کشف کتیبه ساسانی در نقش رستم فارس

حمید فدایی، دوشنبه بیان داشت: در بالای کوه حسین که منتهی به نقش رستم است نیز تعداد زیادی نقش و نگار و کتیبه وجود دارد و حتی برخی از آنها برای نخستین بار کشف و گزارش می‌شوند و در حال حاضر نیز یک کتیبه جدید که به خط پهلوی نگاشته شده و متعلق به دوره ساسانیان است در این محل کشف شده که کارشناسان در حال خوانش آن هستند.

وی ادامه داد: کتیبه ‌ای که در بالای کوه حسین یافت شده، به ‌ظاهر کتیبه ساده‌تری است و بی‌شک در بالای این کوه شاهد اتفاقات زیادی خواهیم بود، دیواری که در پایین کوه وجود دارد در بالای کوه نیز حدود پنج کیلومتر و باضخامت زیاد، ادامه پیدا می‌کند.

او بیان کرد: به نظر می‌آید که این محوطه مقدس بوده و به‌ غیر از دیوار، آثاری از قلعه، بند دوره هخامنشی و شواهدی از آثار تحت‌الارضی موجود است که شامل قطعات سفال است و نشان از استقرار دوره‌های مختلف تاریخی در این مکان دارد و این بخش از نقش رستم، کمتر شناخته‌ شده است.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید همچنین در مورد کشف کتیبه ‌ای جدید در نقش رستم که سال ۹۸ خبرساز شده بود، گفت: آن کتیبه در آرامگاه داریوش یافت شد و تنها آرامگاه هخامنشی که در نقش رستم کتیبه دارد، آرامگاه داریوش است.

فدایی اضافه کرد: تقریبا تمام کتیبه‌ های آرامگاه داریوش خوانده‌شده است و آنچه سال ۹۸ خبرساز شد، بخشی بود که در سال‌های گذشته از میان لایه‌های رسوبی خارج‌شده بود اما از دید پژوهشگران برای خوانش دورمانده بود. از این‌رو سال گذشته مجدد خوانده شد.

وی با اشاره به اینکه در سال گذشته، ۲ کارگاه خیلی مهم در نقش رستم برپا شد که بزرگ‌ترین آنها در آرامگاه خشایارشا بود، اظهار داشت: در حوزه حفاظت‌های اضطراری در این آرامگاه کارهای خوبی انجام گرفت.

به گفته فدایی، در نقش رستم چهار نیروی کارشناس مرمت و یک استادکار در آرامگاه خشایارشا فعال هستند.

او ادامه داد: در کنار این آرامگاه، کار حفاظت از نقش برجسته هرمز دوم که از جمله نقش‌های ساسانی در مجموعه نقش رستم است در زمستان سال ۹۸ آغاز کردیم و اگرچه این نقش برجسته، بسیار فرسوده و آسیب دیده است اما عملیات پاکسازی و استحکام بخشی آن ظرف چند روز آینده به انجام خواهد رسید.

تهیه پرونده میراث جهانی نقش رستم

فدایی با اشاره به تهیه پرونده ثبت جهانی نقش رستم، گفت: قرار است این پرونده، متممی بر پرونده تخت جمشید باشد و سال‌هاست که در مورد پرونده نقش رستم در حال رایزنی بودیم اما به‌طور ویژه از ۲ سال گذشته، نقش رستم را به یک پایگاه دائمی تبدیل کردیم که قبل از آن بیشتر در تخت جمشید بودیم و حضور به صورت کارشناسی و مطالعات پژوهشی در نقش رستم کمتر بود.
وی اظهار داشت: برای آنکه بتوانیم پرونده جهانی نقش رستم را کامل کنیم، بررسی و مستند نگاری را نه‌ تنها در نمای جلویی و پایین کوه حسین، بلکه در بالای کوه دنبال کردیم و افزون بر این در سال ۹۵ با استفاده از فناوری‌های موجود، نقشه‌برداری دقیقی از داخل و بالای کوه حسین تهیه کردیم که این اطلاعات برای پرونده مورد نیاز بود.

او افزود: هم اینک پنج کارشناس در زمینه حفاظت، باستان‌شناسی و کارشناسی در مجموعه نقش رستم حضور دارند تا بتوانیم اطلاعات مربوط به این پرونده را به‌ صورت عملی تهیه کنیم.

بخش عمده نقش رستم هنوز ناشناخته است

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید اظهار داشت: بیشتر افراد به ‌صورت عادی، نمای جلوی نقش رستم را که همانا آرامگاه‌ها هست، مشاهده می‌‍کنند در حالیکه نباید فراموش کرد که مجموعه نقش رستم، یک محوطه بسیار بزرگ است که بخش عمده و نادیده این محوطه در بالای کوه حسین قرار دارد که در واقع این مکان را به شهر مردگان می‌شناسیم و در دوره هخامنشیان رونق زیادی داشت، ضمن اینکه در پیشینه این منطقه آثاری از دوره عیلامی‌ها نیز وجود دارد.

فدایی ادامه داد: البته در دوره هخامنشیان اتفاقات زیادی در این منطقه رخ داده و این مکان از جایگاه مقدسی برخوردار بوده و همین امر موجب شد که در دوره ساسانیان اهمیت این منطقه نه ‌تنها کمرنگ نشود بلکه توسعه بیشتری پیدا کند و ساختارهای معماری زیادی در این دوره به آن اضافه شود.

وی اضافه کرد: دیواری که در مقابل آرامگاه‌ها داریم به‌احتمال‌زیاد متعلق به دوره ساسانیان است و بخش عمده‌ای از اتفاقات تاریخی، بالای کوه حسین است که هنوز آنها را مشاهده نکرده‌ایم و این آثار نه‌ تنها برای بازدیدکنندگان قابل‌رویت نیست بلکه بسیاری از متخصصان نیز شاید دسترسی به آن مناطق نداشته باشند.

اگر باران ببارد 

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید همچنین به موضوع کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و به وجود آمدن شکاف‌ها و ترک‌هایی که در تخت جمشید و نقش رستم ایجاد شده گفت: در یک دهه گذشته با پدیده خشکسالی مواجه بودیم و از حدود هفت سال قبل شاهد نمایان شدن شکاف‌ها و ترک‌ها در نقش رستم هستیم.

فدایی ادامه داد: بنا بر نظر کارشناسان اگر وارد دوره ترسالی که اکنون شواهد آن آشکار شده است، بشویم و این روند ادامه یابد، بخشی از زمین می‌تواند خود را ترمیم کند و می‌توان امیدوار بود که با ترمیم وضعیت زمین، از گسترش شکاف‌ها و در نهایت فرونشست زمین جلوگیری شود.

وی اضافه کرد: ما نگران به وجود آمدن فرو چاله در نقش رستم و مجموعه تخت جمشید هستیم اما اگر زمین خود را ترمیم کند این نگرانی کاهش می‌یابد، ضمن اینکه در سال های پیشین، شکاف‌ها و یا ترک‌هایی که در این ۲ یادمان تاریخی ایجاد شده را به صورت مستمر با مخلوط ریزی، که بتواند موجب استحکام این آثار تاریخی شود، پُر کرده‌ایم.

فدایی، در مورد شرایط کنونی شکاف‌های نقش رستم گفت: با وجود بارندگی‌های سال جاری، می‌توان گفت وضعیت ترک‌ها و شکاف‌ها نسبت به گذشته تا حدودی بهتر شده است، اما نباید فراموش کرد که در سال‌های گذشته بعد از هر بارندگی، بسیاری از شکاف‌ها شسته می‌شدند و به جای آنها آب در این مکان فرو می رفت لیکن از اسفند ۹۸ تاکنون با وجود چندین نوبت بارندگی، هیچ شکاف جدیدی در نقش رستم شاهد نبودیم، هر چند که این بدان معنا نیست که مشکل کاملا رفع شده بلکه باید به فکر راهکاری نهادینه‌تر باشیم.

به گفته وی، برداشت زیاد از حد اهالی شهرستان مرودشت از آب‌های زیرزمینی یکی دیگر از مشکلات این منطقه است، به گونه‌ای که به گفته کارشناسان حدود ۱۵ سال قبل، سطح آب‌های زیرزمینی در این شهرستان در حدود ۲۰ متر بود اما اکنون این عمق به بیش از ۲۰۰ متر رسیده است.

او بیان کرد: با وجود مشکل یاد شده، به‌ جای آنکه مدیریت به سمت تغییر الگوی کشت در کشاورزی این شهرستان باشد، نه‌ تنها این اتفاق نیفتاده یا کمتر افتاده، شالیکاری و برنج‌کاری نیز توسعه یافته است.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید افزود: برنج‌کاری بیشترین آب را نیاز دارد و اکنون نیازمند مدیریت برداشت از آب‌های زیرزمینی منطقه هستیم و این مهم یک وظیفه ملی است که دستگاه‌های مختلف باید از این امر حمایت کنند.

توسعه پایدار گردشگری، جایگزین مناسبی برای کشاورزی در منطقه مرودشت

فدایی بیان داشت: نباید فراموش کرد که بخش پایدار منطقه مرودشت، میراث فرهنگی است و توسعه بدون توجه به این بخش نادرست است و می‌توان گفت، میراث فرهنگی و توسعه پایدار گردشگری می‌تواند جایگزینی برای کشاورزی در این منطقه باشد.

او افزود: همواره در طول تاریخ، بحران کمبود آب در ایران بوده و همچنان ادامه دارد اما راه نجات این سرزمین، توجه به میراث فرهنگی غنی آن است.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید ادامه داد: این مجموعه جهانی متشکل از کاخ‌های تخت جمشید، نقش رستم و پاسارگاد است و سال‌هاست به عنوان یکی از شناخته شده‌ترین مکان‌های گردشگری ایران است که در میان گردشگران داخلی و خارجی طرفداران بسیاری دارد، اما در پاسخ به چرایی اینکه نتوانسته توسعه گردشگری را به نحوی رقم زند که مردم منطقه با کسب درآمد از حضور گردشگران بتوانند راهکارهایی برای حفظ و توسعه پایدار میراث منطقه بیابند، باید گفت، چنین رویکردی به تخت جمشید حدود یک دهه قبل کمرنگ بود.

فدایی گفت: در سال‌های قبل کمتر به مساله کسب درآمد از محل رونق گردشگری در این منطقه پرداخته شد و مردم این منطقه نیز کمتر در این زمینه برنامه‌ریزی اقتصادی کردند اما ظرف یک دهه گذشته که به سبب خشکسالی، کشاورزی با چالش روبه‌رو شد این موضوع موجب شد تا مردم به فکر تغییر روند کسب درآمد خود بیفتند و اقتصاد به سمت گردشگری هدایت شود چنانکه در چهار سال گذشته با تقاضای زیادی برای ایجاد و تاسیس واحدهای بوم‌گردی روبه‌رو شدیم.

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید ادامه داد: کوشش کردیم قوانین سختگیرانه را در محدوده و حریم تخت جمشید، پاسارگاد، نقش رستم و… کمتر کنیم تا واحدهای بوم‌گردی بتوانند فعالیت خود را آغاز کنند و بدون تردید اگر حمایت‌های لازم از میراث فرهنگی و مقوله گردشگری محقق شود، می‌توانیم به پایداری منطقه امیدوار باشیم.

نقش‌ رستم نام مجموعه‌ای باستانی در روستای زنگی‌آباد واقع در شمال شهرستان مرودشت از توابع استان فارس است که در فاصله حدود ۶ کیلومتری تخت جمشید قرار دارد.
این محوطه باستانی یادمان‌هایی از عیلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده‌است و از حدود سال ۱۲۰۰ پیش از میلاد تا ۶۲۵ میلادی همواره مورد توجه بوده‌است. آرامگاه چهار تن از پادشاهان هخامنشی، نقش برجسته‌های متعددی از وقایع مهم دوران ساسانیان، بنای کعبه زرتشت و نقش‌برجسته ویران‌شده‌ای از دوران عیلامیان در این مکان قرار دارند.

سلسله ساسانیان از سال ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی بر ایران حکمفرما بودند.

یادمان تاریخی تخت جمشید که متعلق به دوره هخامنشیان است یکی از چهار اثر ثبت شده استان فارس در فهرست آثار جهانی است که در سال ۱۹۷۹ میلادی با شماره ۱۱۴در سازمان جهانی علمی، فرهنگی و تربیتی ملل متحد (یونسکو) ثبت شد. سلسله هخامنشی یا هخامنشیان که بنیانگذار آن کوروش بود از ۵۵۰ تا ۳۳۰ پیش از میلاد به مدت ۲۲۰ سال بر ایران حکومت کردند.

مجموعه جهانی تخت جمشید در شهرستان مرودشت و در فاصله ۶۰ کیلومتری شمال شیراز واقع شده است.

منبع:ایرنا

مرتبط:شکوه و عظمت تاریخ ایران در تخت جمشید