خانه ملاصدرا _نگینی تاریخی در شهر قم

خانه ملاصدرا فیلسوف بزرگ قرن ۱۱ که فلسفه اشراق را به نهایت اوج خود رساند در استان قم قرار دارد و عمر ساختمان سرخ رنگ و کاهگلی آن به دوره صفویه می رسد.

باید برای دیدن خانه تاریخی ملاصدرا به غرب روستای کهک قم بروید و این خانه تاریخی را در محله چال حمام ببینید. جایی که پیرامون آن را خانه‌های روستایی با بافت معماری مناطق گرمسیری احاطه کرده‌اند.

این بنا که تا چند سال قبل کاملا مخروبه بود و از آن به عنوان اصطبل استفاده می شد، در سال ۱۳۷۶ با توجه به شکل اولیه آن بازسازی و احیا شده است. فضاهای جانبی این بنا از بین رفته و فقط چهار صفه اصلی آن باقی مانده است. محوطه اصلی این بنا سقف گنبدی شکل دارد و در راس گنبد آن شیشه های رنگی نور را به داخل هدایت می کند. در چهار طرف این محوطه چهار دهلیز قرار گرفته است که دو دهلیز آن در تملک دیگران است و سازمان میراث فرهنگی استان در صدد خرید، حفاظت و بازسازی آنهاست.

این بنا به صورت شبستانی طراحی شده که گرداگرد آن‌را در چهارگوشه، حجره‌ها و اتاق‌هایی در برگرفته‌اند و تزیینات بنا شامل گچبری شبه سجاده‌ای و مشبک‌های گچی در نورگیرهاست و در شرق خانه قنات نسبتاً پرآبی وجود دارد که جزیی از مجموعه خانه ملاصدرا محسوب می‌شود.

البته در طول زمان قسمت اعظم بنا تخریب شده و از هشت اتاق پیرامون شبستان تنها یک اتاق باقی مانده است که دو اتاق دیگر طی تعمیرات سال ۱۳۷۷ شمسی بازسازی شد.

برای یافتن خانه ملاصدرا کافی است به انتهای بافت سنتی روستا برویم که در انتهای یکی از مسیرهای هلالی شکل روستا به خانه ملاصدرا که در داخل یک باغ قرار دارد می‌رسیم.

البته برای یافتن کهک نیز پس از طی مسافت ۱۲ کیلومتر از قم به طرف کاشان به دو راهی بخش کهک می‏‌رسیم که با شاخصه فضاهای سبز و درختان زیادتر نسبت به پوشش گیاهی منطقه قابل تشخیص است.

در ادامه این مسیر، پس از طی مسافتی ۲۰ کیلومتری در جهت ارتفاعات قهستان(کوهستان)، به کهک می‏‌رسیم که دارای بافتی اصیل به همراه ساختمان‏‌هایی است که از قدمت و اصالت قریه خبر می‏‌دهد و این منطقه به قم دارای آب و هوایی مطبوع‏‌تر، بارندگی بیشتر و حاصل‏خیزی مناسب‏تری است.

خانه ملاصدرا در دل کهک از خشت خام، ملات گل و سقف با تیرهای چوبی ساخته شده است و این خانه دارای فضایی گیرا و قدیمی با سقفی بلند و پوشش گنبدی با دیوارهای سیاه و اندود گل و تزئینات گچبری ساده با کاربندی‌های زیبا در سقف چهار طرف آن فضاهایی چهار گوش مسقف بین تویزه‌های جناغی شکل که در مجموع، شبیه امامزاده‌های دوره صفوی است.

صدرالدین محمد ابن ابراهیم قوام شیرازی معروف به ملاصدرا، در حدود سال ۹۸۰ هجری قمری در شهر شیراز به دنیا آمد. وی در سن ۱۷ سالگی برای ادامه تحصیل به اصفهان رفت و پس از تکمیل تحصیلات فلسفی و عرفانی خود، برای تهذیب نفس و سیر و سلوک و نیز به سبب مخالفت عده‏‌ای از علماء ظاهربین ناچار به ترک اصفهان شد و در قریه کهک در نزدیکی قم اقامت کرد.

وی به دنبال تأسیس مدرسه خان در شیراز و درخواست والی فارس، به وطن خود بازگشت ولی در سن ۵۸ سالگی و به قولی در ۷۰ سالگی در بصره دار فانی را وداع گفت.