چشم‌انداز غرب ایران به طبیعت مرز کشور همسایه

ایوان دارای ییلاق های مصفایی بوده و غار طلسم و گردشگاه خوران از نقاط مهم و دیدنی آن هستند. از مهم ترین مراکز دیدنی و زیارتگاهی ایوان می توان به آتشکده سیاهکل، طاق شیرین و فرهاد، قلعه شمیران، پل شیر پناه، تپه های زرنه و نرگسی، بقعه حاجی حاضر، امامزاده عبدالله و… اشاره کرد.

در این شهرستان معادن گچ، ‌شن و ماسه نیز بیش تر در اطراف رودخانه گنکیر وجود دارد. از مهم ترین صنایع دستی در شهرستان ایوان غرب می توان به بافت جاجیم، گلیم و گلیم نقش برجسته، فرش کرک و ابریشم، سیاه چادر، نمد مالی و… اشاره کرد. در این شهرستان موج بافی نیز رواج بسیاری دارد که از آن برای زیبایی منازل و رختخواب پیچ و… استفاده می کنند و بیش تر توسط مردان بافته می شود و مواد مصرفی آن از پشم یا کاموا است.

طاق شیرین و فرهاد ایوان در استان ایلام که هر سال مورد بازدید بسیاری از دوستداران تاریخ و تمدن ایران‌زمین قرار می‌گیرد، یادآور افسانه‌های تاریخی است، این بنای تاریخی که برای دوستداران تاریخ یادآور افسانه‌های ایران‌باستان است، به شماره ۷۹۶۹ در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است.

طاق شیرین و فرهاد بنایی سنگی است که در دوران ساسانی با استفاده از سنگ‌های حجیم تراش خورده و بدون ملات ساخته شده است.

این بنا در پای دامنه شرقی ارتفاعات صخره ای از نوع سنگهای لاشه ای قرار گرفته که به علت قرارگیری در مسیر فرسایش صخره های متلاشی شده، مدام در معرض مدفون شدن قرار داشته است.

این اثر تاریخی در محدوده منابع طبیعی و در منطقه گرمسیری ایوان قرار داشته که هنوز هم عشایر کوچ رو از آن به عنوان منطقه قشلاقی استفاده می‌کنند.

نوع پوشش گیاهی منطقه مرتع و نوع بافت خاک مکان و زمین پیرامون آن، شنی سنگلاخی است.

منطقه ایوان به جهت شرایط بهینه زیست محیطی، کوهستانی بودن منطقه و مراتع بسیار و سهولت در دسترسی به دشت و کوهستان و وجود رودخانه های بسیار در جای جای آن بخصوص رودخانه عظیم و پر آب کنگیر جاری در دشت ایوان در طول دوران تاریخی استقرارهای موقت و دائم بسیاری را در خود جای داده است.

شهرستان ایوان غرب :کهن زمان قبل از اسلام آریوحان و پسین زمانی ماه سبدان خوانده شده است. از زمان قاجار تا دوران پهلوی اول جویزر و از پهلوی اول تا اواخر دهه پنجاه خورشیدی باغشاه نام داشت.( ظاهرا این نام به خاطر باغات زیادی بوده که در آن زمان وجود داشته)در شمال استان ایلام قرار دارد و مرکز آن شهر ایوان است, از شمال به استان کرمانشاه – از خاور به شهرستان چرداول و از باختر به کشور عراق محدود است .آب و هوای ایوان معتدل و نیمه مرطوب است.

مردم آن کرد کلهر بوده و شیعه هستند، این شهرستان از مراکز اصلی ایل کلهر می باشد. ایل کلهر از شمال به محدوده  ایلهای کرند، گوران و گوران بان زرده، از ناحیه جنوب به ناحیه حکومتی والی پشتکوه ( استان ایلام کنونی)، از طرف مغرب به خاک کردستان عراق(مندلی و خانقین) همچنین به قشلاق ایل سنجابی و ایل کرند، از جانب مشرق به قشلاق ایل زنگنه و قسمتی از قشلاق ایل سنجابی ماهیدشت (مایدشت) و در واقع جنوب شهر کرمانشاه محدود می‌شود.

افراد این ایل که بزرگترین ایل غرب کشور محسوب می گردد، در شهرستانهای ایوان غرب , گیلان غرب, اسلام آباد غرب و بخشهایی از کرند غرب و نفت شهر (نفت شاه سابق) سومار، گهواره، ماهیدشت (مایدشت) و در دهستان قلعه شاهین سرپل ذهاب و نصر آباد قصر شیرین و تمامی نواحی و حومه مکانهای یاد شده ساکن هستند.بنا بر اسناد تاریخی زیادی ایوان غرب مرکز اصلی کلهر بوده است .

همچنین در زمانهای گذشته طوایف بزرگی همچون چولک، منصوری (میسوری) که هم اکنون در اسلام آباد غرب ساکن هستند، کوله سوند( که در ایوان غرب و گیلان غرب و اسلام آباد پراکنده هستند) قلخانی که در کرند غرب ساکن هستند, کلیایی، قوچمی، مومه ای، سوماری، زینلخانی و باسکله ای و ….. که بیشترشان از (هفت ماله بان سیری کلهر ایوان غرب) هستند در مناطق یاد شده ساکن شده‌اند. ایوان آب و هوای کوهستانی داردو دارای رشته کوههایی از زاگرس به نام مانشت، بانکول و شیره زول است (هر کدام در امتداد خود نامهای دیگری را بر خود دارند) که پوشیده از جنگلهای انبوه  بلوط، بنه، زالزالک، گیلاس وحشی، کیکم، نارون وحشی(طائ – تایو)، طایولگ، ارژن ( بادام کوهی) (ارجن) انجیر وحشی و تنگس (چغاله کوهی) است و انواعی از گیاهان دارویی و گلها در طبیعت آن یافت می‌شود.

در نقشه شهرستان ايوان غرب با رنگ قرمز پررنگ در شمال استان ايلام قرار دارد.

دارای چشمه ها و رودخانه ای به نام گنگیر(در سالهای اخیر و به علت کمی بارش باران و برف در قسمت بالا دست و سراب دولت آباد تا موازی شهر, خشک و از موازات شهر تا سرتنگ  کم آب و از سیه گل و پلیه به آخر که به عراق می ریزد پر آب است.) است . بهاری دل انگیز دارد. دارای آثار باستانی مربوط به دوره ساسانی و اسلامی است، که امیدوارم بتوانم به مرور و دفعات بعد به معرفی مفصل تر آنها برای علاقه مندان بپردازم.

نمایی از شهر ایوان و کوه شیره زول که در جنوب شهر قرار دارد

اقتصاد ايوان مبتنی بر كشاورزی و دامداری است. آب كشاورزی معمولا از رودها ومقداری هم از  چاه های عميق فراهم می شود و محصولات كشاورزی و باغی آن عبارتند از: گندم، جو، تره بار، ذرت، سيب زمينی، گلابی، انگور، هلو و زرد آلو. دام داری نيز هم چون كشاورزی از رونق خاصی برخوردار است و پرورش دام به روش سنتی وعموما از راه عشایر کوچ نشین تامین شده و محصولات آن (فراورده های دامی) به ساير شهرستان ها صادر می‌شود.

کل و بز- قوچ و میش در کوه و ارتفاعات( به علت شکار بی رویه در بعضی نواحی منقرض و دیگر جاها خیلی کمیاب شده اند. شوربختانه این روند ادامه دارد.) گرگ، شغال، روباه و شاه روباه، تشی ( که در زبان محلی به چوله یا سیخور معروف است)، سنجاب، جوجه تیغی، بزمجه (بزن مژک) کفتار، پلنگ (خیلی کمیاب شده) خرس و گراز (وراز) نمايی از جنگل در شرق ايوان كه كوه بانکول در روبرو ديده می‌شود.

عقاب، شاهین، دلیجه، کلاغ، زاغ، زغن (غاژ)، سهره، چکاوک (کوکلاوه) دارکوب، شانه به سر، جغد، کبوتر، کبک، تیهو، بلدرچین (خیلی کمیاب شده) و چنگر نوک قرمز (در میان نیزارها).

اردک و غاز(هر دو به علت خشک و کم آبی رودخانه ها به ندرت می آیند)، پرستو، سهره (سیره) سار، حواصیل (هوقار)، لک لک، مرغ ماهیخوار، بلبل خرما (در کویش محلی بلبل خاکی موسوم است)، سبز قبا (در گویش محلی خومه رژک می گویند) و گونه هایی از کبوتر.

منبع:باشگاه خبرنگاران جوان