به نواري توري از سكه كه به دور سر مي‌زنند. نوعي گردند‌بند كه به آن مي‌گويند‌ و بسياري از تزييناتي كه به روي دامن مي‌زنند.
5. اين لباس، از لباس‌هاي كهن ايراني محسوب مي‌شده است. بسياري گفته‌اند كه به‌طور كلي ايل بختياري يونانياني هستند كه در زمان سلوكيان (سلوكوس سردار و جانشين اسكندر در بخش ايران بود و سلسه‌اي بيگانه که تقريبا ۱۰۰ ساله بين هخامنشيان و اشكانيان در ایران حکومت کردند) به ایران آمدند. آنان دلايل اين ادعا را مبني بر بازيدن آنان (رقص) مي‌دانند. در هر صورت اين لباس، لباس كهني همچو چوغا است. بسياري گفته‌اند لباس شاهزاده‌هاي زن هم بدين صورت بوده است و گويند لباس زنان اقوام ايراني به‌ويژه زنان شيرازي و بختياري همراه با تكه‌اي از پرده‌اي سوخته در تخت‌جمشيد یا همان پارسه پيدا شده است. البته هم جاي شگفتي نيست چرا‌كه گفت‌وگوي ايراني بودن و اصالت اين لباس، سال‌ها پيش بسته شده و همه‌چيز با اسناد و مدارك ثبت گرديده است كه جاي شبهاتي مانند يوناني بودن اين ايل را از بين برده است.

منبع:توریسم پرس