چالش های صیانت از گنجینه های تاریخی در گچساران

در حالی که کارشناسان میراث فرهنگی حفظ بناهای تاریخی را نیازمند مرمت های مداوم علمی و تعیین حریم برای پیشگیری از تخریب می دانند اما  شوربختانه میراث های ارزشمند تاریخی در گچساران به عنوان آیینه فرهنگ  و تمدن ایرانی با کمبود اعتبار برای حفاظت روبه روست.

کارشناسان میراث فرهنگی در گچساران معتقدند بقای بناها و محوطه‌های تاریخی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین سرمایه ‌های فرهنگی این خطه نیازمند هم‌سویی و هم‌اندیشی مسئولان و شهروندان است اما آنچه  در دهه‌های اخیر بر برخی از یادمان‌های شاخص تاریخی و فرهنگی گچساران گذاشته است نشان از جدی نگرفتن این میراث گرانبهای تمدن ایران زمین است.

گچساران بیش از ۲۰۰ اثر تاریخی دارد که پل خیری و محمد، چهارطاق خیرآباد و گنبد لیشتر از بناهای تاریخی برجسته این شهرستان است.

پل خیری و محمد بنای افسانه ای 

داستان نامگذاری این پل که در ۱۰ کیلومتری روستای خیرآباد گچساران قرار دارد به عاشق و معشوقی به نام خیری و محمد برمی گردد که در ۲ روستای مجاور پل خیری و محمد زندگی می کرده اند.

مردم محلی می گویند: عشق نافرجام خیری و محمد به جنگ بین مردمان منطقه و ویرانی این روستاها منجر شد.این پل که یکی از شاهکارهای سازه ای روی آب است به دستور حسینعلی خان زنگنه حاکم کهگیلویه در زمان شاه سلیمان صفوی در ۱۸ ماه ساخته شد.

این بنا شامل پلی به طول ۱۳۰ متر متشکل از هفت دهانه زیرقوسی در بخش میانه،یک برج نگهبانی و چندسالن است.گفته می می شود این سالن ها محل استراحت مسافرانی بوده که راه امن ایالت کهگیلویه را برای سفر از خوزستان به فارس انتخاب می کردند.

پل خیری محمدخان بر روی رودخانه خیرآباد (فرزوک باستان) احداث شده که احتمالاً در دوره اسلامی و پس از تخریب پل باشکوه دوره ساسانی که اکنون تنها بخش های کوچکی از پایه های آن باقی مانده ساخته شده است.
روستای خیرآباد در ۴۵ کیلومتری شهرستان گچساران در مرز استان های کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان قرار دارد و مشتمل بر چند روستا به نام ‌های، خیرآباد سفلی، خیرآباد ناصر، خیرآباد مردان معصوم و پادوک است.

چهار طاقه خیرآباد
چهارطاقه خیرآباد بنا به اقوال مشهور آتشکده بوده اما چون آتشکده ها در محل های پرتردد مردم بنا می شد و این سازه در جاده ساخته شده به نظر می رسد برای نگهبانی احداث شده باشد.

این مجموعه آثار یادگار ۳۵۰ سال رونق تجارت در ایران است که با حمله اعراب و خراب کردن ، بخش مهمی از این بناها به یمن انتقال یافته است.

این سازه ها در جاده ارجان و به آورد شهر که دروازه تجارت ایران از خلیج فارس به جاده ابریشم بود در دوره اردشیر بابکان احداث شده است.

چهارطاقی خیرآباد با چهار فیل گوش پوشیده و طاق روی آن احیا شده است و علاوه براین بنا در اطراف آن تاسیسات دیگری نیز دیده می‌شود.
این بنای تاریخی در منطقه خیر آباد و در یک کیلومتری شمال روستای ده جلیل و در مسیر راه شاهی آن دوران در جانب چپ رودخانه خیرآباد قرار دارد.

گنبد لیشتر

این گنبد نوعی سازه و اثر معماری است که شباهت بسیار به یک نیم‌کره توخالی دارد.گنبد لیشتر در سده های هفتم یا هشتم هجری قمری بنا شده است.این گنبد در جاده دوگنبدان به بهبهان در دشت لیشتر و نزدیک روستای اسلام آباد قرار دارد.

سابقه ساخت گنبدهای مختلف در تاریخ ایران به زمان پیش از تاریخ می‌رسد.این گنبدها در خاورمیانه باستان در ساختمان‌ها و مقبره‌ها به کار می‌رفتند.

کمبود اعتبار برای  صیانت از بناهای تاریخی

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گچساران گفت: در ۲ سال اخیر هیچ اعتباری برای حفظ و مرمت حوزه میراث تاریخی شهرستان اختصاص نیافته است.

الماس قبادی افزود: اختصاص اعتبار برای اجرای طرح های تعیین حریم ضرورتی برای صیانت بهینه از آثار تاریخی گچساران است.

وی با اشاره به اینکه بناهای تاریخی به دلیل بلایای طبیعی مانند باد و باران نیازمند مرمت به صورت سالیانه هستند خواستار اختصاص اعتبار برای مرمت بناهای تاریخی برجسته این شهرستان شد.

وی تاکید کرد:پل خیری محمد خان و قلعه بابا کلان، کاروانسرای خان عوض صفوی، قلعه آرو کهنه و گنبد لیشتر از بناهای تاریخی مهم در گچساران است.

ضرورت فرهنگسازی برای بقای میراث فرهنگی

وی تاکید کرد:آموزش و آگاه سازی نسل های مختلف نسبت به ارزش های میراث فرهنگی بهترین راه برای حفظ بناها و محوطه های تاریخی است که نیازمند تلاش بیشتر رسانه های ارتباط جمعی است.
قبادی تصریح کرد: اگر برای آشنایی و تشریح اهمیت میراث فرهنگی سرمایه گذاری شود شاهد خسارت به بناهای تاریخی از طریق دیوار نویسی نخواهیم بود.

وی همچنین از ثبت ۱۲۹ اثر این شهرستان در فهرست آثار ملی خبر داد.

شهرستان ۱۲۶ هزار نفری گچساران در جنوب غربی کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد.

منبع:ایرنا

مرتبط:

آبشار کیوان _زیبایی در گچساران

بازگشت پرندگان آسیایی از آبگیرهای گچساران

باغ چشمه بلقیس