سفرنامه ی سیوند

سیوند روستایی خوش آب و هوا در استان فارس است که در زمان هخامنشیان محل تجمع بزرگان پارس و یا محلی برای زندگی آن ها بوده است. نام این روستا از سی + وند گرفته شده و سی قوم این روستا را تشکیل می دادند.

در ابتدا رودخانه ای که از پاسارگاد تا تخت جمشید امتداد داشته و به علت وجود سی بند و آبگیر روی رودخانه، به سی بند معروف بوده است؛ اما بعدها این نام به روستای کنار آن نسبت داده شده است.

یک احتمال دیگری نیز وجود دارد که در ابتدا شاید نام سیوند به آبادی های کنار رود گفته می شده و بعد روی رود نام گذاری شده است.

شاید واژه ی سیوند با واژه ی ثیکا اسم مونث از فارسی باستان ارتباط داشته باشد. ثیکا در اصل به معنی شفته ی پایه ی بنا، قلوه سنگ، یا سنگریزه است. این واژه در کتیبه ی داریوش در شوش که در مورد مصالح کاخ گفت و گو می کنند به کار رفته است. سی + وند = سیوند به معنی دارنده ی سنگ یا سنگ دار است که با طبیعت این منطقه مطابقت دارد.

به علت پوشش انبوه این منطقه که به کبود می ماند ، سیوند در ابتدا سیه بند بوده است.

احتمال دیگری که در مورد نام این روستا وجود دارد، این است که شاید سیوندها از نوادگان قوم سکاها از روسیه باشند که باقی مانده ی آن ها در ایران پراکنده شدند و در استان های مختلفی سکونت داشته اند. به هر قومی که در مناطق مختلف کشور سکونت داشتند، نام هایی نسبت داده اند. در لرستان، خوزستان، ایلام و چهارمحال و بختیاری به سکوندها، در کرمانشاه به سکاوندها، در سیستان وبلوچستان به سکستان معروف بوده اند. اما با گذشت زمان نام قومی که در لرستان ، خوزستان ، ایلام و چهارمحال حضور داشتند به سی وند و سپس به سکوند یا سگوند و در سیستان از سکستان به سیستان و در فارس از سکوند به سیوند تغییر کرده اند. اما سیوند همچنین می تواند به معنی سی که عدد مقدسی در ایران باستان بوده است، باشد.

با حمله ی محمود افغان در سال ۱۱۳۴ هجری قمری، سیوند به طور کلی نابود شد و مردم آن منطقه تا مدت های زیادی در کوه های تنگ خشک ادامه ی حیاط می دادند و به خاطر در امان ماندن از حمله های متعدد به محلی به نام ده کهنه عزیمت کردند که در جنوب سیوند کنونی قرار دارد. تعداد زیادی از ساکنان سیوند به علت فقر و حمله های پی در پی از ده کانه به ناحیه جنوبی استان فارس مانند عسلویه مهاجرت کرده اند. خانواده هایی هم به رابر یا اسکر که در کرمان قرار دارد مهاجرت کرده اند. مردم این منطقه بسیار مهمان نواز و شجاع و دلیر هستند. در دوره ی قاجار نیز باقی مردم سیوند به مکان امروزی سیوند مهاجرت کردند. بعد از استان فارس، استان کرمان بیشترین سیوندی را در خود جای داده است. در سال های گذشته عده ای از سیوندیان به کرمان و شهرهای سیرجان، بافت، رابر و کرمان مهاجرت کردند.

سرچشمه ی رودخانه ی سیوند در ارتفاعات منطقه ای به نام خسرو شیرین در شهرستان اقلید است. از گذشته تا اکنون بر روی این رود، مخصوصا در تنگه بلاغی، سد های زیادی احداث شده که در حال حاضر، سد کنونی این رود به نام سد سیوند است. کندل هایی در اطراف این رودخانه قرار دارند که کندل امامزاده بزرگترین کندل است. در مسیر این رود، سیوند، دشت پاسارگاد، شهر تاریخی اصطخر و تنگه بلاغی قرار دارد و بعد از گذشت از شهر اصطخر، شاخه ای از آن به تخت جمشید می رود و موجب تامین آب برای این منطقه می شود. با کمک این رودخانه، سنگ های ساخت تخت جمشید از معدن سنگ سیوند آورده شده است. سپس با گذشت از این مناطق با پیوستن به رود کر، رود پلوار (کلوار) را تشکیل می دهد و در نهایت وارد دریاچه ی بختگان می شود. رود سیوند به علت فواید زیادی که برای مردم داشته، در زمان گذشته به عنوان رود مقدس شناخته شده است.

این رود دارای شیتوها و قم های خطرناکی است که مهم ترین و عمیق ترین آن ها، قم وشیتوی امامزاده، قم اسوری، قم عبادی، قم سربند، قم وردی و قم و شیتوی سلطان کرم است. در اطراف این رود چندین منطقه ی مسکونی قرار دارد که شامل دوسه زنگی آباد، دوسه دشتبال، دو سه قصر دشت و سیدگه است که بزرگترین آن ها سیوند است. از عواملی که موجب شده این رودخانه بارز و شناخته شده باشد پوشش درخت های خارشتر، گز، بید و بوته های نوند(اسفند) و ماسه ای بودن و سنگریزه ای بودن آن است. حیوانات مختلفی نیز در اطراف رودخانه زندگی می کنند؛ مانند دال، لاک پشت، درنا، اردک وحشی، شانه بسر ، خرچنگ و همینطور پرنده ی نادری به نام فلامینگو سیوندی که در حال حاضر تعداد کمی از آن باقی مانده و رو به انقراض است.

در سال ۱۳۴۹ نقشه سد سیوند طراحی شد. طرح اولیه ی این سد در منطقه ی سیوند انجام شده بود اما بعد از انقلاب، نماینده مردم مرودشت که از اهالی سعادت شهر بود، ساخت سد را به محل فعلی تغییر داد و برای تغییر نامش به سد سیبویه تلاش زیادی کرد که بی نتیجه ماند. نام سد سیوند موجب شده که روستای سیوند در جهان شناخته شود.

بافت کوچه باغ های سیوند با دیوارهای پرچین و پر پیچ و خم بسیار بی نظیر و زیبا است. این باغ ها به چهار قسمت صاحب دیوانی شمالی میانی و جنوبی (قنبر قنبرو) تقسیم می شوند. قدمت بخش جنوبی به چهل سال می رسد اما بخش های دیگر قدمتی طولانی تر دارند. آب مورد نیاز هر بخش توسط جوی سیوند تامین می شده است. هر کدام از کوچه باغ های سیوند دارای یک یا دو اشکن هستند که اشکن ها چندین برم دارند و هر کدام از باغ ها دارای یک بور هستند. روییدن گلهای زیبا و خاکشیر شاهتره سیر موک سنبل روی دیوارها و راهیابی کوچه باغ ها به جنگل های صنوبر و سیپیدار و چنار زیبایی باغ را  دوچندان کرده است. وجود چم ها سیوند را بسیار منحصر به فرد کرده است. چم های امامزاده ، ریگی و چم محمودی وسربند مهم ترین چم های سیوند است. امروزه با تخریب دیوارهای چینه ای و به کار گذاشتن دیوارهای بلوکی به جای آن ها، حیات را در کوچه باغ های سیوند تهدید می کند. از دیگر محصولات باغ های سیوند می توان به انواع سیب، گردو، بادام، زردآلو، شلیل، آلو زرد، بیدمشک و انگور اشاره کرد.

سیوند دارای کوه هایی است که متعلق به رشته کوه های زاگرس هستند و در ابتدای کوه های بلاغی و در مسیر از راه اصلی اصفهان-شیراز گذر کرده و تا سیوند رفته رفته ارتفاع بیشتری می گیرد، و بعد از آن ارتفاعش کم می شود و در بنای نقش رستم به کمترین ارتفاع خود می رسد.

روستای باستانی سیوند سوغاتی های فراوانی دارد که از آن ها می توان به میوه هایی مانند انار، هلو، گلابی، خیار سبز، سیب و همینطور گردو بادام اشاره کرد. سفیداب سنتی سیوند از سوغاتی های قدیمی این روستا است. در میان این سوغاتی های خوش طعم سیوند ترشیجات تهیه شده از سرکه سنتی، آبغوره و همینطور عرق بیدمشک، شیره انگور ، شاتره ، رب گوجه و خیار شور را نباید فراموش کرد.

سفرنامه ی سیوند (سی بند):

جمعه  ۱۳۶۰/۰۸/۲۹

ساعت ۰۶:۰۰  از طریق جاده شیراز – اصفهان  بوسیله وانت بار عزم سفر کردیم.مقصد سی بند و بازدید و بررسی غارهای این نواحی بود.

این محل در ۹۲ کیلومتری شمالشرق شیراز و ۵ کیلومتری قصبه سی بند قرار دارد. در شمال قریه قوام آباد در دل رشته کوه شرقی – غربی  غارهای متعددی دیده می شود که بزرگترین غار آن دهانه ای به قطر ۲۰ متر و ارتفاع ۱۰ متر و طول ۲۰ متر دارا است. سایر غارهای آن هم کوچک و از نظر رسوبگذاری بی اهمیت هستند.

در کنار قریه قوام آباد امامزاده ای به نام ( سلطان کرم ) واقع است که رود بولوار از مقابل آن می گذرد. در ساعت ۱۷:۰۰ توسط مینی بوس به شیراز باز گشتیم.

تعداد افراد در این سفر جمعا” ۵ نفر بود که ۴ نفر از اعضاء اصلی و ۱ نفر مهمان این گروه  بودند.

دسترسی:

برای رفتن به روستای سیوند به استان فارس شهرستان مرو دشت بروید و از آن جا در مسیر تخت جمشید به پاسارگاد، به این روستای باستانی می رسید.

مرتبط:

آشنایی با پارک ملی بختگان در شیراز

شهر باستانی استخر

مقبره کوروش بزرگ در پاسارگاد