نخستین شهر ایرانی که براساس اصول معماری ساخته شد

در سال‌های اخیر شاهد گسترش فرهنگ گردشگری در کشور بوده‌ایم و در این میان علاقه‌مندی به سفر‌های خارج از کشور نیز بیش از پیش افزایش یافته است. این موضوع اگر‌چه از دیدگاه جهانگردی و کسب تجربه و اطلاعات امری پسندیده است؛  اما این در حالی است که هنوز بسیاری از مردم کشورمان شناخت کافی نسبت به مکان‌های دیدنی و جاذبه‌های گردشگری تعداد زیادی از شهرهای ایران ندارند.

در حالی که اگر هزینه‌های سفرهای خارجی در داخل ایران که تاریخ و تمدنی کهن و طبیعی کم‌نظیر دارد، ‌صرف شود، اثرات مثبت چشمگیری در زمینه‌های مختلف از جمله هتلداری، صنایع دستی،‌ حمل و نقل و غیره خواهد داشت که در مجموع موجب رونق اقتصادی کشور و اشتغال‌زایی می‌شود.

در «ایران‌زمین»، قصد داریم تا هر هفته با معرفی یکی از جاذبه‌های سرزمین‌مان اطلاعاتی در‌ جهت آشنایی بیشتر با مناطق گردشگری ارائه کنیم.

استان سیستان و بلوچستان با حدود ۷۲۶۱۸۰ کیلومتر مربع، یازده درصد وسعت کشور را شامل می‌شود و با دو کشور افغانستان و پاکستان مرز خاکی دارد. جاذبه‌های گردشگری بسیار در این استان، می‌تواند آن را به مقصدی برای سفرهای نوروزی بدل کند.

شهر دهانه غلامان در حدود دو کیلومتری روستای قلعه نو و ۴۵ کیلومتری شهر زابل،‌ یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی استان سیستان و بلوچستان به شمار می‌آید. این شهر در واقع بازمانده شهری هخامنشی است که در کتیبه‌های هخامنشی، بیستون، تخت جمشید و نقش رستم از آن به نام «زرک» یا «زرکانی» یاد شده است.

در حال حاضر آثاری از این شهر در محوطه‌ای به طول تقریبی چهار تا پنج کیلومتر وجود دارد که تا کنون ۲۷ ساختمان آن شناسایی شده‌اند.

این شهر که نشانی از حاکمیت هخامنشیان بر مناطق شرقی ایران است، در سال ۱۳۳۹ شمسی (۱۹۶۰ میلادی) توسط اومبرتو شرراتو و گروهی از باستان شناسان ایتالیایی کشف شد و حفاری آن از ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۴ به مدت سه سال به طول انجامید.

از نکات قابل توجه این شهر سبک معماری آن است. بنابر اظهارات کارشناسان، مهندسان هخامنشی پس از کشیدن نقشه‌ای مدون و دقیق اقدام به احداث شهر فوق کرده‌اند و در آن آمیخته‌ای از معماری سنتی هخامنشیان و معماری سنتی سیستان به چشم می‌خورد.

توجه به جهت وزش بادهای سیستان در ساخت خانه‌های این شهر و محل قرار گرفتن درها و پنجره‌های آنها دیگر موضوع حائز اهمیت در زمینه معماری دهانه غلامان است. از آنجایی که بادهای ۱۲۰ روزه معروف سیستان همیشه از شمال غرب به جنوب شرق می‌وزند، تمامی درهای ورودی خانه در ضلع جنوبی آن‌ها قرار دارند.

ساختمان‌های این شهر همگی از خشت با نقشه‌های مربع یا مستطیل شکل منظم و دارای ستون‌های متعدد و با سقف‌های گنبدی شکل و ضربی ساخته شده‌اند. باستان‌شناسان معتقدند شهر دهانه غلامان در دوران هخامنشیان به دلیل نزدیکی رودخانه هیرمند دارای بخش‌های مختلف بوده؛ اما خشک شدن ناگهانی جریان آب در رودخانه هیرمند، سبب شده تا این شهر عمری کوتاه بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ سال در قرن‌های ششم و پنجم پیش از میلاد داشته باشد و به سرعت متروکه شود.

اشیای متفاوت بسیاری نیز طی کاوش‌های متعدد در این منطقه به دست آمده که اطلاعات مفیدی در اختیار باستان‌شناسان قرار داده است.

سفر به دهانه غلامان بدون شک کوله‌باری از اطلاعات ارزشمند ملی و تاریخی برای علاقه‌مندان به همراه خواهد داشت.

منبع:باشگاه خبرنگاران جوان