قدمت ۱۱ هزار ساله بازارهای ایران
مدیر کل میراث فرهنگی خراسان رضوی گفت: تاریخ بازارهای ایران، ۱۱هزار سال قدمت و پیشینه دارد.
ابوالفضل مکرمی‌فر که صبح امروز، هجدهم شهریورماه در همایش آموزه‌های احیا و مرمت در هویت شهری(احیا و مرمت بازار فرش مشهد) سخن می‌گفت،اظهار کرد: ما هویت خود را از دست داده و امروز به دنبال آن هستیم که به اصل خود بازگردیم. ضمن این که هرچه با سازه‌های مدرن به جلو رویم، آرامشی را برای ما ایجاد نخواهد کرد و چاره‌ای نداریم جز آن که به اصل و هویت خود بازگردیم؛ هویتی که سابقه آن به ۹ هزار سال پیش از میلاد می‌رسد و بنابراین، تاریخ بازار ایران ۱۱هزار سال قدمت دارد.
وی در خصوص احیا و مرمت بازار فرش مشهد افزود: در اوایل دهه ۷۰ و اواخر دهه۸۰ میراث فرهنگی در تقابل با شهرداری‌ها بود و همکاری بین این دو بسیار کمرنگ بود.
وی افزود: شهرداری‌ها بیشتر مداخله‌گر بودند و رویکرد تخریب، توسعه، نوسازی داشتند و همین امر در بنیاد مسکن هم وجود داشت و قلب یک روستای تاریخی را تخرب کرده و جاده آسفالت در آن ساخته می‌شد و ما بسیار شاهد این موارد بوده‌ایم واکنون پس از چهار دهه شاهد یک اتفاق و رویداد بسیار خوب با حضور شهردار فرهیخته، شورای شهر، شهرداری منطقه ثامن و مشاورین عالی هستیم.
مدیر کل میراث فرهنگی استان خراسان رضوی ادامه داد: متاسفانه بسیاری از داشته‌های خود، عناصر ارزشمند و بافت‌های تاریخی و هویت خود را در جاهایی که امروز می‌توانست به عنوان نقطه ثقل گردشگری باشد از دست داده‌ایم. در حالی که در گذشته خراسان نشانی از دروازه شهر بوده و متاسفانه امروز نشانی در مشهد نمی‌بینیم. به طور مثال، منطقه الهیه صرفا یک ماکت است و جز ساختمان، هیچ چیزی نداشته و منجمد است و در واقع روحی در این کالبد شهر نیست و اگر امروز قرار است روحی به بافت ارزشمند مشهد بدمد، فضاهایی چون بازار فرش مشهد است.
مکرمی‌فر گفت: در بافت تاریخی مشهد، هشت محور را شناسایی کردیم و تا حدودی عناصر ارزشمندی در خود جای داده است که تقدیم شهردار کردیم و ایشان نیز دستور بررسی دادند که امیدواریم بتوانیم همگام با بازار فرش مشهد به پیش ببریم. همچنین، اقدامی که در مورد بازار فرش مشهد انجام می‌شود، هم برای کسبه ارزشمند است؛ به این دلیل که جدا از ارزش اقتصادی آن، تبدیل به یک نشانه و هویت در مشهد خواهد شد.
وی پیرامون قدمت بازار در ایران عنوان کرد: بازار وا‌ژه‌ای صدردصد ایرانی است که در طول پیش و پس از اسلام در کشور ما رایج و فعال بوده است. ضمن این که از هزاره نهم قبل از میلاد به ترتیب در کرمانشاه، تپه زاغه، شوش و تپه سیلک کاشان؛ فعالیت‌های اقتصادی و بازرگانی را داشتیم که نشان‌دهنده آن است که بازار در این کشور رونق داشته و در دوره اسلامی هم به همین ترتیب بوده است.
مدیر کل میراث فرهنگی استان با اشاره به این که تپه سیلک مربوط به هزاره دوم و سوم قبل از میلاد است، بیان کرد: در تپه سیلک صدف‌هایی را کشف کرده‌اند که برای تزیین کاربرد داشته و از خلیج فارس آورده می‌شده است. بنابراین، از حدود ۵۰۰۰ سال پیش بازرگانی و بازار را در مشهد داشته‌ایم. همچنین، در واقع یکی از مهمترین کنش‌های فعالیت اقتصادی در بازار در شهر سوخته صورت گرفته است. ضمن این که بنده خود در کاوش‌های باستانشناسی
شهر سوخته حضور داشته و شاهد بودم که این شهر ۱۵۱ هکتار است و در اثر آتش سوزی از بین رفته و بخش مهم آن کارگاه‌های صنعتی، مثل کارگاه‌های سفال‌گری، فلزکاری، بافندگی و پارچه‌بافی است. همچنین، سفالینه‌هایی در آن‌جا کشف شده که نمونه آن در پاکستان دیده شده است و این نشان‌دهنده مراودات اقتصادی است که از منظر بازار صورت می‌گرفته و شهر سوخته از فعال‌ترین و پویاترین بازارها را در کنش‌های اقتصادی کشور و در تاریخ تمدنی ما دارد.
مکرمی‌فر ادامه داد: همچنین، در شوش اسنادی یافت شده که عمدتا بازرگانی هستند؛ این یعنی در این مکان بازار وجود داشته و دلالت بر این دارد که در هزاره دوم قبل از میلاد در شوش نیز بازار موجود بوده و در آن مبادلات اقتصادی درستی صورت می‌گرفته است و تجارت در سطحی بوده که اسناد تجارتی در مخزنی نگهداری می‌شده‌اند.
وی بیان کرد: در دوره اسلامی و در قرن اول این دوره، بازار چندان دوره درخشانی ندارد؛ به این دلیل که حاکمیت خیلی قوی نبوده است. در دوره غزنویان و سلجوقیان که حاکمیت کمی قدرت می‌یابد، بازار رونق می‌گیرد و ما کتان‌هایی را داشتیم که از کازرون به اروپا می‌رفته و حتی بدون این که بار آن باز شود، به دلیل کیفیت خریداری می‌شده است و در این دوره شاهد ایجاد بازارهایی در دوره غزنوی و سلجوقی هستیم و نیز در دوره تیموری به همین شکل شاهد ایجاد بازار و روادید اقتصادی بودیم که مشهد هم از آن مستثنی نبوده است.
مدیر کل میراث فرهنگی استان اظهار کرد: همچنین، در دوره صفویه، شاه‌عباس دستور مسجد جامع را داده و بازارها و کاروان‌سراها، مدرسه علمیه و غیره پس از آن شکل گرفته است و در این دوره نیز به دلیل ثبات اقتصادی، امنیتی و اجتماعی حاکم، بازارها رونق بسیاری داشته و به شکوفایی زیادی یافته و تبادلات اقتصادی زیادی بین ایران و دنیا صورت می‌گرفته است. ضمن این که مورخان زیادی در آن زمان از بازار دروان صفویه در اصفهان، تبریز، شیراز، مشهد و سایر استان‌های مهم کشور یاد کرده و در سفرنامه‌های خود از شکوفایی اقتصاد و بازار ایرانیان گفته‌اند.
مکرمی‌فر گفت: در دوره قاجارمعابر و خیابان‌های مستقیم را شاهد هستیم که یک افول و ایستایی در بخش بازار به وجود می‌آید و با ورود کالسکه و اتومبیل، بازار به کنار خیابان‌ها کشیده می‌شود و هویت عمیقی که در گدشته داشتیم، در این دوره آغاز افول آن را شاهد هستیم. در واقع در دروه قاجار، بازارها در شهرهای بزرگ به دلیل این که حیات اقتصادی داشتند، ادامه پیدا کرده، در شهرهای متوسط به دلیل مراجعت مردم، باقی می‌ماند و در شهرهای کوچک، به عنوان یک جاذبه تاریخی
قلمداد شده ومتروکه می‌شوند.
حیات شهری و کالبدی بازارها در دوران معاصر به خطر افتاده است
وی در خصوص وضعیت بازارها در دروان معاصر بیان کرد: در دوران معاصر، حیات شهری و کالبدی اغلب بازارها به مخاطره افتاده و حیاتی که در گذشته در بازارها شاهد بودیم، کمتر موجود است؛ به استثنای شهرهای بزرگ که نیاز اقتصادی مردم از این بازارها تامین می‌شود و بازار فرش نیز از این دست است که عمده هویت خود را حفظ کرده؛ اما نیاز به یک جان تازه دارد و آن احیا و مرمت است. همچنین، در مورد بازار تبریز علیرغم زلزله‌ای که ایجاد شد، مردم این شهر به دلیل اهمیت این بازار نسبت به مرمت و احیای آن اقدام کردند و امروز بازار تبریز شریان اقتصادی خود را حفظ کرده و به عنوان یک جاذبه گردشگری مهم و بزرگترین بازار سرپوشیده خاور میانه فعالیت می‌کند.
مدیر کل میراث فرهنگی استان افزود: هنگامی که پیامبر به سرزمین مدینه ورود یافتند، ابتدا شروع به ساخت مسجد کردند و پس از مسجد، بازار شکل گرفت و بازارها نقش بسیار مهم در طول دوران اسلامی داشته‌اند. همچنین، علیرغم این که بازارها موضوعی بودند، همچون بازار مس‌گران، آهنگران و غیره، تاثیر خود را بر اجتماع نیز می‌گذاشتند و ضمن نقش اقتصادی، بر شهر و محلات شهر موثر بوده‌اند. لذا شکل‌گیری محلات شهر هم به نوعی متاثر از بازار بوده است. ضمن این که بازارها علاوه
بر نقش اجتماعی و اقتصادی، در جشن‌ها و عزاداری‌ها نیز موثر بوده‌اند. همچنین، بازارها مایحتاج مخاطب خود را تامین می‌کردند و البته علت آن که امروز رغبتی به مغازه‌ها و پاساژهای کنار خیابان وجود ندارد، هوای آلوده، ترافیک، سروصدا و از این قبیل است که خرید را با دغدغه مواجه می‌سازد.
مکرمی‌فر خاطرنشان کرد: خانه داروغه به همت شهرداری احیا شد و در فروردین امسال، ۶۵هزار بادیدکننده داشت و این نشان‌دهنده آن است که مردم علاقه‌مند به اصل و نسب خود هستند و امروز شاهد مرمت و احیای بازار فرش مشهد هستیم و امیدواریم بتوانیم گام‌هایی اساسی‌تر در حفظ و احیای آثار تاریخی و برگشت به اصل و هویت خود برداریم.
منبع:توریسم پرس
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.