کشف تاریخی دیوار هادریان در لوله‌کشی!

بخش جدیدی از «دیوار هادریان» تاریخی به طور اتفاقی در انگلستان کشف شد.

 به نقل از آرت‌نیوز، کارگران شبکه تامین آب حین لوله‌کشی در مرکز شهر «نیوکسل» واقع در شمال شرقی انگلستان بخش جدیدی از «دیوار هادریان» را کشف کردند.

این بخش از دیوار که حدودا سه متر است، پس از حدود ۲۰۰۰ سال و در عمق کمی از سطح خیابان کشف شد. این بخش از دیوار فقط قسمت کوچکی از دیواری است که زمانی سواحل غربی تا شرقی انگلستان را دربرگرفته بود.

باستان‌شناسان معتقدند با توجه به سنگ‌های بزرگی که برای ساخت این بخش از دیوار استفاده شده، این بخش زودتر از سایر قسمت‌ها ساخته شده است؛ چراکه با گذشت زمان و گسترش این دیوار از سنگ‌های کوچک‌تری استفاده شده است.

«دیوار هادریان» در سال ۱۲۲ میلادی به دستور «هادریان» امپراتور روم ساخته شد. ساخت این دیوار شش سال به طول انجامید. این دیوار که در شمالی‌ترین مرزهای امپراتوری روم در بریتانیا قرار داشت به منظور مقابله با تهاجم «پیکت‌»ها و سایر قبایل سلتیک ساکن شمال ساخته شد.

«دیوار هادریان» در سال ۱۹۸۷ در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.

منبع: ایسنا

مرتبط:

طاق هادریان از بناهای باستانی اردن

جاذبه‌های حیرت‌انگیز اردن _از دره ماه تا دریای مرده

با مکان های گردشگری و توریستی در ترکیه آشنا شوید

میراث بامیان را به یادآوریم و بترسیم

یک موزه‌دار ایرانی با ابراز نگرانی از تکرار آن‌چه طالبان در گذشته بر سر میراث فرهنگی افغانستان آورد، از مجامع تخصصی و نهادهای فرهنگی درخواست کرد برای در امان ماندن میراث فرهنگیِ در خطر افغانستان در پی ظهور دوباره طالبان، هر اقدامی که می‌توانند انجام دهند.

رضا دبیری‌نژاد ـ کارشناس موزه و پژوهشگر در یادداشتی و با اشاره به نگرانی‌هایی که طالبان در ارتباط با حفاظت از میراث باستانی و تاریخی افغانستان و میراث مشترک فرهنگی در جغرافیای کشور همسایه به وجود آورده‌، نوشته است: «این روزها که خبرهای مختلفی از کشور افغانستان می‌رسد، جدا از خاطراتی که از روزگار نه چندان دورِ ناامنی و بی‌ثبات در این کشور به یاد می‌آید، بخشی نیز یادآور خاطراتی و تصاویر تلخی است که به موزه‌ها و میراث افغانستان در آن دوران آسیب رسید و در ذهن‌ها هنوز باقی مانده است، همچون تصویر میراث «بامیان» که در همان بی‌ثباتی‌ها مورد تعرض قرار گرفت.

حالا که افغانستان دوباره در ناامنی فرو رفته است و نهادهای دولتیِ آن در حال فروریزی است، یک نگرانیِ ناپیدا در میان همه اخبار وجود دارد و آن هم خطراتی است که در کمین میراث منقول و غیرمنقول افغانستان نشسته است؛ کشوری که تا چندی پیش‌تر بخشی از ایران بود و از این‌رو دارای خاطره‌ها و میراث دیرینۀ مشترک با حوزه فرهنگی ایران است، از اسطوره زال و رودابه تا معماری مشترک و حتی زبان فارسی…

این روزها مدام تصاویری از ارگ هرات به یاد می‌آید، هرات که میراث بسیاری از تمدن ایرانی و تمدن بشری دارد. این روزها خبر سقوط مزار شریف می‌رسد و ما آیین‌ها و میراث آن را به یاد  می‌آوریم. این روزها به یاد می‌آید چگونه و با چه سختی‌ای دوباره موزه ملی گنجینه‌هایش را در خطرها پنهان کرد و از گزند در امان نگه داشت و چگونه دوباره آن موزه برپا شد. اگرچه کنوانسیون‌های جهانی بر حفاظت از میراث بشری و در امان بودن موزه‌ها و اماکن تاریخی در دوران جنگ‌ها تأکید کرده‌اند، اما ترس از آن است که در جنگ‌طلبی‌ها کسی قوانین را به یاد نیاورد و در ناامنی‌ها و بی‌ثباتی‌ها، منفعت‌طلبی‌ها افزون‌تر می‌شود و همان دم است که گنجینه‌های بشری غارت می‌شوند و یا به اشتباه دیده می‌شوند و با نگاهی افراطی تخریب می‌شوند.

اینک ما ایرانی‌ها که همسایگان دیرینه این دیار هستیم و به میراث افغانستان به مثابه میراث مشترک فرهنگی نگاه می‌کنیم باید نگران باشیم و برای این میراث، دل بسوزانیم و هر اقدامی که می‌توانیم برای صیانت و امنیت این میراث‌ها به عمل آوریم.

حالا وقت آن است که مجامع تخصصی میراث فرهنگی و نهادهای فرهنگی، حامی میراث بی‌صدا و میراث‌بانان در خطر افغانستان شوند تا فردایی نه‌چندان دور حسرت نخوریم و غم‌دار این میراث زخم‌خورده نشویم. ما هر کدام در حوزه خودمان در مقابل دردهای بشری و دردهای همسایگان مسؤولیم و حالا فرهنگ‌وران ایرانی باید درد و خطر را برای فرهنگ افغانستان ببینند و فریاد آورند.»

طالبان در حملاتی که در سال ۲۰۰۱ داشت، مجمسه‌های غول‌پیکر بامیان را که حدود ۱۶۰۰ سال قدمت داشتند به همراه دیگر آثار تاریخی این کشور تخریب کرد.

منبع: ایسنا

مرتبط:

محوطه‌ باستانی جوبجی _خطری که از سر میراث ملی گذشت

گردهمایی فعالان شهر تاریخی میبد به نفع حفاظت از میراث فرهنگی

آیین سینه‌زنی در سنّتی لارستان فارس

عزاداری برای سیّد و سالار شهیدان، بسته به فرهنگ‌های مختلف انواع مختلفی دارد، یکی از مشهورترین انواع عزاداری، سینه‌زنی سنتی لار است که در سال ۱۳۹۴ در همایش بزرگی که با حضور پیر غلامان و جمع گسترده‌ای از مسئولان در حسینیه اعظم لار برگزار شد و با شماره ۲۰۰۳ به ثبت ناملموس میراث‌فرهنگی کشور رسیده است.

سینه‌زنی سنتی لار دارای چند ویژگی مهم است که یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن حضور تمام اقشار جامعه اعم از باسواد، بی‌سواد، کاسب، پزشک، فرهنگی، مهندس و سایر اقشار جامعه به عشق سالار شهیدان است.

در مورد اینکه عزاداری و سینه‌زنی سنتی لار و این‌که چگونه، کی، کجا و در چه زمانی پدید آمده است نظرات گوناگونی مطرح است. نظر اول این است که قدمت آن به دورانی باز می‌گردد که مردم لارستان مذهب تشیّع را انتخاب می‌کنند. نظر دوم آن را به دوران صفویه مرتبط می‌دانند؛ نظریه دیگر آن را محدود به دوران زندیه می‌شمارد. نظر آخر، این پدیده شگرف مذهبی، ملی و هنری را به دوران قاجار منسوب می‌دانند.

سینه‌زنی سنّتی لار معمولاً شب‌هنگام که موقع فراغت از کار روزانه است انجام می‌شود و فقط در روز تاسوعا و عاشوراست که روزها نیز به این امر اختصاص می‌یابد. اوج سینه‌زنی و عزاداری لار در روزهای تاسوعا و عاشورا اتفاق می‌افتد که خُرد و کلان و پیر و جوان به کوچه و خیابان می‌آیند و در سوگواری سالار شهیدان به سینه‌زنی می‌پردازند.

مراسم سینه‌زنی سنتی لارستان بسیار جالب و تماشایی است. نحوه اجرای سینه‌زنی سنتی لارستان ازاین‌جهت منحصربه‌فرد است که تاکنون اطلاعاتی از شهرهای دیگر نه شنیده‌ایم و نه دیده‌ایم. نحوه زدن بر سینه با یک ریتم خاص است. نوحه‌هایی که خوانده می‌شود حتماً باید به سبک مخصوص نوشته شوند. کوچک‌ترین مکث یا سکته ازنظر آوایی که در نوحه‌خوان یا در بلندگو ایجاد شود ریتم سینه‌زنی را بر هم می‌زند.

از قدیم‌الایام رسم بر آن بوده که سینه‌زنی محرّم در دو محله حیدری و نعمتی با شور و شعف خاصی انجام می‌شده است و در حال حاضر نیز این روش کماکان ادامه دارد.

حیدری و نعمتی، هرکدام متشکل از پنج محلّه هستند که روی‌هم‌رفته شامل ده محلّه می‌شود. محلاتی که متعلق به حیدری به ترتیب عبارت‌اند از محلّه دم گاله، محلّه سبزکور، محلّه پیر غیب، محلّه کوریچان، محلّه قنبر بیگی است. محلاتی که متعلق به نعمتی عبارت‌اند از محلّه آرد فروشان، محلّه نو، محلّه درویشان، محلّه کهوویه و محلّه پا قلعه است.

سینه‌زنی سنتی لارستان بنا بر گفته بسیاری از کارشناسان، جزء مشهورترین و دیدنی‌ترین سینه‌زنی ایران و حتی جهان به شمار می‌رود. سینه‌زنی در ابتدا با حضور نوجوانان و حتی کودکان و نوحه‌خوانان نه‌چندان مشهور شروع می‌شود و با پیوستن سایر افراد و سردسته‌ها، سینه‌زنی به اوج رسمیت و شکوه خود می‌رسد. بعدازاین که تعداد افراد به حدّ کافی رسید نوحه‌خوان اصلی بانوای گرم خود شور و حرارت غیرقابل وصفی را در سینه‌زنان به وجود می‌آورد و به‌تدریج بر تعداد افراد افزوده می‌شود. نوحه‌خوان در میانه دسته قرار می‌گیرد و سینه‌زنان همچون شمعی گرداگردش حرکت می‌کنند و به سینه می‌زنند. سینه‌زن‌ها با دست چپ کمربند نفر سمت چپ خود را می‌گیرند و با دست راست به سینه می‌زنند و در زمان‌های مشخص، هر بیت یابندی که نوحه‌خوان در میانه می‌خواند جواب می‌دهند.

هنگامی‌که نوحه‌خوان مشغول خواندن است؛ سینه‌زن‌ها با ریتم و ضرب‌آهنگ نوحه، پای خود را به پس‌وپیش می‌برند و تحت تأثیر آهنگ نوحه به‌شدت بر سینه می‌زنند. هنگامی‌که موقع جواب دادن است نوحه‌خوان سکوت می‌کند و سینه‌زن‌ها باید باکم کردن شدت سینه زدن جواب بدهند.

هر دسته سینه‌زنی متشکل از قسمت‌های مختلفی است که رعایت آن بسیاری لازم و ضروری است و در صورت‌عدم رعایت، دسته سینه‌زنی از نظم طبیعی خود خارج‌شده و بی‌نظم می‌شود. سردسته‌ی هر محلّه، متشکل از افرادی است که هم ازنظر سن و سال و هم ازنظر سابقه سینه‌زنی، سرآمد محلّه خود باشند و در رأس دسته قرار می‌گیرند و سینه‌زنی باوجوداین افراد رسمیت بیشتری پیدا می‌کند.

معمولاً شکل سینه‌زنی به‌صورت مستطیل است و سردسته‌ها در رأس آن و سایر افراد در طول حرکت می‌کنند. کودکان و نوجوانان نیز در منتهی‌الیه مسیر طولی قرار می‌گیرند و همپای بزرگ‌ترها به سینه‌زنی می‌پردازند. رسم بر این است که پیشاپیش هر دسته سینه‌زنی چند عَلَم بزرگ و کوچک توسط علم بردار حمل می‌شود. وجود این علم‌ها پیشاپیش سینه‌زنی محلات، شکوه بیشتری را به مراسم می‌دهد و از فاصله‌های دور نمایان است و مردم می‌توانند تشخیص دهند الآن دسته سینه‌زنی در کجای شهر در حال حرکت است.

انداختن سر بیرق یکی دیگر از آیین‌هایی که مربوط به ظهر عاشورا است. فلسفه این کار شاید برگرفته از همان نیمه‌افراشته کردن پرچم‌ها به احترام درگذشت یکی از بزرگان است این رسم بی‌نظیر بعد از اذان ظهر عاشورا طی مراسم خاص و زیبا در همه دسته‌های سینه‌زنی حیدری و نعمتی صورت می‌گیرد. این‌یک شاخصه بسیار مهم است که در هیچ عزاداری دیده نمی‌شود و به اجرا درنمی‌آید.

البته اگر بخواهیم به‌طور جامع و کامل به سینه‌ زنی سنتی لارستان بپردازیم رسوم و آیین زیادی دارد ولی سعی بر آن شد تا جایی که ممکن بود به مهم‌ترین ویژگی آن پرداخته شود. امید که در سایه اهل‌بیت بتوانیم این فرهنگ را تا همیشه تاریخ زنده نگه‌داریم و آن را به نسل‌های بعد منتقل نماییم.

* گزارش از محبوبه وحیدیان، کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

منبع: میراث آریا

آیین سنتی طوق‌بندان شاهرود نمادی از علم و بیرق علمدار کربلا

طوق یکی از نشانه‌های عزاداری شیعیان است که به هنگام حرکت دسته در پیشاپیش هیئت حرکت می‌دهند. این نشانه از سه قسمت پایه چوبی، بدنه فلزی سینی مانند مشبک به شکل قلب و از جنس برنج و زبانه فولادی به عرض تقریبی ۱۰ سانتی‌متر و طول یک متر یا بیشتر تشکیل می‌شود.

در باور اهالی این نشانه نمادی از علم و بیرق علمدار واقعه کربلا حضرت ابوالفضل العباس (ع) است. کار جامه کردن (پوشاندن بدنه طوق با پارچه‌های مشکی، سبز و…) در این روز توسط سادات و پیر غلامان اباعبدالله الحسین در منازل مالکان طوق و محله قلعه ولی‌آباد انجام می‌شود.

برای این منظور چند نفر از خادمان تکیه بازار شهر از صبح این روز به خانه‌های مالکان طوق در محدوده تکیه رفته و در هر خانه پس از گفتن ذکر یا الله و دعا برای درگذشت اموات آن خانه به مکانی دیگر رهسپار می‌شوند.

در فاصله بین صبح تا ظهر این روز خانه‌های دارای طوق مملو از زنان و دخترانی است که برای حاجت طلبی و یا ادای نذر خود به زیارت طوق‌ها می‌روند. بستن دستمال به طوق و تبرک کردن پارچه و دیگر اقلام در این خصوص بسیار رواج دارد.

با اعلام اذان ظهر عزاداران در تکیه بیدآباد نماز را اقامه و به صرف ناهار پذیرایی می‌شوند. پس از ساعتی عده‌ای از اهالی محله بیدآباد با تشکیل هیئت سوگواری در ابتدا به خانه مرحوم کربلایی میرعابدین رفته و پس از دعا برای شادی روح آن مرحوم برای برگرفتن طوق منصوب به طایفه بابا علی به منزل او رهسپار می‌شوند.

در پیشاپیش دسته پرچم سفید رنگی توسط فردی از عزاداران حمل می‌شود. پشت سر پرچم چند نفر از جوانان شیپور می‌نوازند. با حضور دسته در پیشاپیش هیئت اجزا طوق توسط چند نفر از جوانان همان طایفه (بابا علی) همراه با دیگر عزاداران به سمت تکیه بیدآباد حمل می‌شود. نذر دارانی که خانه‌شان در مسیر حرکت دسته قرار دارد کله‌قندهای نذری خود را به هیئت عزاداری تقدیم می‌کنند. برخی زنان نیز با منقل‌های ذغال و اسپند به پیشواز عزاداران می‌آیند. پس از حضور سوگواران در تکیه بیدآباد طوق کوچکی توسط یکی از پیرغلامان جامه شده و پس از پذیرائی مختصر به سمت تکیه بازار رهسپار می‌شوند. در آنجا نیز طوق تکیه بازار که قدیمی‌ترین طوق‌های شهر شناخته می‌شود به‌صورت منفک توسط جوانان در جلوی دسته قرار گرفته و بدین ترتیب طوق‌ها با توجه به قدمت در یک ستون حمل می‌شوند.

مکان‌های بعدی مسجد آقای شاهرود ، تکیه شریعت و مسجد شیخ علی‌اکبر است. در طی مسیر سه نشانه عزاداری تحت عنوان عماری که شبیه به خیمه است. به دسته عزاداری ملحق می‌شود. عماری به نشانه هودج فرو آمده از آسمان که حامل حضرت زهرا (ص) و یا به باور محمل و کجاوه حضرت زینب حمل می‌شود. پس از رسیدن هیئت به ابتدای خیابان شبدری عزاداران به دو گروه تقسیم می‌شوند. عده‌ای که حاملان بدنه طوق هستند به کوچه قلعه ولی‌آباد رفته و در این مکان کار جامه کردن طوق‌ها توسط سادات و پیر غلامان صورت می‌گیرد. عده‌ای دیگر نیز به تکایای یزدی‌ها و حاج رضا علی رفته و همراه با طوق‌های آن تکایا به محل عزاداری باز می‌گردند. در محله قلعه ولی‌آباد بدنه منفک طوق‌ها به یکدیگر متصل شده و کار جامه کردن (بستن پارچه به دور آن) انجام می‌گیرد. نهادن سیب بر سر زبانه‌های طوق در این روز بسیار رواج داشته و در پایان سیب‌ها را به نیت شفا و تبرک بین حاملان طوق و سوگواران تقسیم می‌کنند.

با حضور دیگر طوق‌های محله‌های شهر در حدود ساعت چهار بعدازظهر عده‌ای از بزرگان تکایا درحالی‌که اشعار محتشم کاشانی (باز این چه شورش است) را زمزمه می‌کنند در پیشاپیش دیگر عزاداران به حرکت در می‌آیند. در مقابل ایشان بیرق سفیدی توسط یکی از خادمین تکیه بازار حمل می‌شود. این بیرق به حضرت ابوالفضل (ع) منتسب بوده و رنگ سفید آن از عزیمت آن حضرت برای آوردن آب و نه جنگ‌طلبی حکایت دارد. با رسیدن دسته محتشم‌خوان به ابتدای کوچه مدرسه قلعه دسته سینه‌زنی جوانان با ذکر یا عباس، یا عباس در ستون‌های طویل شکل می‌گیرد. سینه‌زنان با یک دست برسینه زده و با دست دیگر خود کمر فرد کناری را می‌گیرند. بدین ترتیب عزاداران همچون دانه‌های زنجیر به یکدیگر متصل می‌شوند. در پشت دسته یا عباس، یا عباس که سینه‌زنان آنان عمدتاً جوانان پر شورند طوق‌ها به ترتیب قدمت قرار می‌گیرند. در این میان طوق تکیه بازار، بابا علی و تکیه بیدآباد غالباً پیشاپیش دیگر طوق‌ها به‌طور بر افراشته حمل می‌شود. دسته عزاداران اعم از محتشم‌خوان، سینه‌زن و حاملان طوق با پیمودن مسیر خیابان مزار و رسیدن به پارک شهیدان محراب از گذری کم‌عرض به سمت تکیه بازار رهسپار می‌شوند.

به دلیل تنگ بودن این فضا طوق‌ها به‌طور خوابیده بر روی دوش عزاداران قرار می‌گیرد.

در میان تکیه، زنان و کودکان در فضای شاه‌نشین جای گرفته و ورود عزاداران را به انتظار نشسته‌اند. در حوالی غروب آفتاب دسته پیر غلامان و پس از آن سینه‌زنان به صحن تکیه داخل می‌شوند. در این هنگام عزاداری با ذکر یا عباس یا عباس همراه با زدن بر سر و سینه به اوج می‌رسد. این شور و هیجان تا ورود آخرین طوق به صحن تکیه ادامه یافته و آنگاه با ذکر صلوات فضای مجلس تغییر می‌یابد. در این هنگام مداحی خوش صدا اقدام به خواندن نوحه در وصف فداکاری و رشادت‌های حضرت ابوالفضل العباس (ع) می‌کنند و حاضران بر سینه می‌زنند. این عزاداری تا هنگام اذان مغرب ادامه دارد و پس از آن طوق‌های هر محله به تکایا و مساجد خود انتقال داده می‌شود. در باور اهالی شهر این تکیه بازار نظر کرده حضرت عباس (ع) بوده و در این روز گنجایش حضور تمامی عزاداران را دارد.

بنا به گفته مطلعین شهر آیین طوق‌بندان از بیش از یک‌صد سال قبل در شهر شاهرود رواج یافته و از آن هنگام تا کنون همه‌ساله به شکوه و عظمت اجرای آن افزوده شده است. تکایای بازار (زنجیری) و بیدآباد از جمله بانیان انجام این مراسم مذهبی به شمار می‌روند. بنابر این آیین، طوق تمامی مساجد و محله‌های شهر در این روز به تکیه بازار منتقل می‌شود. اگر در هنگام حمل طوق به‌طور ناگهانی تیغه آن بر زمین بیفتد بلافاصله گوسفندی را در همان محل قربانی می‌کنند. در غیر این صورت معتقدند که پیش آمد ناگواری برای شخص حامل طوق اتفاق خواهد افتاد. در این روز تمامی گوسفندانی که به هنگام اجرای مراسم در مقابل طوق‌ها قربانی می‌شود به تکیه بازار تعلق دارد. این باور نذورات دیگری همچون کله‌قند و… را نیز شامل می‌شود.

برای حمل طوق و تحمل وزن سنگین آن کمربند چرمی مخصوص آن را به کمر بسته و انتهای پایه چوبی طوق را در میان حلقه فلزی متصل به کمربند قرار می‌دهند. برخی نیز برای این منظور شالی را به دور کمر خود بسته و پایه چوبی طوق را در میان آن می‌گذراند. در اعتقادات اهالی شهر طوق به دلیل انتساب آن به حضرت ابوالفضل (ع) بسیار مورد توجه و احترام بوده و بسیاری افراد برای برآورده شدن حاجات خود به آن متوسل می‌شوند. نذر تهیه پارچه‌های مورد نیاز در جامه کردن طوق، پخش کردن شربت و خرما و یا خوردن اندکی از سیب‌های قرار گرفته بر سر زبانه فولادی طوق در پایان مراسم از جمله این باورها است.

* گزارش از حمیدرضا حسنی کارشناس مردم‌شناسی و رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان شاهرود

مرتبط:

تکیه زنجیری، تجلی معماری ایرانی در شهر شاهرود

از گولاچ سرخه‌ای تا سرمه شاهرودی

کشف معبد هاتور ۴۲۰۰ ساله در مصر با آثار هنری خارق‌العاده

بسیاری از معابد باستانی در سراسر مصر امروزی پراکنده شده‌اند که به دلیل شکوه و اهمیت تاریخی مشهور هستند؛ نمونه کامل یکی از این نمایش‌های نفس‌گیر لوکس، معبد هاتور است.

این اثر هنری که در حدود ۲۲۵۰ قبل از میلاد ساخته شده است، علی‌رغم هزاران سال قدمت، به‌ طرز قابل‌توجهی نگهداری می‌شود. به عنوان معبد اصلی در مجموعه معبد دندرا، به عنوان یکی از بهترین مکان‌های حفظ‌شده در کل مصر شناخته شده است.

رو به رود نیل، طرح مقدس مصری کلاسیک است که شامل نمونه‌های خیره‌کننده‌ای از آثار هنری بطلمیوس مصری از جمله تصاویر کلئوپاترا و پسرش، پدر ژولیوس سزار است. خودِ معبد برای پرستش الهه مصر باستان هاتور ساخته شده بود که عشق، شفا و مادری زنانه را نشان می‌داد. ستون‌های برجسته‌ای برای نشان دادن چهره الهه تراشیده شده است، همراه با شاخ گاو که معمولاً نشان داده می‌شود آن را بر دوش دارد.

گرچه کل معبد با شکوه است، اما سقف آن است که به عنوان یک شاهکار واقعی باقی می‌ماند. به تازگی، کارگران صدها سال دوده سیاه را که به عنوان دهکده‌ای متعلق به اعراب در اردوگاه ایجاد شده بود، در معبد جمع‌آوری کردند. از طریق مرمت نیز یک نقاشی دیدنی و پر جنب و جوش در آن آشکار شد.

همچنین سقف باستانی معبد که با یک نمودار نجومی پیچیده از آسمان‌ها و علائم زودیاک تزئین شده است، اکنون محیطی بسیار دقیق برای مطالعه و یا فقط یک صحنه دوست‌داشتنی برای بازدید و جاذبه‌های مجلل قدیمی ارائه می‌دهد.

منبع: اسکان

مرتبط:

آشنایی با تاریخچه و رازهای معبد دلفی در یونان

معبد شائولین مرکز آموزش راهبه های جنگجو

کمندان همچنان در کمندِ وعده‌ها

سد کمندان یکی از پروژه‌های مهم آبی استان است که در سال ۸۳ کلنگ‌زنی شد اما هنوز به مرحله آبگیری نرسیده است.

هدف از احداث این سد، تأمین آب کشاورزی و شرب شهرستان‌های ازنا و الیگودرز بوده اما نه‌تنها آبگیری نشده بلکه که با سپری شدن بیش از ۱۷ سال هنوز مشکل معارضان حل نشده است.

آبگیری این سد تا خرداد ۹۴ یکی از مصوبات سفر دولت یازدهم به لرستان بود که محقق نشد و طبق آخرین وعده‌ها قرار بود خرداد ۱۴۰۰ آبگیری شود که تاکنون این وعده نیز عملی نشده است.

با آبگیری این سد روستای “کمندان” به زیرآب می‌رود و ساکنان به اجبار باید به مکان دیگری کوچ کنند. بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ خانوار در این روستا سکونت دارند.

این بلاتکلیفی سبب اعتراض اهالی این روستا شده و به انواع مختلف اعتراض کرده و در سنوات گذشته چندین بار مقابل مجلس شورای اسلامی نیز تحصن کرده و خواستار استیفای حق‌شان شدند.

برخی کارشناسان، احداث این سد در مکان کنونی را مناسب نمی‌دانستند و حتی صحبت‌هایی برای جابجایی مکان سد شنیده شد اما عملیاتی نشد.

وعده‌های زیادی برای جابجایی روستا و آبگیری سد کمندان رسانه‌ای شد اما هر بار خبری از تحقق وعده‌ها نبود و وعده جدید از راه می‌رسید و استاندار لرستان طی بازدیدی که اریبهشت ۱۴۰۰ از این پروژه داشت، اعلام کرد که تا پایان خرداد امسال این سد آبگیری شود.

محمد اصلانی، معاون عمرانی استانداری لرستان ۲۶ آبان ۹۵ در بازدید از سد کمندان با بیان اینکه وزارت نیرو در خصوص مصوبه جلوگیری از احداث روستاها در بالادست سدها تجدیدنظر کند، گفته بود: آیا تنها راه رعایت موازین و مقررات سدسازی این بوده که بگویم در هیچ شعاعی از سد روستایی نباشد چون ممکن است که باعث آلوده شدن سد شود.

وی تاکید کرده بود: در آینده شاهد جمعیت گردشگری بالایی در منطقه کمندان خواهیم بود و با این شرایط ممکن است گردشگران در این منطقه ایجاد آلودگی کنند که باید با رعایت موازین فنی توسط همه دستگاه‌های اجرایی در این زمینه از آلودگی زیست محیطی در بالادست سدها جلوگیری کرد و ضرورت دارد مسئولان مربوطه در مدت ۴۵ روز آینده پاسخ قانع کننده‌ای به مردم روستای کمندان بدهند.

پنج سال از این صحبت می‌گذرد اما خبری نشده و پاسخ قانع‌کننده‌ای نیز وجود دارد.

درخواست از وزیر نیرو برای تکمیل سد کمندان

حسین گودرزی، نماینده مردم دورود و ازنا در مجلس شورای اسلامی سال گذشته گفته بود: از وزیر نیرو درخواست کردیم برای تکمیل سد کمندان و آبگیری آن در سال ۹۹ اقدام کرده و همچنین تامین محل جابجایی ساکنان روستای کمندان نیز به طور اصولی اجرا شود و پیش‌بینی شده مراحل آبگیری سد مخزنی کمندان تا پایان سال ۹۹ انجام شود.

وی اردیبهشت امسال نیز گفته بود: امسال آبگیری سد کمندان انجام می‌شود و برای انتقال این روستا نیز اعتبار آمده و مردم باید حمایت کنند تا مسیر آبگیری آزاد شود.

وعده‌ی مدیرعامل آب منطقه‌ای محقق نشد

داریوش حسن‌نژاد، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان تیر ۱۴۰۰ گفت: مراحل اجرایی ساخت سد کمندان در یک سال اخیر با سرعت بسیار مناسبی انجام شده و براساس قولی که داده شده در چند روز آینده آماده آبگیری است.

وی اضافه کرد: کارگروهی از طریق منابع آب ایران برای بررسی سد به این منطقه اعزام شد و تمام مولفه‌های سد کمندان را مورد بررسی قرار دادند و آماده آبگیری است.

حسن‌نژاد در مورد تملک روستای کمندان با بیان اینکه به دلیل عدم همکاری اهالی روستا این موضوع با چالش اساسی مواجه کرده، افزود: پرونده‌ها تشکیل شده و شرکت آماده پرداخت مطالبات اهالی این روستاست.

مرداد ماه در حال سپری شدن است اما هنوز وعده مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان عملی نشده است.

وعده‌ی استاندار هم…

سید موسی خادمی، استاندار لرستان اردیبهشت ۱۴۰۰با اشاره به مشکلات سدسازی در این استان، ادامه داد: این موضوع تا چندی پیش یکی از مسائل مهم لرستان بود که خوشبختانه با حمایت‌های انجام‌شده سدهای کمندان و تاج امیر آماده آبگیری هستند و از وزیر نیرو تقاضا می‌کنم که یکی از برنامه‌های آینده پویش “هر هفته الف _ب” را به این موضوع در لرستان اختصاص دهد.

وی اضافه کرد: اگر این دو سد در لیست پروژه‌های افتتاحی قرار گیرد می‌توانیم یک سری اشکالات جزئی و نقدینگی آن را حل کرده و با تلاش همکاران این دو سد را تا خرداد یا تیر ماه به نتیجه برسانیم که آثار خیلی خوبی برای استان خواهد داشت.

این وعده‌ی استاندار نه‌تنها عملی نشده بلکه حتی به نزدیکی آن هم نرسیده و این دو سد کار زیادی برای افتتاح و آبگیری دارند.

تملک روستای کمندان در حال انجام است

حشمت بهمنی، فرماندار ازنا در خصوص آخرین وضعیت این پروژه گفت:خوشبختانه پروژه سد کمندان فعال است و امیدواریم در آینده نزدیک آب‌گیری شود.

وی ادامه داد: این سد برای آبگیری مشکلی ندارد و در مجموع روند آن در چند ماه گذشته رضایت‌بخش بوده است.

بهمنی با اشاره به مشکل ساکنان روستای کمندان، تصریح کرد: بحث تملک به تدریج در حال انجام است و حدود ۴۰ خانوار پول گرفته‌اند و مابقی مالکان نیز در آینده انجام خواهد شد.

فرماندار ازنا در خصوص جابجایی اهالی روستای کمندان نیز گفت: چند مکان پیشنهاد شده که هنوز هیچ‌کدام تایید نشده و در دست بررسی هستند و یکی از اولویت‌های ما تعیین تکلیف این موضوع است.

پروژه سد کمندان از همان روز اول مشکل داشته و مکان‌یابی نادرست مهمترین مشکل این پروژه بوده است. حالا هم طبق معمول وعده‌های زیادی رسانه‌ای شده که تاکنون تحقق آنها کمافی‌سابق بوده و امید می‌رود یکبار برای همیشه وعده‌ی این سد عملی شود.

منبع: ایسنا

همدان با ثبت آثار تاریخی مقصد گردشگری خارجی می‌شود

مدیرعامل شرکت خدمات مسافرت‌هوایی و جهانگردی پارسیان‌ پرواز گفت: ثبت جهانی آثار استان همدان از مهم‌ترین عوامل در راستای ارتقاء گردشگری است زیرا تمام گردشگران خارجی با هدف مطالعه تاریخ وارد ایران شده و اگر آثار استان ثبت جهانی شود، با توجه به پیشینه تاریخی غنی همدان به‌طور قطع استان ما یکی از مقاصد مهم گردشگری کشور خواهد شد.

سعید بهرامی در نشست تخصصی “گردشگری در کرونا و پساکرونا” که برگزار شد، به اهمیت جذب گردشگر در دوران کرونا اشاره کرد و افزود: در حوزه گردشگری سلامت درخواست‌های بسیاری از کشورهای همسایه در راستای صدور ویزای درمانی داشته‌ایم و با توجه به سهمیه شرکت اقدام به جذب گردشگر کرده‌ایم.

وی با اشاره به اقدامات صورت گرفته برای جذب گردشگر، خاطرنشان کرد: اقداماتی مانند شرکت در نمایشگاه گردشگری اربیل، برگزاری کنفرانس‌های علمی در شهر سلیمانیه و دعوت از تیم‌های پزشکی کشور عراق برای بازدید از مجموعه‌های درمانی موجب ورود ۴۷۰ بیمار از کشور عراق به استان شد.

وی با انتقاد از تیم‌های درمانی استان‌ همدان در رابطه با گردشگری سلامت، افزود: پزشکان استان برای دریافت وجه بیشتر، انتظار جراحی بیمار حتی در صورت عدم نیاز را دارند که همین موضوع باعث شد از این ۴۷۰ گردشگر وارد شده به استان همدان تنها تعداد کمی برای درمان در استان جذب شده و مابقی به استان‌های دیگر بروند.

در حوزه گردشگری واکسن بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم

مدیرعامل شرکت خدمات مسافرت ‌هوایی و جهانگردی پارسیان پرواز با بیان اینکه در حوزه گردشگری واکسن بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم، اظهار کرد: با وجود اینکه امکان کسب درآمد قابل توجهی در حوزه گردشگری واکسن را داشته‌ایم اما متأسفانه از این ظرفیت استفاده نکرده و از سایر کشورها جا مانده‌ایم.

بهرامی با تأکید بر نیاز حمایت دولت از شرکت‌های مسافرتی، تصریح کرد: با توجه به اینکه ۵۰ درصد درآمد شرکت‌های مسافرتی مربوط به تعطیلات نوروز است و متأسفانه شرایط کرونا و ممنوعیت مسافرت‌ در دو نوروز گذشته درآمد این شرکت‌ها به شدت کاهش داده‌، انتظار حمایت‌هایی مانند معافیت مالیاتی از مسئولان مربوطه وجود دارد.

وی با تأکید بر اینکه یکی از موضوعات مهم در بحث گردشگری آموزش است، گفت: متأسفانه در استان همدان تعداد اندکی تور لیدر حرفه‌ای وجود دارد و نیاز به آموزش و تربیت تورلیدرهای حرفه‌ای و با سواد احساس می‌شود.

بهرامی در ادامه خاطرنشان کرد: یکی دیگر از فاکتورهای اساسی در زمینه گردشگری، تبلیغات بوده که این تبلیغات باید در حوزه‌های مختلف گردشگری سلامت، گردشگری تفریحی و غیره به صورت جدی انجام شود.

شکست کوریدور سنتی گردشگری با تبلیغات

وی با اشاره به اینکه مسئله‌ای به نام کوریدور سنتی در صنعت گردشگری کشور وجود دارد، اظهار کرد: بر اساس این کوریدور مسافر از تبریز سفر خود را آغاز و با عبور از اصفهان و شیراز به کاشان رفته و سفر خود را به پایان می‌رساند.

بهرامی با اشاره به اهمیت شکستن کوریدور سنتی، تصریح کرد: تمامی گردشگران خارجی با مطالعه سفر می‌کنند بنابراین از مهم‌ترین راهکارهای شکست کوریدور سنتی و مطرح شدن استان همدان به عنوان یکی از استان‌های مطرح در گردشگری نیاز به تبلیغات، معرفی جاذبه‌های گردشگری و ثبت آثار جهانی احساس می‌شود.

وی با اشاره به ضرورت‌ ثبت آثار جهانی، خاطرنشان کرد: در سال ۸۴ توریست‌های ژاپنی را برای بازدید از بیستون به کرمانشاه بردم و توریست‌ها با توجه به کتاب رنگی که در دست داشته و گفته‌های تور لیدر، جاذبه‌های تاریخی با کتاب مطابقت می‌دادند.

بهرامی تأکید کرد: بنابراین ثبت جهانی آثار استان از مهم‌ترین عوامل در راستای ارتقاء گردشگری است زیرا تمام گردشگران خارجی با هدف مطالعه تاریخ وارد ایران شده و اگر آثار استان ثبت جهانی شود، با توجه به پیشینه تاریخی غنی همدان به‌طور قطع استان ما یکی از مقاصد مهم گردشگری کشور خواهد شد.

وی در ادامه به آورده‌های صنعت گردشگری اشاره کرد و گفت: برای مثال یک تیم چهار نفره گردشگری طی سه روز اقامت خود در استان همدان درآمد شش ماه شرکت ما را تأمین کردند یا در مواردی دیگر در زمینه گردشگری سلامت یک توریست در بیمارستان به شخصی که ویلچر او را جابه‌جا کرده انعام ۱۰۰دلاری داد.

وی با اشاره به پتانسیل بنای “استر و مُردخای” برای جذب گردشگر، افزود: با توجه به اینکه یکی از پایگاه‌های یهود در دنیا همدان بوده است و اگر نگرش سیاسی از روی این موضوع برداشته شود به‌طور قطع استر ومُردخای یکی از بناهای زیارتی یهود خواهد شد.

بهرامی در پایان به شورای عالی راهبردی در حوزه گردشگری اشاره کرد و گفت: این شورا از همکاری وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، وزارت بهداشت و وزارت امور خارجه به وجود آمده که گردشگری سلامت از این شورا تغذیه شده و بر اساس پروتکل‌های تعریف شده این شورا، شرکت‌های خدمات مسافرتی و جهانگردی بر اساس آن موظف به وارد و خارج کردن مسافر به داخل کشور هستند و اگر چنین شورایی در مقایس کوچک‌تر و درسطح استان تعرف شود به‌طور قطع خروجی خوبی خواهد داشت.

منبع: ایسنا

مرتبط:

گنبد علویان همدان

برج قربان همدان

تمام کارکنان هتل های فرودگاهی در مقابل کرونا واکسینه شدند

مدیرعامل شرکت توسعه گردشگری آریا زیگورات گفت: تمام کارکنان هتل های فرودگاهی امام خمینی (ره) در مقابل ویروس کرونا واکسینه شدند.

 بنابر اعلام روابط عمومی بانک گردشگری، سمانه یوسفی افزود: با پیگیری های انجام شده، کارکنان هتل های فرودگاهی در اولویت واکسیناسیون علیه ویروس کرونا قرار گرفتند و حدود ۱۳۰ نفر از کارکنان در مقابل این ویروس واکسینه شدند.
وی ادامه داد: دوز اول واکسیناسیون کارکنان هتل های فرودگاهی هفته گذشته انجام شد و در شهریور ماه آینده نیز دوز دوم واکسن تزریق خواهد شد.
یوسفی تصریح کرد: با توجه به اینکه کارکنان هتل های فرودگاهی در خط مقدم حفظ سلامت جامعه نسبت به شیوع کرونا در مبادی ورودی و خروجی کشور هستند، واکسیناسیون آنها در اولویت قرار گرفت.
وی ادامه داد: با توجه به ضرورت تست کرونا برای مسافران هتل های فرودگاهی، نگاه ما نگاه کلان در سطح جامعه بود و در یک سال گذشته، به طور مرتب مکاتبات و پیگیری ها برای واکسیناسیون کارکنان هتل های فرودگاهی انجام شده بود.
شرکت توسعه گردشگری آریا زیگورات وابسته به شرکت سرمایه گذاری میراث فرهنگی و گردشگری ایران (سمگا) از زیرمجموعه های گروه مالی گردشگری است.

منبع: ایسنا

مرتبط:

ضریب اشغال هتل‌های فارس به ۳۰ درصد رسیده است

لوفت هانزا هتل‌های فرودگاهی را برای اقامت کروی پروازی خود برگزید

ادامه کاوش‌ها برای کشف شهر گمشده «اوجان»

با آغاز فصل چهارم کاوش باستان‌شناسی در قلعه و ارگ حکومتی شهر تاریخی «اوجان»، جست‌وجوها برای کشف جزئیاتی بیشتر از شهر گمشدۀ سلجوقی ـ ایلخانی ادامه دارد.

 به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، رحیم ولایتی، سرپرست هیأت باستان‌شناسی مستقر در این منطقه، گفت: در این فصل از کاوش طبق برنامه شش ترانشه به اندازه ۱۰ در ۱۰ انتخاب شده که تا پایان فصل باید به صورت کامل کاوش شود تا بتوان فضای کلی قلعه و ارگ حکومتی را شناسایی کرد. به دلیل پیشبرد سریع‌تر کار، کاوش در دو قسمت ضلع غربی (ادامه فصل ۲) و ضلع جنوبی (ادامه فصل ۳) در حال انجام است.

او با اشاره به این‌که هیأت باستان‌شناسی شهر تاریخی اوجان در سال ۱۳۹۵ با حفر گمانه‌های متعدد در محدوده، حریم و عرصه شهر را معین کرد، مهم‌ترین اثر معماری شهر تاریخی اوجان را قلعه و ارگ حکومتی دانست که در شمال شهر و در داخل حصار قرار دارد.

ولایتی علت انتخاب این بنا را برای کاوش در چهار فصل گذشته، کشف پایه‌های سالم قلعه، ویژگی‌های خاص این اثر و معماری بی‌نظیر آن دانست که برای بازدید و مطالعه پژوهشگران، گردشگران و بازدیدکنندگان مناسب است.

این باستان‌شناس ادامه داد: بقایای این شهر باستانی در قسمت شمالی اوجان از جنوب و شرق شهرک صنعتی شماره یک تا غرب روستای اشرف‌آباد در ناحیه موسوم به «دالی‌دره‌سی» امتداد یافته است که مطالعات میدانی در محدوده شهر اوجان به صورت بررسی‌های پیمایشی دقیق، عملیات گمانه‌زنی و کاوش، به کشف و شناسایی آثار مختلف از این دوره منجر شد.

او بیان کرد: وجود سفال‌های مختلف دوره اسلامی از قرن ششم هجری تا ۱۴ هجری (از سلجوقی تا قاجار)، مسکوکات مفرغی متعلق به دوره ایلخانان، فضاها و ساختارهای معماری، ابعاد مختلفی از سکونت و تداوم استقرار را در این شهر به نمایش می‌گذارد.

blank

 

سرپرست هیأت باستان‌شناسی قلعه و ارگ اوجان با اشاره به کاوش‌های صورت‌گرفته در فصل‌های گذشته اظهار کرد: در فصل اول کاوش پنج ترانشه ۱۰ در ۱۰ در قست شمالی قلعه انتخاب شد و پس از کاوش برج مدور شمال‌شرقی و همچنین دیوارهای شمالی بنا پدیدار شد که از داده‌های مهم این فصل از کاوش می‌توان به تکه‌های سفال مربوط به دوره‌های سلجوقی، ایلخانی، صفوی و قاجاری اشاره کرد.

blank

 

او با اشاره به انجام فصل دوم کاوش باستان‌شناسی در قلعه یا ارگ حکومتی شهر تاریخی ـ ایلخانی اوجان با هدف آزادسازی دیوارها و برج مدور شمال غربی، از یافته‌های کاوش باستان‌شناسی فصل سوم قلعه و ارگ حکومتیِ شهر تاریخی را، دیوار برج سوم عنوان کرد.

شهر تاریخی اوجان از جمله شهرهای مهم دوره سلجوقی ـ ایلخانی در آذربایجان شرقی است که بنای اولیه آن در دوره سلجوقیان بنیان گذاشته شد و در دوره غازان‌خانِ ایلخانی بازسازی شده و مورد استفاده قرار گرفته است.

محل دقیق شهر تاریخی اوجان توسط هیأت باستان‌شناسی دانشگاه تهران در بررسی باستان‌شناسی منطقه اوجان در سال ۱۳۹۲ مورد شناسایی و مکان‌یابی قرار گرفت و از مستندات مهم این شهر می‌توان به  توصیف‌های ارائه‌شده از شهر اوجان در متون تاریخی و جغرافیایی به‌ویژه تصویری که مطراقچی نقاش سلطان سلیمان عثمانی از آن به یادگار گذاشته است، اشاره کرد.

منبع: ایسنا

نیوزیلند پذیرای گردشگران بین‌المللی می‌شود

دولت نیوزیلند که به‌طور کامل کرونا را مهار کرده است، قصد دارد در اوایل سال آینده میلادی با احتیاط مرزهای خود را برای مسافران بین‌المللی باز کند.

به نقل از ان‌پی‌ار، جاسیندا آردرن، نخست‌وزیر نیوزیلند گفت: تا زمان تکمیل واکسیناسیون تا پایان سال ۲۰۲۱ مرزها بازگشایی نخواهد شد.

مقامات همچنین گفتند: با افزایش تهدید نوع دلتا و به‌منظور سرعت‌بخشیدن به دوز اول تزریق واکسن برای محافظت از افراد بیشتر، دومین تزریق واکسن فایرز را به تعویق می‌اندازند.

موفقیت نیوزیلند در از بین‌بردن ویروس کرونا باعث شده است که زندگی تقریبا به حالت عادی برگردد. کشور پنج میلیون نفری در جنوب غربی اقیانوس آرام از زمان شروع همه‌گیری تنها ۲۶ مورد مرگ را گزارش کرده و این مورد با بستن مرزها برای افرادی که ساکن یا شهروند نیستند، حاصل شده است اما برای بسیاری سوال است که آیا برای نیوزیلند امکان‌پذیر است که با از سرگیری سفرهای بین‌المللی رویکرد صفر در برابر ویروس را حفظ کند؟

جاسیندا آردرن گفت: دولت قصد دارد از توصیه‌های متخصصان پیروی کرده و راهبرد حذف را حفظ کند.

وی گفت: در حالی که شیوع بیماری همه‌گیر در خارج از کشور ادامه دارد و ویروس همچنان در حال تغییر و جهش است، بهترین کاری که می‌توانیم انجام دهیم این است که دستاوردهای به دست آمده را حفظ کنیم.

آردرن اظهار کرد: تا زمانی که تزریق واکسن نیوزیلند در انتهای سال به پایان نرسد مرزها باز نخواهد شد، البته این روند بسیار کندتر از اکثر کشورهای توسعه یافته بوده اما در حال تسریع است.

وی افزود: از سه ماهه اول سال آینده، این کشور به مسافران اجازه می‌دهد تا به صورت مدیریت شده وارد شوند.

آردن خاطرنشان کرد: گردشگران از کشورهای کم‌خطر که کاملا واکسینه شده‌اند، ملزم به قرنطینه نیستند. افراد از کشورهایی با خطر متوسط باید نوعی قرنطینه را بگذرانند و افراد از کشورهای پرخطر یا واکسینه‌نشده نیز باید ۱۴ روز در هتلی که توسط نیروهای نظامی اداره می‌شود، اقامت کنند.

دولت نیوزیلند، فهرست رتبه‌بندی کشورها بر اساس خطر را ارائه نکرد و علت آن را تغییر سریع فهرست اعلام کرد.

آردرن همچنین اعلام کرد: زمان استاندارد برنامه‌ریزی شده بین دوزهای واکسن فایرز از سه به ۶ هفته افزایش یافته و منطقی است که تعداد بیشتری از نیوزیلندی‌ها حداقل تا حدی به‌طور جزئی واکسینه شوند و این تغییرات با استقبال صاحبان مشاغل ازجمله افراد در صنعت گردشگری مواجه شد.

پیش از شیوع بیماری همه‌گیر کووید، سالانه بیش از سه میلیون مسافر خارجی از نیوزیلند بازدید می‌کردند و گردشگری یکی از بزرگترین صنایع این کشور بود.

کریس رابرتز، مدیر اجرایی صنعت گردشگری گفت: نقشه راه بسیار مهم است تا همه مشاغل ازجمله اپراتورهای گردشگری بتوانند از قبل برنامه‌ریزی کرده و تصمیمات آگاهانه بگیرند. حدود ۲۹ درصد از مردم نیوزیلند یک دوز واکسن دریافت کرده‌اند و ۱۷ درصد کاملا واکسینه شده‌اند.

منبع: ایسنا

مرتبط:

توقف سفرهای بدون قرنطینه از استرالیا به نیوزیلند