چالشتر
قوم بختیاری در منطقه چهارمحال و بختیاری همواره با سبک زندگی و تاریخ و پیشینه خود جلب توجه کرده‌اند، مجموعه تاریخی فرهنگی چالشتر در نزدیکی شهرکرد در قلعه‌ای تاریخی و دایر بودن سه موزه در آن به‌خوبی نشان دهنده سبک زندگی مردمان منطقه است.
به گزارش خبرنگار ایمنا، منطقه چهارمحال و بختیاری با تاریخ و پیشینه غنی خود همواره نقش آفرینی فراوانی در تاریخ این مرزوبوم داشته است. اوج درخشش این منطقه از ایران در زمان قاجاریه بود، درحالی که اکثر مناطق ایران در زیر چکمه‌های آهنی فرمانروایان قاجار روبه نابودی می‌رفت این قوم بختیاری بود که زیر بار ستم تاریخ نرفت و با اتحاد بین قومیت‌های مختلف پایگاه‌های قدرتی را در چهارمحال و بختیاری ایجاد کردند.
همین قدرت ایل بختیاری و مردم چهارمحال در زمان قاجار باعث شد تا در این منطقه بناها و قلعه‌های منحصر به فردی با معماری‌های گوناگون ساخته شود. به تعبیری اگر در دوران قاجار بخش‌های بزرگی از مملکت رو به نابودی رفت و ظل‌السلطان در چند کیلومتری چهارمحال چندین هزار بنا تاریخی را ویران کرد، چهارمحال و بختیاری در زمان قاجار به اوج معماری و شکوه رسید.
یکی از بناهایی که در زمان قاجار در چهارمحال بختیاری ساخته شد “قلعه خدارحم خان چالشتری” است که به “قلعه چالشتر” مشهور است. قلعه چالشتر در شهر چالشتر که در هشت کیلومتری شمال شرقی شهرکرد می‌باشد واقع شده است که سال ساخت این بنا تقریباً به سال ۱۲۸۴ شمسی و زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار برمی‌گردد.
شهر “چالِش‌تُر” پیش از شهرکرد مرکز منطقه چهارمحال‌وبختیاری و مقر فرماندهی آن در زمان صفویه بوده است که و تا زمان انتصاب حسین قلی‌خان به‌عنوان ایلخان بختیاری در زمان ناصرالدین‌شاه این حکمرانی ادامه داشته است. در زبان ترکی “چالِش” به معنای جنگ و “تُر” به معنای میدان است، بنابراین چالشتر به معنای میدان جنگ است.
مجموعه تاریخی قلعه چالشتر در واقع منزل و قلعه شخصی خدارحم‌خان چالشتری بود، این قلعه در مرکز شهر چالشتر قرار گرفته است. کارساخت این قلعه را خدارحم‌خان برای سکونت فرزندانش آغاز کرد اما پیش از اتمام بنا درگذشت و نهایتا توسط پسرانش احمدخان و محمودخان چالشتری ساخت بنا به پایان رسید و به منزل این دو برادر تبدیل شد.
برای وارد شدن به قلعه ابتدا باید از حصاری چوبی گذر کنید تا به سردر برسید، سردر قلعه با هشت ستون برروی زمین قرار گرفته‌اند و دو شیر سنگی که هر دو یک پا را برروی گویی گذاشته‌اند در بالا سردرد قرار دارد. شیرسنگی به عنوان نماد قوم بختیاری شناخته شده، اهالی این قوم، شیرسنگی را نشانه شجاعت، دلاوری و ویژگی‌هایی چون هنرمندی در شکار و تیراندازی در جنگ و مهارت در سوارکاری می‌دانند.
قلعه چالشتر با ۱۲ هزار مترمربع وسعت در دو بخش و با دو حیاط ساخته شده است، پس از گذر از در چوبی قلعه در روبرو دیواری که روی آن “قفل چالشتری” به عنوان نماد چالشتر کنده کاری شده دیده می‌شود و در کنار آن ورودی که به بخش و حیاط اول می‌رسد. زمانی که از دری که در گوشه و کنج وجود دارد وارد قلعه می‌شوید با فضایی مربعی که حوض بزرگی در میان آن قرار دارد مواجه خواهید شد.
دورتادور حیات ستون‌های سنگی با سرستونی‌های چشم نواز آن‌ها مانند گلی که غنچه‌اش تازه شکفته شده است. سه ایوان از چهار ایوان بخش اول قلعه با ارتفاعی تقریبا یک متر از سطح حیات جدا شده‌اند، اتاق‌های این ایوان‌ها تبدیل به محلی برای عرضه صنایع دستی و اجناسی مانند نخ‌های آماده برای بافت فرش شده است. ایوان جنوبی در دوطبقه با معماری تلفیقی فرانسوی ایرانی بنا شده، طبقه بالا با پنج پله از طبقه زیرین جدا شده و برای ورود به طبقه پایین باید سه پله را طی کنید.
طبقه بالا ایوان جنوبی موزه مردم شناسی برپا است، اتاق‌ها به سبک و شیوه قدیمی چینش شده‌اند در آن‌ها مجسمه‌هایی از مردم منطقه درحال انجام اعمالی مانند ریسندگی و بافت قالی همچنین درست کردن لبنیات به نمایش درآمده است. طبقه زیرین موزه کار و زندگی است که در آن ابزار آلات و ظروف محلی وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها قفل معروف چالشتر است. در کنار آن ابزاری مانند داس و کوزه‌های معروف چهارمحالی در این موزه در معرض دید قرار گرفته‌اند.
بخش دوم قلعه در پشت بخش اول آن قرار دارد، هرچه که معماری و تزئین‌های بخش اول ساده است بخش دوم معماری و تزئینات چشم‌نوازی دارد. این بخش از خانه که درواقع اندرونی آن است یک ایوان دارد و درست مانند قسمت قبلی یک حوض بزرگ در میان حیاط آن است. معماری این بخش با معماری بخش دیگر خانه متفاوت است، سبک معماری این ایوان فرانسوی است که راه دسترسی آن از طریق دو راه پله در راست و چپ اتاق‌ها است.
ایوان اندرونی هشت ستون دارد که به شیوه دوستونی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند، زیر ستون‌های کتیبه‌هایی سنگی با طرحی از گل تزئین شده‌اند و سرستون‌ها نیز آیاتی از قرآن دارند. تمامی سطوح ایوان طبقه ی فوقانی خانه ستوده با نقوش معروف به شیروشکر تزیین شده است، این نقوش روی زمینه گچی سفید به صورت سایه روشن ایجاد شده و شامل نقوش گیاهی، گل‌وگلدان، و گل‌ومرغ است.
اندرونی سه اتاق دارد که هرکدام از آن‌ها با نقوش مختلفی مانند نقش‌های افسانه‌ای و قرآنی از جمله لیلی‌ومجنون، خسرو و شیرین، یوسف و زلیخا و مردم محلی و مناظر طبیعی تزئین شده‌اند. سقف این اتاق‌ها چوبی است که یکی از ویژگی‌های معماری در خانه‌های بختیاری همین سقف چوبی آن‌ها است.
در حیاط بخش اندرونی موزه سنگ نیز وجود دارد، سنگ‌های مختلف از ستون و سرستون‌ها تا سنگ قبرهای قدیمی در این موجود است. اما شیرسنگی‌های این مجموعه مهم‌ترین اشیا آن هستند، شیرسنگی را به عنوان نماد قوم بختیاری در بسیاری از مکان‌ها و بناهای مردمان این قوم و حتی بر سر قبور آنان می‌توان یافت.
چالشتر به جز قلعه تاریخی خود به واسطه قفل و فرش مشهورش نیز شهرت جهانی دارد، صنعت قفل سازی از زمان‌های دور در این منطقه رواج داشت و در زمان صفوی به اوج خود رسید. از مشهورترین قفل‌های چالشتری در دنیا می‌توان به قفل خانه کعبه که توسط “استاد عبدالله ریاحی چالشتری” در زمان قاجار ساخته و نصب شد همچنین کم وزن‌ترین قفل جهان که توسط “احمد نیکزاد چالشتری” ساخته و در موزه لوور پاری نگهداری می‌شود اشاره کرد. امروزه بیشتر این قفل‌ها جنبه دکوری پیدا کرده‌اند و کمتر استفاده ابزاری از آن‌ها می‌شود.
فرش چالشتر دیگر محصول مشهور این شهر است که در بازارهای جهانی از شهرت بالایی برخوردار است. مهم‌ترین ویژگی قالی چالشتر استفاده از مواد اولیه مرغوب و رنگرزی مناسب به همراه بافت ممتاز و منحصر به فرد است که طرح‌ها و رنگ‌های به کار رفته باعث شادابی و زنده بودن فرش شده. همچنین طرح‌های منحصر به فرد با خشت‌های خاص این قالی باعث شده تا اروپاییان و کشورهای آسیای شرقی از مشتریان آن باشند. حدود ۸۵ درصد از تولیدات فرش دستبافت چهارمحال و بختیاری به خارج کشور صادر می‌شود.
شهر چالشتر به دلیل دارا بودن پیشینه غنی و جاذبه‌های فراوان در کنار طبیعت زیبا استان چهارمحال و همچنین قرار گرفتن در مسیر شهرکرد به سامان، بن و بروجن تبدیل به شهری مطلوب برای گردش و آشنایی با بختیاری‌ها است.
منبع:ایمنا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.