آیین‌های دهه دوم محرم در برزک کاشان
مردم برزک پس از برگزاری مراسم نخل‌گردانی و علم‌گردانی در روز عاشورا، در ششمین روز شهادت اباعبدالله الحسین و یاران با وفای ایشان، با آیینی متمایز ارادت و دوستداری خود را نسبت به امام حسین (ع) و اهل بیت ایشان اثبات می‌کنند.
در روز عاشورا مردان و جوانان نخل را که نمادی از تشییع پیکر پاک امام حسین (ع) است حمل می‌کنند و بر سر و سینه می‌زنند. ولی در روز ششم شهادت، زنان مجمعه و سینی‌های خشکبار باغ‌های خود را بر سر گرفته، با شور و شوق خاص به حسینیه می‌آورند تا مردم برزک بر سر سفره‌ای رنگین، در عین حال مقدس و معنوی، با قرائت قرآن، ذکر دعا و مرثیه خوانی به سوگ بنشینند، که بنا به شواهد، مستندات و نقل قول‌های مردمی از قدمتی دیرینه برخوردار است.
مسجد محله‌ی مصلی مکان برگزاری آیین ششمین روز شهادت امام (ع) است. برزک هفت محله‌ی قدیمی دارد، محله‌ی «سرگاول»، «سردل»، «باغستان»، «درب مسجد جامع»، «درب زیارت»، و محله «مصلی»، که محله‌های هفت‌گانه برزک هستند و این آیین فقط در مسجد محله‌ی مصلی برگزار می‌شود.
گفته می‌شود تقریباً تا ۳۰ سال پیش این مراسم در خانه «چهارصفه مصلی» که مکان عمومی برای روضه خوانی بوده، برگزار می‌شده است. اما با ازدیاد جمعیت وعدم گنجایش فضای چهارصفه، به مسجد مصلی منتقل شد.
روند برگزاری مراسم بدین صورت است که در گذشته ساعتی قبل از شروع مراسم، تعدادی از جوانان محل در بالای بام چهارصفه با فریاد «یا حسین» مردم محل را از زمان شروع این مراسم مطلع می‌کردند. زنان که از قبل مقداری از خشکبار و تنقلات حاصل باغ‌شان را نذر مجلس شش امام حسین (ع) می‌کنند در بعد از ظهر روز ششم شهادت به تفکیک نوع آجیل، در کاسه یا بشقاب‌های چینی ریخته، کاسه‌ها را در مجمعه مسی می‌چینند و مجمعه را روی سر نهاده، و به‌صورت گروهی به مسجد می‌آورند.
گفته می‌شود در گذشته فقط هفت خانواده مشخص از اهالی محله مصلی، تنقلات خود را در هفت یا شش کاسه به نیت روز ششم و شب هفتم امام حسین (ع) می‌ریختند و با مجمعه به مسجد می‌آوردند. در گذشته آداب سفره‌آرایی و روند برگزاری مراسم نسبت به مراسم امروز متفاوت بوده است که به لحاظ مراعات حوصله خوانندگان از ذکر بعضی از موضوعات صرف نظر می‌شود.
در حال حاضر زنان در مسجد سفره‌ای به درازای ۱۰ تا ۱۵ متر می‌اندازند، بشقاب‌های آجیل را در دورتادور سفره می‌چینند و سفره را با گل و شمع می‌آرایند. از این مرحله به بعد زنان از سفره جدا می‌شوند و مردان در دور تا دور سفره با ترتیب خاص می‌نشینند و با قرائت سوره یس تنقلات را متبرک می‌کنند. سپس روحانی محل که از طرف بانی مراسم دعوت می‌شود در وصف واقعه عاشورا و کربلا سخن می‌گوید و در ادامه مداح‌ها و نوحه خوان‌ها به روضه خوانی و مداحی می‌پردازند.
در گذشته بانی مراسم از چند روحانی محلی و نیز نوحه‌خوان موسوم به «ضرب‌گیر» و نوحه‌خوان دیگری معروف به پیش واقعه خوان دعوت می‌کردند. نخست هر کدام از روحانی‌ها در کنار سفره از واقعه کربلا سخن می‌گفتند، سپس ضرب‌گیر با خواندن نوحه‌ی خاص با ضرب و ریتم سینه‌زنی، دیگران را به سینه‌زنی وادار می‌کرد.
با خواندن پیش واقعه و عزاداری و روضه خوانی مراسم پایان می‌یابد. اما قبل از پایان مراسم چند نفر از اهالی محل و بانی مراسم آجیل‌ها را روی هم ریخته، مخلوط می‌کنند و در کیسه‌های از جنس پلاستیک می‌ریزند و در بین حاضرین تقسیم می‌کنند. از آنجایی که این تنقلات بر سر سفره امام حسین (ع) با ذکر قرآن و دعا متبرک شده، مردم برزک سعی می‌کنند آن را به خانه‌ی خود ببرند.
* گزارش از عباس ترابزاده، مسئول مردم‌شناسی و ثبت میراث ناملموس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان کاشان
مرتبط:
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.