اصفهان چه می‌خواهد؟
یک اصفهان پژوه، به مناسبت یکم آذر ماه که «روز اصفهان» نامیده شده، از مهم‌ترین نیازهای این شهر سخن گفت.
حشمت‌الله انتخابی، روز اصفهان را به همۀ دوستداران این شهر تبریک گفت و تصریح کرد: نخستین و مهم‌ترین اولویت اصفهان زاینده‌رود است؛ رودی که نه‌تنها حیات شهر اصفهان، بلکه بیش از ۵۰ شهر دیگر در استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری، به جریان آن وابسته است.
وی ادامه داد: طی ۲۰ سال گذشته، به این مسئله توجه نشده که صرفاً کشاورزی وابسته به زاینده‌رود نیست و این رود، از طریق شاخابه‌هایش مادی‌ها، حیات را در رگ و پی اصفهان می‌دوانده است؛ متأسفانه از چهار یا پنج دهۀ پیش با تبدیل زمین‌های کشاورزی آبخور مادی‌های ماربین و جی در اصفهان به منازل مسکونی، به جریان مادی‌ها بی‌توجهی شد و اگر امروز از فرونشست میدان ثبت جهانی شدۀ نقش‌جهان صحبت می‌کنیم، مستقیماً مربوط به خشک شدن رودخانه و همین مادی‌ها است.
عضو انجمن دوستداران اصفهان، خاطرنشان کرد: درست نیست که به زاینده‌رود فقط به شکل خطی که از غرب شهر می‌آید و به شرق می‌رود نگاه کنیم؛ زاینده‌رود در اصفهان مانند یک درخت است که هم تنه دارد و هم شاخه و سرشاخه.
انتخابی توضیح داد: علاوه بر مزارع و باغ‌ها و باغچۀ خانه‌ها، بسیاری از آثار تاریخی از جمله مساجد، مدارس علمیه این شهر متکی به مادی‌ها بوده‌اند و معماری بسیاری از آن‌ها وابسته به این آب بوده است. تا حدود هفتاد سال پیش، تمام آب خانه‌ها و آسیاب‌ها و یخچال‌ها و کاروانسراها و حتی کارگاه پیشه‌وران، از همین شاخه‌ها و سرشاخه‌های زاینده‌رود که به آن مادی و جوی می‌گوییم تأمین می‌شده و مردم به‌ندرت به گاوچاه برای آبیاری نیاز داشته‌اند.
وی افزود: علاوه بر دولتخانۀ صفوی که آب در آن چرخش داشته، مسجد جامع اصفهان هم از جوی آبی که از وسط مسجد مقابل ایوان صاحب رد می‌شده، استفاده می‌برده است. جالب است بدانیم که، برای جریان آب در مسجد جامع از مادی جِروِ‌کان ماربین آب می‌گرفته‌اند که با گذشتن از دروازۀ چارو در محلۀ تیران آهنگران، از روی مادی تیران می‌گذشته و پس از عبور از محلۀ دردشت از دالان غربی وارد مسجد می‌شده و بعد به طرف محلۀ جوباره می‌رفته است. کتیبۀ تعمیر این مادی همچنان در ورودی مسجد بر دیوار سمت راست نصب است.
این اصفهان پژوه یادآور شد: در تصاویر هوایی دهه سی و چهل اصفهان، تصویر تمام شهر به خاطر وجود درختان تیره است و لکه‌های روشنی که عمدتاً ساختمان‌های یک یا نهایتاً دوطبقه بوده در آن دیده می‌شود. سطح سبز بیش از نیمی از شهر را تشکیل می‌داده است، فضای سبز اصفهان این‌گونه بوده نه به شکل امروزی. حتی اکنون هم باوجود خشک بودن مادی‌ها، خط سبز دو سوی آن به‌صورت سبزراه‌های فرحبخش هنوز وجود دارد و شاهد این مدعاست.
انتخابی خاطرنشان کرد که در دهۀ چهل، چنانکه در تصاویر هوایی دیده می‌شود، کمتر از ۲۰ درصد جنوب رودخانۀ زاینده‌رود مسکونی بوده و در تمام این محدوده مزارع و باغات و فضای سبز وجود داشته است. ضمن اینکه به پشتوانه همین مادی‌ها، ما در جلفا و جلالان و مارنان و حسین‌آباد آسیاب هم داشته‌ایم، که سنگ آن با آب همین مادی‌ها می‌چرخیده است.
عضو انجمن دوستداران اصفهان، با اشاره به اینکه وجود مادی‌ها و سقاخانه‌ها و سنگاب‌های کنار آن، نشان از تقدسی بسیار کهن دارد و شاید به دوران تقدس آب به‌عنوان عنصری پاک و پاک‌کننده و الهۀ آب‌ها آناهیتا در نزد ایرانیان برمی‌گردد، تأکید کرد: با خشک شدن زاینده‌رود تمام تار و پود شهر خشک می‌شود و فرونشست زمین، تمام زیبایی‌های باقیماندۀ این شهر را می‌بلعد، بنابراین حیاتی‌ترین مسئله و نیاز شهر اصفهان، جریان زاینده‌رود است.
وی با اشاره به اینکه قدمت لقب «نصف جهان» مشخص نیست، اما طبق منابع مکتوب حداقل به دوران صفویه می‌رسد، گفت: نه اصفهان فقط متعلق به مردم اصفهان است و نه زاینده‌رود، بلکه این دو متعلق به کل جهان‌اند و از دیرباز مورد توجه جهانگردان قرار داشته‌اند؛ بنابراین همۀ ما باید با عزمی ملی و جهانی، برای جریان دایمی زنده‌رود تلاش کنیم.
انتخابی، حفظ هوّیت اصفهان را دومین مسئله و نیاز این شهر دانست و گفت: بخشی از این هوّیت مربوط به آثار تاریخی و بافت تاریخی شهر است. اگر کسی از آن سوی دنیا به این‌سو می‌آید تا اصفهان را ببیند، طبیعتاً نمی‌خواهد با برج‌ها و مجتمع‌های مدرنی که نمونه‌اش همه‌جا یافت می‌شود، روبه‌رو شود؛ او می‌آید تا اصفهان را ببیند و در عین حال اصفهان منحصر به تک بناهای شاخص نیست، بلکه این بناها در بافتی همگون و پیوسته با هم قرار داشته که نباید اجازه داد تغییری در بافت آن ایجاد و این پیوند، گسسته شود.
این اصفهان‌پژوه، با بیان اینکه یک جریان قدرتمند فرهنگی، همچون زاینده‌رود در همۀ عرصه‌های فرهنگ و هنر اصفهان جریان داشته که نمود آن حفظ آثار تاریخی شهر بوده است، اظهار کرد: مسجدها و کاخ‌های زیادی در این کشور ساخته‌شده، اما در اصفهان بیش از همه جا باقی مانده است. نظیر مسجد جامع اصفهان در بسیاری از شهرهای ایران وجود داشته، اما مجموعۀ هنر معماری ایران را تنها در مسجد جامع عتیق اصفهان می‌توان دید؛ چراکه مردم پیشه‌ور با هنر و بافرهنگ اصفهان، این بناها را در طول هزار سال حفظ کرده‌اند و با ذوق و هنر خود بر آن افزوده‌اند و ما باید امروز با احساس مسئولیت تقویت‌کنندۀ این فرهنگ باشیم نه محوکنندۀ آن.
وی، سومین نیاز اصفهان، را تجلیل از انسان‌هایی که در ساختن اصفهان نقش داشته‌اند یعنی معماران واقعی این فرهنگ و هنر معرفی کرد و توضیح داد: انجمن دوستداران اصفهان از دهۀ هشتاد تاکنون در مراسم‌هایی که به مناسبت نکوداشت روز اصفهان برگزار می‌کرده، به این مهم توجه داشته و سرآمدان اصفهان را گرامی می‌داشته است، اما این مسئله باید مورد توجه همۀ نهادها باشد.
انتخابی، برای بیان چهارمین نیاز و اولویت شهر اصفهان چنین گفت: میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری یک مجموعۀ به‌هم‌پیوسته است. اگر بناهای تاریخی حفظ نشوند گردشگری هم نمی‌آید و اگر گردشگر نیاید، تولید صنایع‌دستی به مشکل برمی‌خورد. متأسفانه در وزارت میراث فرهنگی با وجود اینکه سه معاونت در این مورد وجود دارد، این پیوستگی دیده نمی‌شود و به همین خاطر می‌بینیم که برخی اجناس چینی و پاکستانی به‌جای صنایع‌دستی اصفهان در بازار بزرگ این شهر فروخته می‌شود. بنابراین خاطرنشان می‌کنم که مسئولان باید صنایع‌دستی و هنرمندان آفرینندۀ آن، میراث فرهنگی و پاسداران زحمتکش آن و گردشگری و متولیان آن را که این روزها آسیب اقتصادی بسیاری دیده‌اند در این شهر کنار هم ببینند، نه جدا از هم.
منبع:ایسنا
مرتبط:
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.