کلیسای سورپ گئورک قدیمی ترین کلیسای تهران

کلیسا سورپ گئورگ:

کلیسای سورپ گئورگ یا کلیسای گئورگ مقدس( به ارمنی:Սուրբ Գևորգ եկեղեցի)، تهران مربوط به اواخر دوره صفوی است.تاریخ بنای کلیسای سورپ گئورک به سال های ۱۷۹۰ تا ۱۷۹۵ ميلادي یا ۱۲۰۴ هجری قمری تا ۱۲۱۰ هجری قمری برمیگردد .دو خانواده از ساکنان تفلیس به اسم های« هُوسِپیان» و« استِپانیان» در ۱۱۷۴ خورشیدی( ۱۷۹۵ ميلادي) نمازخانهٔ گئورگ مقدس را که در ۱۸۸۲ ميلادي تبدیل به کلیسا شد احداث کردند.

این کلیسا در ابتدا به گونه ای محراب روستايي بود که در سال ۱۲۵۱ هجری قمری و ۱۸۳۵ ميلادي در اوقات قاجار به کلیسا تبدیل و با بازآفرینی آن در سال ۱۸۸۲ ميلادي، بصورت کنونی درآمده است.

وجه تسمیه آن به نام سرداري است که در سال ۳۰۳ ميلادي، در راه مبارزه براي ترویج مذهب مسیحیت به دست مشرکان و بت پرستان به شهادت رسید که در سالروز او مراسم دعا و نیایش خاص برپا ميشود .

به اراده انجمن دوستداران کلیسا، انجمنی تشکیل شده از زنان نیکوکار و مومن ارمنی که در سال ۱۹۰۷ ميلادي برابر ۱۳۲۵ هجری قمری تأسیس و در محوطه این کلیسا اتاق هایی ساخته شده که در آن جا زنان سال خورده زندگی ميکنند .در محوطه پشت کلیسا هم اتاق هایی براي اسکان مردان سالمند ساخته شده که حاکی از تلاش و همت انجمن مذکور است.

معماري کلیسای سورپ گئورک:

محراب کلیسا در سمت شرقی آن قرار دارد. دارای دو ورودی از سمت شمالی و جنوبی است. کلیسا دارای یک گنبد با نورگیرهای گوناگون بوده و بر روی چهار ستون در دو ردیف قرار دارد که تالار کلیسا را به دو راهرو جانبی و یک فضای میانی تقسیم کرده است و ستونها در فاصله چهار متری یکدیگر ساخته شده و در بین این چهار ستون فضای مربع شکلی به ابعاد چهار متر پدیدآورده است.

این کلیسا که کلاً با آجر بنا شده است از داخل با گچ پوشانده شده است. به علت نبود فضای کافی در سمت غرب کلیسا، برج ناقوس سه طبقه ای در ضلع جنوبی کلیسا ساخته شده است. بر روی دیوارهای خارجی کلیسا و برج ناقوس سنگ قبرهای متعددی به چشم می خورد.

نمازخانه کلیسا با طاق بلند، ردیف ستون ها، یک دهانه طاق چشمه در وسط و دو دهانه در نزدیکی آن، درست نقشه کلیساهای دوره ساسانی را دارد.

از نکات قابل توجه در این کلیسا این است که تعداد زيادي سنگ قبرهای باشکوه، مجلل، خوش تراش، خوش طرح و خوش خط به دیوارهای بیرون نمازخانه بصورت ایستاده نصب شده و اینگونه مشخص ميشود که این محل پیش از اینکه کلیسا شود، قبرستان ارامنه بوده است.

مدفونان معروف در کلیسای سورپ گئورک:

• هوسپ گاسپاریان، از اولین آموزگاران مدرسه هایگازیان و یکی از بنیانگذاران انجمن دوستداران علم و دانش،( وفات:۱۸۹۸ ميلادي)

• میکائیل مارکاریان، از بنیانگذاران انجمن دوستداران علم و دانش و مدرسهٔ هایگازیان،( وفات:۱۸۹۳ ميلادي)

• الله وردیخان هاروتونیان، از امرای سپاه قاجار،( وفات:۱۸۳۵ ميلادي)

• هاروتیون، فرزند الله وردیخان، از امرای سپاه قاجار،( وفات:۱۸۳۵ ميلادي)

• ماردیروس خان داویدخانیان امیرتومان،« رییس ستاد بریگاد قزاق».( وی علاوه بر تدریس در مدرسه دارالفنون در وزارت اطلاعات و دارالترجمه خاصه دولتی بعنوان مترجم زبان های روسی و فرانسه شروع بکار کرد) ( وفات:۱۹۰۵ ميلادي).

• سلیمان خان سهام الدوله،« از اعظای خانواده اناگولوبیان، سوقومون( سلیمان) که برادر منوچهر خان معتمدالدوله بود. سلیمان در قتل عام تفلیس به دست سپاهیان آقا محمدخان با فداکاری مادرش جان سالم به در برد. به توصیه برادرش منوچهرخان، وی با مادرش به ایران آمد. سلیمان اول به خدمت عباس میرزا نائب السلطنه درامد و بکار سپاهي گری درگیر شد، وی در جنگ های ایران و عثمانی هم شرکت جست. سلیمان خان سهام الدوله که بسیار مورد اعتماد و توجه امیرکبیر بود، بعد از چندي به حکومت لرستان و خوزستان منصوب شد.

سلیمان دو پسر داشت به نام های جهانگیر خان که وی وزیر صنایع بود و منصب سرتیپی داشت و پسر ديگر وی نریمان خان قوام السلطنه به زبان فرانسوی مسلط بود و مترجم وزارت امور خارجه و دارای منصب نیابت اول آجودان باشی داشت.»( وفات:۱۸۵۳ ميلادي)

• میرزا جهانگیر خان،« برادرزاده منوچهرخان معتمدالدوله و فرزند سلیمان خان سهام الدوله» بود. وی در سال ۱۸۳۳ ميلادي در شهر تبریز به دنیا آمد. وی درجه سرتیپی را از ناصرالدین شاه اخذ نمود و بعد هم ژنرال آجودان ناصرالدین شاه شد. وی صنعتگر قابلی بود و در سال ۱۸۸۲ ميلادي توانست براي تفنگهای سپاهیان ایران فشنگ بسازد، بنابراین شاه او را به وزیر صنایع منصوب کرد. در همین سال جهانگیرخان به درجه امیرتومانی نائل آمد و وی بانی زرادخانه در ایران بود. ساختن کوره ذوب فلزات براي ریختن توپ در زرادخانه و برپاکردن کارخانه باروت کوبی در تهران من جمله کارهای مفید وی بود.»( وفات:۱۸۹۱ ميلادي).

نشانی کلیسای سورپ گئورک:

تهران، خیابان وحدت اسلامی، بازارچه قوام الدوله، كوچه شهيد مغفوری