باغ گلشن طبس
در دومین شماره بخش باغ گردي پايگاه اينترنتي ديلي تلگراف، باغ گلشن طبس در زمره باغ هاي زيباي جهان قرار گرفت. باغ گلشن در منطقه اي واقع شده است که در ميان دو کوير نمک زار ايران یعنی دشت لوت و دشت کویر قرار دارد، اما کيفيت معجزه آساي آب اين منطقه، آبشارها و استخرهاي طبيعي زيبايي را تشکيل داده اند که با چمنزارهاي زيبا تزيين شده است. درختان میوه بسیاری در این بنای تاریخی هشت هکتاری، طبیعت بی نظیری آفریده است. در این باغ گونه های مختلف گیاهان سازگار با اقلیم های متفاوت آب و هوایی مانند درخت چنار که خاص مناطق سردسیر است در کنار خرما که فقط در مناطق گرمسیری رشد می کند، وجود دارد. طراحی این باغ بر اساس نمونه چهارباغ و برگرفته از آیات قرانی درباره بهشت که دو نهر در آن همدیگر را قطع می کنند صورت گرفته است. معمار اولیه باغ، طبیعت سبز آن را با توجه به نوع درختان به صورت شطرنجی طراحی و کشت کرده است. جهانگردانی چون سون هدین سوئدی و آندره گدار فرانسوی که از طبس دیدن کرده اند، باغ گلشن را توصیف و از درختان خرما و مرکبات، سایه خنک نخل ها، نغمه زیبای آب روان جوی ها، چمن های میان دو جوی، زمزمه باد در میان درختان و فواره های متعدد که آب را مانند تحفه ای به آسمان می فرستند بسیار تعریف کرده اند.
خانم گدار همسر آندره‌گدار معمار معروف فرانسوی، باغ گلشن را این چنین توصیف کرده است: «در این باغ حوضی بزرگ با فواره های متعدد وجود دارد که آب یعنی این ماده با ارزش را مانند تحفه ای به آسمان می فرستد…» یک نکته منحصر به فرد در باغ گلشن که تنها در تاج محل هند مانند آن تکرار شده، این است که باغ به صورت مربع است، یعنی طول و عرض باغ با هم برابرند و خیابان های موازی، طول و عرض این باغ را به هم متصل می کنند. باغ گلشن طبس در فصل بهار که یکی از جذابترین و دیدنی ترین جاذبه های شرق کشوربه شمار می رود.
باغ گلشن در انتهای شرقی خیابان گلشن طبس و بوسیله میرحسن خان، سومین حاکم طبس، از سلسله خوانینی که به وسیله نادرشاه افشار به حکومت طبس منصوب شدند، احداث گردید.
در وقفنامه ای که در سال ۱۲۱۸ هجری قمری تهیه شده است، میرحسن خان، این باغ و املاک زیادی را وقف اولاد و امور خیریه نموده است. میرزاخانلرخان اعتصام الملک که در تاریخ ۱۲۹۴ هجری قمری از طبس بازدید کرده موضوع ساختن باغ به وسیله میرحسن خان را ذکر نموده است. باغ گلشن، خیابان باغ گلشن، میدان مرکزی شهر تا دروازه دشتغران وقف بر خلایق است که رفت و امد کنند و هر ده سال یکبار باید وقف نامه امیرحسنخانی نوشته و با تایید علمای طبس برسد.
این باغ با عمارتی در دو طبقه و زیرزمین کوچک، در یک نخلستان (۲۰۰۰ نفر خرما) با ابعادی در حدود ۲۶۶ متر در ۲۶۰ متر بنا شده است.
باغ گلشن در منطقه ای واقع شده است که در میان دو کویر نمک زار ایران قرار دارد، اما کیفیت معجزه آسای آب این منطقه، آبشارها و استخرهای طبیعی زیبایی را تشکیل داده اند که مادر طبیعت آن ها را با چمنزارهای زیبا تزیین نموده است. احساس واحه گونه این منطقه با وجود درختان قدیمی نخل، انار و مرکبات به همراه رایحه گل های رز و ختمی تکمیل می شود.
قسمت مورد توجه در این باغ، چشمه ها یا سطح پایین آن یعنی محلی است که ذخیره آب از ۳ فواره بیرون می جهد و به یک استخر نسبتا بزرگ می ریزد. آب از طریق چاه آرتزین تامین می شود و از این نظر در بین باغ های ایران یک روش و پدیده آبیاری به حساب می آید.
در اطراف استخر خیابان هایی تعبیه گردیده است ولی نکته مورد توجه طرز خیابان بندی نیست بلکه چیزی که جلب توجه می کند تضاد میان آب و سبزه است. در اطراف استخر، انبوهی از درختان سرو و بید و چند درخت نخل قرار گرفته است. آرایش قسمت پایین این درخت ها طوری است که شاخ و برگ آن ها را می زنند و در زیر آن ها برحسب فصول بوته های گل سرخ و گل اطلسی سفید پرورش می دهند.
باغ دارای طرحی است که به احتمال زیاد در یک نخلستان پیاده شده است زیرا درختان خرما در آن به صورت پراکنده وجود دارد و نظم قابل توجهی در آن ها مشاهده نمی شود.
این باغ دارای دو خیابان اصلی متقاطع بوده و در مرکز آن حوضی با و سه فواره قرار دارد که محوطه باغ را به چهار مربع بزرگ تقسیم می کند که هر کدام از این مربع ها با گذرگاه های کوچکی به چهار کرت تقسیم شده، که در داخل آنها ۲۵۰۰ اصله مرکبات (درختان نارنج و …) و انار (۵۰۰ اصله) کاشته شده است. این باغ بر روی امتداد جریان آب چشمه های سرد و گرم که به جانب طبس می آید شکل گرفته، آب از انتهای مجموعه وارد باغ شده و پس از آبیاری کرتها و حرکت در جوی ها و فواره ها از زیر هشتی ساختمان سردر میگذرد و به شهر می رود. باغ گلشن طبس یکی از باغ های نادر ایرانی است که آب جاری دایمی در آن جریان دارد.
ساختمان سردر باغ گلشن از دیدگاه معماری، بنایی است نسبتا معمولی و این بنا یکی از بناهای مشخص شهر است. بنا دارای طبقه همکف و اول است و زیرزمین کوچکی نیز دارد. در طبقه اول ایوانی با ۲ ستون است که به طرف میدان باز می شود. ورودی باغ در زیر این ایوان و در محور بنا و باغ قرار دارد. در طبقه اول، تالار بزرگی وجود دارد که ۲ ایوانی که رو به میدان ورود و در محور باغ ساخته شده اند، به آن باز می شوند.
منظره باغ و منظره شهر از این ایوان ها بسیار دیدنی زیباست. این عمارت ۲ طرفه که در سردر باغ قرار دارد، تنها ساختمان این باغ است. ساختمان سردر باغ گلشن در زلزله ویرانگر شهریور سال پنجاه و هفت طبس به کلی از بین رفت اما هم اکنون در همان محل، ساختمانی با همان طرح و نقشه بنا شده است.
این باغ زیبا در قسمت شرقی شهر واقع شده است. نهرین آب طبس از میان آن می گذرد و درختان سرو و نارنج و پلیکان های زیبایش دیدنی است. این باغ ارزش چند ساعت رانندگی در بیابان برای رسیدن به آن را دارد.
این اثر در تاریخ ۲۰ دی ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۳۱۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پلیکان های باغ گلشن طبس
در دهه پنجاه خورشیدی دو پرنده مهاجر بر اثر گم کردن مسیر به طبس میرسند و در باغ گلشن سکنی می گزینند. این پلیکان ها مورد توجه مردم واقع میشوند و حتی فیلمی از طبس بر اساس آن ساخته میشود (پ مثل پلیکان). یکی از دو پرنده در زلزله شهریور ۱۳۵۷ طبس زیر آوار میمیرد . هم اکنون چند پلیکان به طبس آورده شده و در باغ گلشن آزادانه همراه با گردشگران میچرخند.
مرتبط:
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.