«گنز بپو» کتابی برای احیای گویش قشمی

در این کتاب یکهزار و ۱۴۸ بیت شعر و بیش از یکهزار و ۵۰۰ کلمه و اصطلاح اختصاصی برای آشنایی با گویش محلی قشمی به کار رفته است. علاوه بر آن، انسان شناسی، قوم شناسی و رگه‌های تلفیقی آن با کشورهای حاشیه خلیج فارس وجود دارد که اطلاعات مناسبی در اختیار محققان جامعه شناسی، انسان شناسی، زبان شناسی و مانند آن قرار می دهد. گنز بپو این کتاب طبق نظر کارشناسان میراث فرهنگی، دریچه‌ای ادبی به روی فرهنگ و میراث ناملموس جزیره قشم به شمار می‌آید.

نویسنده کتاب در گفتگو با خبرنگار ایرنا گفت: ابتدا قصدی برای تالیف این اثر نداشتم؛ از سال ۱۳۷۶ در حال نوشتن شعرهای قدیمی در مورد بازی بچه‌ها بودم که بعدها چند نفر از دوستان تشویقم کردند تا آن را به صورت کتاب دربیاورم. چند نفر از اهالی قشم، به خصوص راشد معینی، محمد بدیعی، عبدالواحد امینی، اقبال زبیری و دکتر دشتی زاده بسیار در این خصوص مرا تشویق کردند و آقای امینی و پسرم اقبال و همسر ایشان، خانم رحیمی در این خصوص تلاش زیادی کردند.

محمد زبیری افزود: پدرم هم اکنون بالای صد سال دارد و بسیار شعر می‌گفت و برخی اشعار هم از قدیم وجود داشت، با توجه به این مساله و نیت ابتدایی که شعر برای فرزندانم جمع آوری می‌کردم، با مشورت سایر عوامل به ثمر رسیدن کتاب آنرا گنز بپو (گَنز بَپو) نامگذاری کردیم که در گویش محلی به معنای گنج پدر بزرگ است.

وی ادامه داد: بسیاری از سروده‌ها و همچنین دسته‌بندی آن‌ها نتیجه تلاش خودم است، البته از برخی اشعار قدیم و یا مضمون آن‌ها در اشعارم استفاده کردم.

این شاعر ۷۱ ساله تصریح کرد: ۶۰۰ شعر از پدرم و سایر شاعران قدیمی آماده است تا در یک مجلد مستقل به چاپ برسد.

وی افزود: علاوه بر شعرهای قدیمی، ۲ کتاب دیگر آماده‌ی انتشار دارم که با حمایت بخش خصوصی یا سازمان منطقه آزاد، امکان انتشار آن‌ها وجود دارد.

زبیری ادامه داد: یکی از این کتاب‌ها شامل کلمات قشمی است با ترجمه فارسی که آماده انتشار است.

وی اظهار کرد: کتاب دیگر نیز شامل  اشعاری هست که با ذکر و نام خدا آغاز می‌شود و سیر زندگی و رشد انسان را تا لحظه مرگ روایت می‌کند.

این شاعر دیرستانی افزود: همه شعرها با نوعی تلنگر در خصوص زندگی و نحوه زیستن درست انسان است و سراسر نکته و نصیحت است.

زبیری تصریح کرد: کتاب «تاریخ دیرستان» را در دست تالیف دارم و امیدوارم بتوانم آنرا به اتمام برسانم.

وی در خصوص کتاب گنز بپو گفت: این کتاب در ۲۱۶ صفحه با شمارگان یکهزار جلد منتشر شده است و روایتی سیال از زندگی مردمان جزیره قشم را در قالب حدود یکهزار و ۲۰۰ بیت شعر ارائه می‌دهد.

 

شاعر قشمی افزود: خاطرات دوران کودکی، بازی‌های دختران، پسران، جوانان، هزینه‌های زندگی، خوراکی‌ها، رسم و رسوم زندگی، داروها و بیمارها، وسایل زندگی موضوعات دیگر محورهای این کتاب را تشکیل می‌دهد.

وی ادامه داد: رسومات عروسی و عزا، شغل و لباس زنان، شغل مردان، کالاها و مایحتاج زندگی در گذشته، روش‌های صید، اعتقادات و مراسم مذهبی، بارداری زنان و آیین تولد فرزندان از دیگر مطالبی است که در این کتاب آورده شده است.
این هنرمند قشمی اظهار کرد: حیوانات و آواهای آن، سفر به عمان، سبک تجارت، خوراک و آداب سفر، رفتار نیروهای نظامی قدیم، صدور شناسنامه، دزدان دریایی، طول و عرض جغرافیایی جزیره، جمعیت آن، مرکز و روستاهای قشم، خصوصیات مردم هر روستا، حتی شهرک‌های جدید و در نهایت طلب دعا و آمرزش دیگر نکته‌هایی است که در این کتاب به آن‌ها اشاره شده است.

وی افزود: علاوه بر اشعار، یک متن به صورت نثر در خصوص ۳۱ بازی کودکانه، ۱۳ بازی مخصوص دختران و همچنین شرح مراسم عروسی، عزا، سنت‌های دینی، مراسم زار، فال بینی، اعتقادات عامیانه، دزدان دریایی و بیماری‌های مندرج در شعرها و داروهای گیاهی و روش درمان آن‌ها نیز آورده شده است.

وی افزود: مادرم چندسال پیش مرحوم شدند. ۲ پسر و سه دختر و ۱۱ نوه دارم. یکی از پسرانم که ساکن قشم است و مدتی مدیر ژئوپارک سازمان بود. یکی از دخترانم نیز اهل شعر است و عروسم که ادبیات خوانده علاقمند به کارهایم است و بسیار مرا یاری می‌رساند.

این شاعر قشمی در خصوص گویش قشمی گفت: با توجه به موقعیت خاص جزایر خلیج فارس و حضور مردم و یا نظامیان از کشورهایی مانند پرتغال، انگلیس، هند، کشورهای حوزه خلیج فارس و نیز از قاره آفریقا،گویش قشمی واژگان بسیاری از آنها وام گرفته اند.

وی افزود: برای مثال ما به واژه‌ی لیوان «گلاس»می‌گوییم که از زبان انگلیسی اخذ شده ، و یا شعرهای مراسم زار روستای سَلَخ، آفریقایی است. البته این مساله باید توسط زبان شناسان بررسی شود اما با تحقیقاتی که من کردم، به این نتیجه رسیده ام.

زبیری در پایان افزود: نویسندگی در جزیره قشم، مسائل خاص خود را دارد و خوشحالم که امروز حاصل کار ۲۳ ساله را می‌بینم و امیدوارم که این یادگار از من برای مردم باقی بماند.

کتاب «گنز بپو، در سرگذشت و فرهنگ کهن جزیره قشم» توسط نشر مهر و ما به سال ۱۳۹۸ در یکهزار شمارگان به زیور طبع آراسته و با بهای ۴۰ هزار توان روانه بازار شد.

مرتبط:

آشنایی با بازارهای جزیره ی زیبای قشم

قشم _جزیره ای زیباتر از کیش

معرفی غار خربس قشم